Dünyada Görülen İklim Çeşitleri Ve Özellikleri Ve Nerelerde Görülür

**Prof. Dr. Sinsi** · 10-19-2012

Dünyada Görülen İklim Çeşitleri Ve Özellikleri Ve Nerelerde Görülür

Dünyada Görülen İklim Çeşitleri Ve Özellikleri Ve Nerelerde Görülür

YER YÜZÜNDE BAŞLICA İKLİM TİPKERİ VE DOĞAL BİTKİ ÖRTÜSÜ

İklimler; sıcaklık basınç – rüzgarlar ve nem – yağış özelliklerinin bir araya gelmesiyle belirir

İklimi oluşturan bu elemanlardan birinin veya ikisinin farklı olması sonucu değişik iklim tipleri belirir

Aynı veya benzer iklim özelliklerinin yayıldığı alanlar sınırlandırılırsa ortaya iklim bölgeleri çıkar

Bir iklim bölgesi içinde etkili olan iklim belirli bir iklim tipini temsil eder

Yerel özelliklerden dolayı dünya üzerinde çok çeşitli iklim tipleri vardır

Ancak bunların bir kısmı küçük alanlarda etkili olduğu için dikkate alınmaz

Benzer özellik gösterenler ise guruplandırılarak isimlendirilir

“Soğuk iklimler” “Sıcak iklimler” “Nemli iklimler” “Kurak iklimler” gibi

Bazı iklim sınıflandırmaları ise bitki örtüsüne göre (Bozkır iklimi savan iklimi gibi ) ve hatta orada yaşayan hayvanlara göre yapılmıştır

Yerrüzünde görülen başlıca iklim tipleri ve bunlara uyum sağlamış olan doğal bitki örtüleri şunlardır:

a)Soğuk iklimler:Bu guruba giren ikllimler kutup ve kutup altı bölgelerinde görülür

Kutup iklimi ve kutup altı iklimi olmak üzere iki tipi vardır

Kutup ikliminin görüldüğü yerler hemen hemen bütün yıl kar ve buzlarla kaplıdır

Güney Yarım Küre`de Antartika ile Kuzey Yarım Küre`de Grönland`da etkilidir

Güney ışınları çok yatık geldiği için buralarda hava sürekli soğuktur

Yıllık ortalama sıcaklık her zaman 0 C`nin altındadır

toprak derinlere kadar sürekli donmuş haldedir

Kutup ikliminde yağış kar şeklinde ve azdır

Çünkü hava soğuk ve nem oranı düşüktür

Onun için buralarda soğuk çöller vardır

Yıllık ortalama yağış 250 mm dolayındadır

Bu iklim bölgesi Gulf Stream (Golf Strim) sıcak su akımtısının etkisiyle Kuzey Yarım Küre`de birazdaha kutuba doğru kaymıştır

Sıcaklığın sürekli 0 C`nin altında olması ve toprağın devamlı donmuş halde bulunması nedeniyle kutup iklim bölgeleri bitki örtüsünden yoksundur

Kutup altı iklimi kutup iklim bölgesinin hemen bitişiğindedir

Buralarda da sıcaklık çok düşüktür

Yaz mevsiminde sıcaklığın biraz yükselmesiyle buzlar ve karlar kısa bir süre erir ve bataklıklar oluşur

Yağışların çoğu bu mevsimde görülür

bu iklim bölgesinde kendini soğuğa ve kuraklığa uydurmuş küçük boylu çalılar otlar ve yosunlar yetişir

Bu bitki örtüsüne Tundra denir

b)Orta Kuşağın Ilıman İklimleri hakkında bilgi:Orta kuşakta bulunan iklimler ve ana karakterleri göz önüne alınarak iki tipe ayrılır

Orta kuşağın okyanusal iklimi bu kuşaktaki büyük karaların batı kıyılarında görülür

Batı Avrupa ile Kanada`nın batı kıyıkarında çok daha belirgindir

Her mevsimde yeterli yağış alır

Çünkü bu iklim tipinin oluşumunda önemli etken olan batı rüzgarları ve kıyı açıklarındaki sıcak su akıtıları süreklidir

devamlı okyanus etkisinde bulunduğu için kışlar ılık yazlar ise serin geçer

Bu yüzden yıllık sıcaklık farkı düşüktür

İklim sıcaklık ve yağış şartlarına kendini uydurmuş olan doğal bitki örtüsü karma ormanlardır

