Türkiye'nin Akarsu Ve Barajların İsimleri Nelerdir

**Prof. Dr. Sinsi** · 10-19-2012

Türkiye'nin Akarsu Ve Barajların İsimleri Nelerdir

Türkiyedeki Akarsu Ve BarajlarımızTürkiye'nin Akarsu Ve Barajların İsimleri Nelerdir

Türkiyedeki Akarsu Ve Barajlarımız,Türkiye'nin Akarsu Ve Barajların İsimleri Nelerdir

1

AKARSU

Yağmur olarak yeryüzüne düşen su üç yoldan dağılır

Bir bölümü güneşin e rüzgarın etkisi ile buharlaşarak atmosfere geri döner

Bir bölümü birleşerek dereleri ya da çayları oluşturur

Geri kalanı da toprağın altına sızar

Sızan suların büyük bir bölümü sonradan kaynaklar halinde yeniden toprağın üstüne çıkarak akarsulara karışır

Hiç yağmur yağmayan mevsimlerde bile akarsuların akmasını sağlayan işte bu kaynak sularıdır

Eriyen kar ve buzullar da akarsuların beslenmesinde önemli rol oynar

Böylece oluşa dereler birleşerek ırmak denen büyük akarsuları oluşturur

Bir akarsuya çığırı (yolu) boyunca katılan bu dere ve çaylara da o akarsuyun kolları denir

Bir akarsu ve kollarının beslendiği daha doğrusu sularını topladığı alan o akarsuyun akaçlama havzası ya da kısaca havzasıdır

Aynı uzunluktaki iki ırmaktan birinin havzası çok geniş öbürününki daha dar olabilir

Eskiçağlardan bu yana insanlara içme suyu sağlayan ve balık gibi değerli bir besin sunan akarsular sonradan tekne yapımının öğrenilmesiyle ucuz ve kolay bir ulaşım yolu olmuştur

Nil ve Ren ırmakları yüzyıllardır ticaretin ana damarlarıdır

Özellikle dağlık yörelerdeki akarsu vadileri karayolları ve demiryolları için en elverişli geçitlerdir

Ayrıca akarsular geçtikleri yerlerde kayaları oyarak değerli maden damarlarının ve yataklarının ortaya çıkmasına yardımcı olur

Akarsuların taşıdığı alüvyonlarla zenginleşen taşkın ovaları verimli tarım alanlarıdır

Üstelik hem ekinleri sulamak hem de elektrik enerjisi üretmek için çoğu kez barajlar yardımıyla akarsulardan yararlanılır

2

BARAJ

Akışını denetim altına almak amacıyla bir akarsuyun önüne yapılan sete baraj denir

Barajların sulama taşkınları önleme kentlere su sağlama elektrik üretme gibi çok çeşitli yararları vardır

Yeri doğru seçilmiş bir baraj ırmağın geçtiği bütün bölgeyi geliştirebilir

Barajın ardında yeterli su toplanınca geniş alanlar sulanarak verimli hale getirilebilir

Irmağın suyunun çok fazla olduğu dönemlerde baraj gölünde su tutularak ırmağın aşağı kesimlerinde düzenli bir akış sağlanır taşkınlar önlenir ve zamanla bataklıklar kurutulur

Daha binlerce yıl önce Mısır’ da Nil ırmağı ve Babil’ de Dicle ırmağı boyunca sulama amaçlı barajlar yapılmıştı

Elektrik enerjisi üretiminde de barajlardan yararlanılır

Aşağı akabileceği yüksek bir yerde toplanmış olan su bir enerji kaynağıdır

Yüksekten aşağı akan su bir su çarkını ya da onun günümüzdeki gelişmiş türü olan bir su türbinini döndürmek için kullanılır

Su türbinine bağlı olan bir üreteç (jeneratör) aracılığıyla elektrik elde edilir

Barajların bir başka yararı ırmağın barajın gerisinde kalan kesimlerinin derinleşmesi ve dolayısıyla ırmağın yukarı çığırında akışın yavaşlamasıdır

Artan derinlik ve daha yavaş akış ırmağın daha önce ulaşıma elverişli olmayan kimi yerlerinde ulaşım olanağı sağlar

Ayrıca baraj gölleri balık yetiştirmek için de kullanılabilir

3

TÜRKİYE’ DEKİ AKARSULAR

Türkiye’ nin coğrafi konumu çok değişik bölgelerdeki denizlere ve kapalı havzalara dağılan çok karmaşık bir akarsu ağı yaratır

