Nem Ve Yağış

UYARI
Bir bölgede yağışların oluşabilmesi için hava sıcaklığının düşmesi, hava kütlesinin yükselmesi ve havanın doyma noktasına ulaşması gerekir Dolu yağışı orta enlemlerde, genellikle sağanak yağmurlara birlikte, ilkbahar ve yaz aylarında görülür Çiy 0°C'nin üzerindeki, kırağı 0°C'nin altındaki yoğunlaşmalar ile oluşur

b) Kırağı
Soğuyan zeminler üzerindeki yoğunlaşmanın buz kristalleri şeklinde olmasıdır Kırağının oluşabilmesi için de havanın açık ve durgun olması gerekir

c) Kırç
Aşırı soğumuş su taneciklerinden oluşan bir sis uzun süre yerde kaldığında, su taneciklerinin soğuk cisimlere çarparak buz haline geçmesidir

2) Troposferde Yoğunlaşma Biçimindeki Yağışlar

a) Yağmur
Buluttaki su taneciklerinin damlalar halinde birleşerek yeryüzüne düşmesidir

b) Kar
Havadaki su buharının 0°C'nin altında yoğunlaşarak ince taneli buz kristallerine dönüşmesidir

c) Dolu
Dikey yönlü hava hareketlerinin çok güçlü olduğu bulutlarda, sıcaklığın birdenbire ve büyük ölçüde düşmesiyle su tanecikleri donar

Yağış Miktarı
Yıl içerisinde birim alana düşen toplam yağış miktarına denir Yağış, plüviyometre ile ölçülür, kg/m2 ya da mm olarak ifade edilir

Yağış Miktarını Etkileyen Etmenler

1) Hava Kütlesi
Bir yerin yağış alabilmesi için uygun hava kütlelerinin ve buna bağlı cephe sistemlerinin etkisi altında bulunması gerekir Hava kütlesi nemli ise yağış miktarı artar Örneğin Türkiye'de kış yağışlarının fazlalığı İzlanda Gezici Alçak Basıncı'nın kışın daha etkili olmasının bir sonucudur

2) Yükselti ve Yer şekilleri
Deniz seviyesinden yaklaşık 1500 – 2000 yükseltiye kadar her 100 m'de yağış miktarı 50 – 400 mm arasında artar Bu yükseltiden sonra yağışlar azalır Çünkü içindeki nemin büyük bölümünü yamacın orta bölümlerine bırakan hava kütlesi doruklara kuru olarak geçer Nemli hava kütlelerine dönük yamaçlarda yağışın fazla, ters yamaçlarda yağışın az olması ise yer şekillerinin yağış miktarına etkisini kanıtlar

3) Denize Etkisine Kapalılık
Denizden uzaklaştıkça yağış miktarı azalmaktadır Çünkü, nemli hava kütleleri, içindeki nemin büyük bir bölümünü kıyı kesimlerinde bırakır ve içerilere daha kuru olarak sokulur

4) Akıntılar
Sıcak su akıntılarının etkisiyle ısınıp nemlenen hava kütleleri serin kara üzerine geldiğinde yağış bırakır Örneğin, İngiltere ve Japonya kıyılarında yağış miktarının fazla olmasında sıcak su akıntıları etkilidir Soğuk su akıntılarının geçtiği kıyılarda ise yağış miktarının azaldığı görülür

5) Bitki Örtüsü
Özellikle ormanlardaki terleme, nem miktarını artırdığından yağışlar %3 – 6 oranında artar

Yağış Tipleri

1) Yükselim (Konveksiyon) Yağışları
Isınarak yükselen havanın soğuması ile oluşan yağışlardır

Ekvator çevresinde yıl boyunca orta enlemlerde ilkbahar ve yaz aylarında bu tip yağışlar görülür

Türkiye'de ilkbahar ve yaz başlarında kuzeybatıdan gelen nemli ve soğuk Hava, İç Anadolu'da ısınarak, yükselir ve yağış bırakır Bu yağışlara kırkikindi yağmurları denir

2) Yamaç (Orografik) Yağışları
Nemli hava kütlelerinin bir dağ yamacına çarparak yükselmesi sonucunda oluşan yağışlardır

Orografik yağışlar en çok kıyıya paralel uzanan dağların denize dönük yamaçlarında görülür