Orta kuşağın karasal iklimi ise karaların denizden uzak iç kısımlarda görülür

Kışalr şiddetli geçer

Yağış azdır

Dünyanın en soğuk terleri bu iklim bölgesinde yer alan Sibirya`da dır

Bu iklimde yazlar yağışlı geçer

Yıllık sıcaklık farkları çok fazladır

En yaygın olduğu yerler Kanada ve Sibirya dır

Bitki topluluğunu iğne yapraklı ormanlar oluşturur

bu ormanlar Sibirya`da Tayga adı verilir

Kuzey Yarım Küre`de Akdeniz çevresinde Güney Yarım Küre`de ise Avusturalya ve Afrikanın güney bölümlerinde Akdeniz İklimi etkilidir

Yurdumuzun büyük bir bölümünü ana hatlarıyla etkileyen bu iklimin en belirgin özelliği yazların sıcak ve kurak olmasıyla kışların ılık ve yağışlı geçmesidir

Yazın güneyden gelen sıcak ve kuru tropikal hava kütlelerinin etkisindedir

Kışın ise çevresine göre bir alçak basınç alanı olduğundan daha çok batıdan gelen gezici alçak basınçların uğrak yeridir

Bu nedenle yağışilar kışın çok olur

Tipik bitki örtüsü makidir

Ayrıca geniş yapraklı ve iğne yapraklı ağaçların oluşturduğu ormanlarda oldukça yaygındır

c)Sıcak İklimler hakkında bilgi:Bu iklimlerin genel karakteri sıcak olmalarıdır

Ancak yağış bakımından aralarında çok büyük farklılıklar vardır

Çünkü dünyada yağışın en çok ve en az olduğu yerler sıcak iklim bölgelerindedir

Sıcak iklimin şu tipleri vardır:

-Ekvatoral İklim nedir Ekvator ve yakın çevresinde görülür

Sıcaklık bütün yıl 20 C`nin altına düşmez

Yıllık sıcaklık farkı yok gibidir

Bütün yıl yağışlı geçer

Kurak mevsim yoktur

Yıllık toplam yağış 150-2000 mm arasındadır

Onun için buralarda gür ormanlar gelişebilmiştir

Bunlar bütün yıl boyunca yeşil kalan ormanlardır

Orman altında çeşitli bitkiler yetişir

Bu iklimin en yaygın olduğu yerler Amazon ve Kongo Havzası ile Güney Doğu Asya Adaları`dır

-Tropikal İklim Ekvatoral iklim bölgesinin kuzey ve güneyünde iki kuşak halinde görülür

Sıcaklık bakımından aylar arasında belirgin bir fark yoktur

Ancak yağışlar belirli aylarda toplanmıştır

Bunun sonucu olarak kurak ve yağışlı olmak üzere birbirinden ayırt edilebilen iki dönem vardır

yağışlar yaz aylarında düşer kış ise kurak geçer

Bu iklim bölgesinin karakteristik bitki örtüsü savan dır

Savanlar içinde yer yer ağaçların da bulunduğu yüksek boylu otluklardır

-Muson İklimi Muson ruzgarlarının estiği güney güneydoğu ve doğu Asya’da görülür

Muson rüzgarlarının özelliklerinden dolayı yazlar bol yağışlı kışlar ise kuraktır

Dünya’nın en çok yağış alan yeri muson bölgesindedir

Muson iklimi geniş alanlara yayılmıştır

Muson ikliminin etkili olduğu yerlerde sıcaklık ve yağış bakımından önemli farklar bulunur

Bunun nedeni yükseklik farkı ve enlem faktörüdür

Bitki topluluklarıda kendilerini bu değişikliklere uydururlar

Muson iklim bölgelerinde muson ormanları yaygındır

Bu ormanlar Muson yağmurlarının görüldüğü alanların tipik bitki topluluğudur

Esas olarak yapraklarını döken ağaçlardan oluşan ormanlardır

Bu ormanlar Muson Asyası olarak nitelendirilen Hindistan Çinhindi’de yaygındır

Muson ormanlarının tipik ağacı teaktır

Ayrıca bu iklim kuşağında yağışların yeterli olduğu yerlerde savanlar da görülür

-Kurak İklim yağışın ve buna bağlı olarak bitki örtüsünün çok az olduğu yerlerde gürülür