Kıyıya paralele uzanan sıradağların denize bakan yüzlerinde hızlı akışlı kısa boylu çok sayıda akarsu görülür

Büyük akarsular ise bu dağları enine yararak yer yer vadilerini iyice derinleştirip genişleterek uzanırlar

Bu büyük akarsular iç bölgelerde geniş alanların sularını toplarlar

Batıda Ege Denizi’ ne doğru akan ırmaklar ise denize dik uzanan dağlar arasında açtıkları vadilerde akarlar

Denize çıkışı bulunmayan (kapalı) havzalar ülke yüzölçümünün yaklaşık 1/7’ sini kaplar

Tuz Gölü Van Gölü Akdeniz Göller Bölgesi (Beyşehir Eğridir Burdur) kapalı havzaların başlıca su birikme yerleridir

Orta Anadolu’ da denize açılmayan akarsular Tuz Gölü dışında da göller bataklıklar sazlıklar oluşturur

Batı Toroslar üstünde yer alan Göller Bölgesi ise kalkerli taban nedeni ile aslında geniş bir yer altı akarsu ağı içinde kalır

Akdeniz kıyı dağlarında fışkıran Düden’ de olduğu gibi bu sular çeşitli çıkış noktaları bulur

Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu sularının önemli bölümü Fırat Dicle ve kolları tarafından Basra Körfezi’ ne taşınır

Ancak en doğuda Aras ve daha sonra Kura’ yı oluşturacak küçük akarsular Hazar Denizi’ ne açılır

Karadeniz’ e dökülen Kızılırmak ülke sınırları içinde en uzun akarsudur

Çoruh Yeşilırmak ve Sakarya da Karadeniz’ e açılır

Susurluk Çayı Marmara Denizi’ ne dökülen en önemli akarsudur

Gediz Küçük Menderes ve Büyük Menderes Ege Denizi’ ne dökülür

Ayrıca Yunanistan sınırını çizen Meriç Trakya bölümünün başlıca akarsu ağını oluşturan Ergene’ yi de alarak Ege Denizi’ ne açılır

Göksü Seyhan ve Ceyhan Akdeniz’ e dökülen en önemli ırmaklardır

Öte yandan Suriye’ den gelen Asi (Orontas) ülke içinde 97 km

’ lik bir yay çizerek sularını Akdeniz’ e boşaltır

Türkiye’nin ırmakları mevsimlere göre değişen düzensiz akışlıdır

Ya kuraklığının yarattığı cılızlaşma ilkbaharda yerini eriyen karlar ve yağan yağmurların yarattığı gür akışa bırakır

Doğu Karadeniz Bölgesi hemen hemen her mevsim yağışlı geçtiği için bu bölge ırmaklarında önemli bir su azalması görülmez

Ama dik akarsu yatakları burada da akışı düzensiz kılar

Doğu Anadolu’ da yüksek dar ve derin vadiler boyunca akan ırmakların suyu kışın azalır

Yine de eriyen karlar sürekli ve bol bir akış sağlar

3

1

AKDENİZ BÖLGESİ’NDEKİ AKARSULAR

3

1

SEYHAN

Zamantı Suyu ile Göksü Irmağı’ nın Adana il sınırları içinde Dezmir Dağı yakınlarında birleşmesiyle oluşur

Güneye doğru akarak Toros Dağları’ nı aşar ve Adana Ovası’ na çıkar

Burada sağdan en önemli kolu Çakıt Suyu’ nu alır

Ovada menderesler çizdikten sonra Tarsus Çayı ağzının 3 kilometre doğusunda Deli Burun adı verilen bir çıkıntı oluşturarak Akdeniz’ e dökülür

Uzunluğu 560 km

’ dir

3

1

2 CEYHAN

Söğütlü ve Hurma Çayları’ nın birleşmesi ile oluşur

Göksun Çayı’ nı aldıktan sonra Berit ve Engizek Dağları arasındaki dar ve ormanlık boğazlardan geçip Maraş Dağı’ nın batı uzuna yönelir ve buralarda en önemli kolu olan Aksu ‘ yu alır

Amanos Dağları’ nın batısından geçerek güneye iner sonra Bahçe’ den gelen Bulanık Suyu’ nu alır ve Çukurova’ ya çıktıktan sonra bir çok menderes çizerek Doğu yönünde Yumurtalık (Aya) Limanı’ nın önündeki deltayı oluşturup denize dökülür