Türkiye'de Toroslar ve Kuzey Anadolu Dağları'nda yamaç yağışı belirgindir

UYARI
Egemen rüzgar yönüne dük uzanan dağ yamaçları orografik yağışları alır

3) Cephe Yağışları: Sıcak ve soğuk hava kütlelerinin karşılaşma alanlarında oluşan yağışlardır

Yeryüzündeki yağışların önemli bir bölümünü bu tip yağışlar oluşturur

Batı ve Orta Avrupa ile okyanusal iklim bölgelerinde her mevsim, Akdeniz iklim bölgelerinde kış aylarında cephesel yağışlar görülür

Dünya'da Yağışın Dağılışı
A) Çok Yağışlı Bölgeler

1) Ekvatoral Bölge
Yıl boyunca ısınmanın fazla olması nedeniyle yükselim yağışları görülür Bu bölgede karşılaşan kuzey ve güney alizeleri de yükselim yağışlarına yol açar Her mevsim yağışlı olan ekvatoral bölgede, Mart ve Eylül aylarında yağış miktarı artar Yıllık yağış toplamı 2000 mm civarındadır

2) Muson Asyası
Yaz musonlarının etkisiyle yaz aylarında bol yağış alır Yağışlar, yamaç yağışı şeklindedir Kış ayları genellikle kurak geçer Yıllık yağış miktarı 2000 mm'nin üstündedir

3) Orta Kuşak Karaların Batı Kıyıları
Her mevsimin yağışlı olduğu bölgelerdir Kış yağışlarının nedeni gezici alçak basınç ve buna bağlı cephe sistemleridir Dağlık kıyalarda yer şekilleri yağış miktarını artırıcı etki yapar Ayrıca bu kıyılar bati rüzgarları ve sıcak su akıntılarının etkisi altındadır

UYARI
Kuzey Amerika Kitasi'nın doğu kıyısında tropikal siklonlar nedeniyle çok yağış görülür

B) Yağışlı Bölgeler

1) Akdeniz Bölgeleri
30° - 40° enlemleri arasında kışları yağışlı, yazları kurak bir yağış rejimi gelişmiştir Bölge, yazın subtropikal yüksek basınçların, kışın ise batı rüzgarları ve geçici alçak Basınçların etkisinde kalır Kış yağışları, cephesel yağışlardır Dağlık alanlarda ise orografik cephesel yağılar görülür

2) Orta Kuşak Kıtalarının Doğu Kıyıları
Her mevsimi yağışlıdır Genellikle yağışlar cepheseldir Ancak yaz mevsiminde konveksiyonal yağışlar da görülür Soğuk su akıntıları bazı kıyılarda çöllerin gelişmesine neden olmuştur

3) Savan Bölgeleri
10° - 20° enlemleri arasında, kışların kurak, yazların ise yağışlı geçtiği bölgelerdir Yaz yağışları konveksiynal yağışlardır Kış kuraklığının nedeni subtropikal yüksek basınç alanının Ekvator'a doğru kaymasıdır

C) Az Yağışlı Bölgeler
Orta kuşak karasal bölgelerde kışın, karaların iç kısımlarında havanın soğuk olması nedeniyle antisiklon alanları oluşur Nemli havanın iç kısımlara sokulmasını önler Buralarda kışlar biraz nemli ancak yağışsızdır İlkbahar ve yaz aylarında ise ısınmaya bağlı konveksiyonal yağışlar görülür

D) Kurak Bölgeler

1) Subtropikal Yüksek Basınç Bölgeleri
20° - 30° enlemleri arasında yıl boyunca yağışın çok az görüldüğü hatta bazı yıllarda yağışın hiç görülmediği bölgeler vardır Alçalıcı hava hareketleri nem açığını büyütür ve kuraklığın belirginleşmesine neden olur Bu bölgeler, Büyük Sahra, Arabistan ve Avustralya'da geniştir Güney Afrika, Güney Amerika ve Meksika'da daha dar alanlıdır

2) Orta Kuşak Kıtalarının Deniz Etkisine Kapalı İç Kısımları
Denizden çok uzak olan bu bölgelere nemli rüzgarlar ulaşamaz Kıyıya paralel uzanan dağ sıraları da nemli rüzgarları engellediği için bu bölgelerde kuraklık belirgindir Örneğin Orta Asya çöllerinin oluşumu buna bağlıdır

3) Kutuplar
Kutuplar çevresi soğuk olduğundan havanın mutlak nemi düşük ve yağış miktarı azdır Ayrıca buralarda yüksek basınç alanının egemen olması yağışları önler Buralara daha çok soğuk çöller denir