Yıllık yağış miktarı 250 mm’nin altındadır

Kurak alanlar sıcak – kurak ve soğuk – kurak alanlar olmak üzere iki guruba ayrılır

Buna göre sıcak – kurak alanların en yaygın olduğu yerler; Büyük Sahra Arabistan Yarım Adası Asya ve Avusturalya’ nın iç kısımlarıdır

Buraların yağışsız olması subtropikal yüksek basınç alanı üzerinde olmaları ve karaların iç kısımlarda bulunmalarının sonucudur

Ayrıca dönenceler kuşağında bulunan karaların batı kenarlarında da sıcak – kurak yerler vardır

Sıcak – kurak iklimde gece ile ğündüz arasında fark çoktur

Hava sıcaklıgı gündüz 50 C’nin üzerine çıkarken geceleri 0 C’nin çok altına düşebilmektedir

Burada bitki örtüsü çok cılızdır

Ancak yeraltı suyunun yüzeye yakın olduğu yerlerde ağaçlıklara rastlanır

Buralar vahalardır

Ayrıca kuruklığa dayanıklı bazı bitki türleri yetişmektedir

Buralara çöl denir

Soğuk – kurak alanlar ise kutup çevrelerinde bulunmaktadır

Buralarda hava çok souk olduğundan içinde yoğunlaşacak su buharı çok azdır

Onun için buralar da kurak yerlerdir

Hem soğuk hemde kurak olan yerler bitki örtüsünden yoksundur

Bunlardan başka bir de yarı kurak iklim vardır

Bu iklim hem sıcak kuşakta hemde orta kulakta görülür

Yağışlı ve kurak dönemleri vardır

Yıllık yağış toplamı 250 – 350 mm arasındadır

Yağışlı mevsimde yetişen otsu bitkiler kurak mevsimde kurur

Bu tür ot topluluğuna bozkır adı verilir

Bozkır alanlarında yer yer çalı topluluklarına akarsu boylarında da ağaçlara rastlanır