Uzunluğu 509 km’ dir

10-19-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Türkiye'nin Akarsu Ve Barajların İsimleri Nelerdir Türkiye'nin Akarsu Ve Barajların İsimleri Nelerdir Türkiyedeki Akarsu Ve BarajlarımızTürkiye'nin Akarsu Ve Barajların İsimleri Nelerdir Türkiyedeki Akarsu Ve Barajlarımız,Türkiye'nin Akarsu Ve Barajların İsimleri Nelerdir 1 AKARSU Yağmur olarak yeryüzüne düşen su üç yoldan dağılır Bir bölümü güneşin e rüzgarın etkisi ile buharlaşarak atmosfere geri döner Bir bölümü birleşerek dereleri ya da çayları oluşturur Geri kalanı da toprağın altına sızar Sızan suların büyük bir bölümü sonradan kaynaklar halinde yeniden toprağın üstüne çıkarak akarsulara karışır Hiç yağmur yağmayan mevsimlerde bile akarsuların akmasını sağlayan işte bu kaynak sularıdır Eriyen kar ve buzullar da akarsuların beslenmesinde önemli rol oynar Böylece oluşa dereler birleşerek ırmak denen büyük akarsuları oluşturur Bir akarsuya çığırı (yolu) boyunca katılan bu dere ve çaylara da o akarsuyun kolları denir Bir akarsu ve kollarının beslendiği daha doğrusu sularını topladığı alan o akarsuyun akaçlama havzası ya da kısaca havzasıdır Aynı uzunluktaki iki ırmaktan birinin havzası çok geniş öbürününki daha dar olabilir Eskiçağlardan bu yana insanlara içme suyu sağlayan ve balık gibi değerli bir besin sunan akarsular sonradan tekne yapımının öğrenilmesiyle ucuz ve kolay bir ulaşım yolu olmuştur Nil ve Ren ırmakları yüzyıllardır ticaretin ana damarlarıdır Özellikle dağlık yörelerdeki akarsu vadileri karayolları ve demiryolları için en elverişli geçitlerdir Ayrıca akarsular geçtikleri yerlerde kayaları oyarak değerli maden damarlarının ve yataklarının ortaya çıkmasına yardımcı olur Akarsuların taşıdığı alüvyonlarla zenginleşen taşkın ovaları verimli tarım alanlarıdır Üstelik hem ekinleri sulamak hem de elektrik enerjisi üretmek için çoğu kez barajlar yardımıyla akarsulardan yararlanılır 2 BARAJ Akışını denetim altına almak amacıyla bir akarsuyun önüne yapılan sete baraj denir Barajların sulama taşkınları önleme kentlere su sağlama elektrik üretme gibi çok çeşitli yararları vardır Yeri doğru seçilmiş bir baraj ırmağın geçtiği bütün bölgeyi geliştirebilir Barajın ardında yeterli su toplanınca geniş alanlar sulanarak verimli hale getirilebilir Irmağın suyunun çok fazla olduğu dönemlerde baraj gölünde su tutularak ırmağın aşağı kesimlerinde düzenli bir akış sağlanır taşkınlar önlenir ve zamanla bataklıklar kurutulur Daha binlerce yıl önce Mısır’ da Nil ırmağı ve Babil’ de Dicle ırmağı boyunca sulama amaçlı barajlar yapılmıştı Elektrik enerjisi üretiminde de barajlardan yararlanılır Aşağı akabileceği yüksek bir yerde toplanmış olan su bir enerji kaynağıdır Yüksekten aşağı akan su bir su çarkını ya da onun günümüzdeki gelişmiş türü olan bir su türbinini döndürmek için kullanılır Su türbinine bağlı olan bir üreteç (jeneratör) aracılığıyla elektrik elde edilir Barajların bir başka yararı ırmağın barajın gerisinde kalan kesimlerinin derinleşmesi ve dolayısıyla ırmağın yukarı çığırında akışın yavaşlamasıdır Artan derinlik ve daha yavaş akış ırmağın daha önce ulaşıma elverişli olmayan kimi yerlerinde ulaşım olanağı sağlar Ayrıca baraj gölleri balık yetiştirmek için de kullanılabilir 3 TÜRKİYE’ DEKİ AKARSULAR Türkiye’ nin