10-19-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Dünyada Görülen İklim Çeşitleri Ve Özellikleri Ve Nerelerde Görülür Dünyada Görülen İklim Çeşitleri Ve Özellikleri Ve Nerelerde Görülür Dünyada Görülen İklim Çeşitleri Ve Özellikleri Ve Nerelerde Görülür YER YÜZÜNDE BAŞLICA İKLİM TİPKERİ VE DOĞAL BİTKİ ÖRTÜSÜ İklimler; sıcaklık basınç – rüzgarlar ve nem – yağış özelliklerinin bir araya gelmesiyle belirir İklimi oluşturan bu elemanlardan birinin veya ikisinin farklı olması sonucu değişik iklim tipleri belirir Aynı veya benzer iklim özelliklerinin yayıldığı alanlar sınırlandırılırsa ortaya iklim bölgeleri çıkar Bir iklim bölgesi içinde etkili olan iklim belirli bir iklim tipini temsil eder Yerel özelliklerden dolayı dünya üzerinde çok çeşitli iklim tipleri vardır Ancak bunların bir kısmı küçük alanlarda etkili olduğu için dikkate alınmaz Benzer özellik gösterenler ise guruplandırılarak isimlendirilir “Soğuk iklimler” “Sıcak iklimler” “Nemli iklimler” “Kurak iklimler” gibi Bazı iklim sınıflandırmaları ise bitki örtüsüne göre (Bozkır iklimi savan iklimi gibi ) ve hatta orada yaşayan hayvanlara göre yapılmıştır Yerrüzünde görülen başlıca iklim tipleri ve bunlara uyum sağlamış olan doğal bitki örtüleri şunlardır: a)Soğuk iklimler:Bu guruba giren ikllimler kutup ve kutup altı bölgelerinde görülür Kutup iklimi ve kutup altı iklimi olmak üzere iki tipi vardır Kutup ikliminin görüldüğü yerler hemen hemen bütün yıl kar ve buzlarla kaplıdır Güney Yarım Küre`de Antartika ile Kuzey Yarım Küre`de Grönland`da etkilidir Güney ışınları çok yatık geldiği için buralarda hava sürekli soğuktur Yıllık ortalama sıcaklık her zaman 0 C`nin altındadır toprak derinlere kadar sürekli donmuş haldedir Kutup ikliminde yağış kar şeklinde ve azdır Çünkü hava soğuk ve nem oranı düşüktür Onun için buralarda soğuk çöller vardır Yıllık ortalama yağış 250 mm dolayındadır Bu iklim bölgesi Gulf Stream (Golf Strim) sıcak su akımtısının etkisiyle Kuzey Yarım Küre`de birazdaha kutuba doğru kaymıştır Sıcaklığın sürekli 0 C`nin altında olması ve toprağın devamlı donmuş halde bulunması nedeniyle kutup iklim bölgeleri bitki örtüsünden yoksundur Kutup altı iklimi kutup iklim bölgesinin hemen bitişiğindedir Buralarda da sıcaklık çok düşüktür Yaz mevsiminde sıcaklığın biraz yükselmesiyle buzlar ve karlar kısa bir süre erir ve bataklıklar oluşur Yağışların çoğu bu mevsimde görülür bu iklim bölgesinde kendini soğuğa ve kuraklığa uydurmuş küçük boylu çalılar otlar ve yosunlar yetişirBu bitki örtüsüne Tundra denir b)Orta Kuşağın Ilıman İklimleri hakkında bilgi:Orta kuşakta bulunan iklimler ve ana karakterleri göz önüne alınarak iki tipe ayrılır Orta kuşağın okyanusal iklimi bu kuşaktaki büyük karaların batı kıyılarında görülür Batı Avrupa ile Kanada`nın batı kıyıkarında çok daha belirgindir Her mevsimde yeterli yağış alır Çünkü bu iklim tipinin oluşumunda önemli etken olan batı rüzgarları ve kıyı açıklarındaki sıcak su akıtıları süreklidir devamlı okyanus etkisinde bulunduğu için kışlar ılık yazlar ise serin geçer Bu yüzden yıllık sıcaklık farkı düşüktür İklim sıcaklık ve yağış şartlarına kendini uydurmuş olan doğal bitki örtüsü karma ormanlardır Orta kuşağın karasal iklimi ise karaların denizden uzak iç kısımlarda görülür Kışalr şiddetli geçer Yağış azdır Dünyanın en soğuk terleri bu iklim bölgesinde yer alan Sibirya`da dır Bu iklimde yazlar yağışlı geçer Yıllık sıcaklık farkları çok fazladır En yaygın olduğu yerler Kanada ve Sibirya dır Bitki topluluğunu iğne yapraklı ormanlar oluşturur bu ormanlar Sibirya`da Tayga adı verilir Kuzey Yarım Küre`de Akdeniz çevresinde Güney Yarım Küre`de ise Avusturalya ve Afrikanın güney bölümlerinde Akdeniz İklimi etkilidir Yurdumuzun büyük bir bölümünü ana hatlarıyla etkileyen bu iklimin en belirgin özelliği yazların sıcak ve kurak olmasıyla kışların ılık ve yağışlı geçmesidir Yazın güneyden gelen sıcak ve