coğrafi konumu çok değişik bölgelerdeki denizlere ve kapalı havzalara dağılan çok karmaşık bir akarsu ağı yaratır Kıyıya paralele uzanan sıradağların denize bakan yüzlerinde hızlı akışlı kısa boylu çok sayıda akarsu görülür Büyük akarsular ise bu dağları enine yararak yer yer vadilerini iyice derinleştirip genişleterek uzanırlar Bu büyük akarsular iç bölgelerde geniş alanların sularını toplarlar Batıda Ege Denizi’ ne doğru akan ırmaklar ise denize dik uzanan dağlar arasında açtıkları vadilerde akarlar Denize çıkışı bulunmayan (kapalı) havzalar ülke yüzölçümünün yaklaşık 1/7’ sini kaplar Tuz Gölü Van Gölü Akdeniz Göller Bölgesi (Beyşehir Eğridir Burdur) kapalı havzaların başlıca su birikme yerleridir Orta Anadolu’ da denize açılmayan akarsular Tuz Gölü dışında da göller bataklıklar sazlıklar oluşturur Batı Toroslar üstünde yer alan Göller Bölgesi ise kalkerli taban nedeni ile aslında geniş bir yer altı akarsu ağı içinde kalır Akdeniz kıyı dağlarında fışkıran Düden’ de olduğu gibi bu sular çeşitli çıkış noktaları bulur Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu sularının önemli bölümü Fırat Dicle ve kolları tarafından Basra Körfezi’ ne taşınır Ancak en doğuda Aras ve daha sonra Kura’ yı oluşturacak küçük akarsular Hazar Denizi’ ne açılır Karadeniz’ e dökülen Kızılırmak ülke sınırları içinde en uzun akarsudur Çoruh Yeşilırmak ve Sakarya da Karadeniz’ e açılır Susurluk Çayı Marmara Denizi’ ne dökülen en önemli akarsudur Gediz Küçük Menderes ve Büyük Menderes Ege Denizi’ ne dökülür Ayrıca Yunanistan sınırını çizen Meriç Trakya bölümünün başlıca akarsu ağını oluşturan Ergene’ yi de alarak Ege Denizi’ ne açılır Göksü Seyhan ve Ceyhan Akdeniz’ e dökülen en önemli ırmaklardır Öte yandan Suriye’ den gelen Asi (Orontas) ülke içinde 97 km’ lik bir yay çizerek sularını Akdeniz’ e boşaltır Türkiye’nin ırmakları mevsimlere göre değişen düzensiz akışlıdır Ya kuraklığının yarattığı cılızlaşma ilkbaharda yerini eriyen karlar ve yağan yağmurların yarattığı gür akışa bırakır Doğu Karadeniz Bölgesi hemen hemen her mevsim yağışlı geçtiği için bu bölge ırmaklarında önemli bir su azalması görülmez Ama dik akarsu yatakları burada da akışı düzensiz kılar Doğu Anadolu’ da yüksek dar ve derin vadiler boyunca akan ırmakların suyu kışın azalır Yine de eriyen karlar sürekli ve bol bir akış sağlar 31 AKDENİZ BÖLGESİ’NDEKİ AKARSULAR 311 SEYHAN Zamantı Suyu ile Göksü Irmağı’ nın Adana il sınırları içinde Dezmir Dağı yakınlarında birleşmesiyle oluşur Güneye doğru akarak Toros Dağları’ nı aşar ve Adana Ovası’ na çıkar Burada sağdan en önemli kolu Çakıt Suyu’ nu alır Ovada menderesler çizdikten sonra Tarsus Çayı ağzının 3 kilometre doğusunda Deli Burun adı verilen bir çıkıntı oluşturarak Akdeniz’ e dökülür Uzunluğu 560 km’ dir 312 CEYHAN Söğütlü ve Hurma Çayları’ nın birleşmesi ile oluşur Göksun Çayı’ nı aldıktan sonra Berit ve Engizek Dağları arasındaki dar ve ormanlık boğazlardan geçip Maraş Dağı’ nın batı uzuna yönelir ve buralarda en önemli kolu olan Aksu ‘ yu alır Amanos Dağları’ nın batısından geçerek güneye iner sonra Bahçe’ den gelen Bulanık Suyu’ nu alır ve Çukurova’ ya çıktıktan sonra bir çok menderes çizerek Doğu yönünde Yumurtalık (Aya) Limanı’ nın önündeki deltayı oluşturup denize dökülür Uzunluğu 509 km’ dir