kuru tropikal hava kütlelerinin etkisindedir Kışın ise çevresine göre bir alçak basınç alanı olduğundan daha çok batıdan gelen gezici alçak basınçların uğrak yeridir Bu nedenle yağışilar kışın çok olur Tipik bitki örtüsü makidir Ayrıca geniş yapraklı ve iğne yapraklı ağaçların oluşturduğu ormanlarda oldukça yaygındır c)Sıcak İklimler hakkında bilgi:Bu iklimlerin genel karakteri sıcak olmalarıdır Ancak yağış bakımından aralarında çok büyük farklılıklar vardır Çünkü dünyada yağışın en çok ve en az olduğu yerler sıcak iklim bölgelerindedir Sıcak iklimin şu tipleri vardır: -Ekvatoral İklim nedir Ekvator ve yakın çevresinde görülür Sıcaklık bütün yıl 20 C`nin altına düşmez Yıllık sıcaklık farkı yok gibidir Bütün yıl yağışlı geçer Kurak mevsim yoktur Yıllık toplam yağış 150-2000 mm arasındadır Onun için buralarda gür ormanlar gelişebilmiştir Bunlar bütün yıl boyunca yeşil kalan ormanlardır Orman altında çeşitli bitkiler yetişir Bu iklimin en yaygın olduğu yerler Amazon ve Kongo Havzası ile Güney Doğu Asya Adaları`dır -Tropikal İklim Ekvatoral iklim bölgesinin kuzey ve güneyünde iki kuşak halinde görülür Sıcaklık bakımından aylar arasında belirgin bir fark yoktur Ancak yağışlar belirli aylarda toplanmıştır Bunun sonucu olarak kurak ve yağışlı olmak üzere birbirinden ayırt edilebilen iki dönem vardır yağışlar yaz aylarında düşer kış ise kurak geçer Bu iklim bölgesinin karakteristik bitki örtüsü savan dır Savanlar içinde yer yer ağaçların da bulunduğu yüksek boylu otluklardır -Muson İklimi Muson ruzgarlarının estiği güney güneydoğu ve doğu Asya’da görülür Muson rüzgarlarının özelliklerinden dolayı yazlar bol yağışlı kışlar ise kuraktır Dünya’nın en çok yağış alan yeri muson bölgesindedir Muson iklimi geniş alanlara yayılmıştır Muson ikliminin etkili olduğu yerlerde sıcaklık ve yağış bakımından önemli farklar bulunur Bunun nedeni yükseklik farkı ve enlem faktörüdür Bitki topluluklarıda kendilerini bu değişikliklere uydururlar Muson iklim bölgelerinde muson ormanları yaygındır Bu ormanlar Muson yağmurlarının görüldüğü alanların tipik bitki topluluğudur Esas olarak yapraklarını döken ağaçlardan oluşan ormanlardır Bu ormanlar Muson Asyası olarak nitelendirilen Hindistan Çinhindi’de yaygındır Muson ormanlarının tipik ağacı teaktır Ayrıca bu iklim kuşağında yağışların yeterli olduğu yerlerde savanlar da görülür -Kurak İklim yağışın ve buna bağlı olarak bitki örtüsünün çok az olduğu yerlerde gürülür Yıllık yağış miktarı 250 mm’nin altındadır Kurak alanlar sıcak – kurak ve soğuk – kurak alanlar olmak üzere iki guruba ayrılır Buna göre sıcak – kurak alanların en yaygın olduğu yerler; Büyük Sahra Arabistan Yarım Adası Asya ve Avusturalya’ nın iç kısımlarıdır Buraların yağışsız olması subtropikal yüksek basınç alanı üzerinde olmaları ve karaların iç kısımlarda bulunmalarının sonucudur Ayrıca dönenceler kuşağında bulunan karaların batı kenarlarında da sıcak – kurak yerler vardır Sıcak – kurak iklimde gece ile ğündüz arasında fark çoktur Hava sıcaklıgı gündüz 50 C’nin üzerine çıkarken geceleri 0 C’nin çok altına düşebilmektedir Burada bitki örtüsü çok cılızdır Ancak yeraltı suyunun yüzeye yakın olduğu yerlerde ağaçlıklara rastlanır Buralar vahalardır Ayrıca kuruklığa dayanıklı bazı bitki türleri yetişmektedir Buralara çöl denir Soğuk – kurak alanlar ise kutup çevrelerinde bulunmaktadır Buralarda hava çok souk olduğundan içinde yoğunlaşacak su buharı çok azdır Onun için buralar da kurak yerlerdir Hem soğuk hemde kurak olan yerler bitki örtüsünden yoksundur Bunlardan başka bir de yarı kurak iklim vardır Bu iklim hem sıcak kuşakta hemde orta kulakta görülür Yağışlı ve kurak dönemleri vardır Yıllık yağış toplamı 250 – 350 mm arasındadır Yağışlı mevsimde yetişen otsu bitkiler kurak mevsimde kurur Bu tür ot topluluğuna bozkır adı verilir Bozkır alanlarında yer yer çalı topluluklarına akarsu boylarında da ağaçlara rastlanır