Kıyı Tipleri Ve Ülkemizde Görülen Kıyı Tiplerinin Dağılışı

**Prof. Dr. Sinsi** · 10-19-2012

Kiyi Ve Deniz Jeolojisi Sempozyumu
* Denizlere komsu kiyi alanlarimiz, jeomorfolojik, jeolojik, biyolojik, arkeolojik ve turizm özellikleri açilardan tasidiklari degerler nedeniyle, bilimsel, kültürel ve ekonomik olarak çok önemli yerlerdir

Ülke nüfusumuzun yaklasik % 70'inin kiyilarda yasadigi düsünüldügünde, bu alanlardan saglanacak çesitli yararlar (turizm, tarim, sulak alanlar, çesitli dogal güzellikler vb gibi konularda) ile bu bölgede yasayan insanlarin içinde bulundugu tehlikelerin (sözgelimi, deprem, tsunami, tarim alanlarinin yok olmasi, yer alti sularinin denetimsiz kullanimi, yer alti suyunun tuzlulasmasi, dogal alanlarin yok edilmesi, çarpik kentlesme vb gibi) verecegi zararlarin, bilinmesi, çözümlerin gelistirilmesi kisacasi planlamasi için merkezi ve bagimsiz bir örgütlenmenin zorunlu oldugu açikça görülmektedir

* Liman, dalgakiran ve benzeri deniz yapilarinin insasi sirasinda kullanýlan dogal taþ olan anrosman malzemelerin standartlari düsürülmekte ve insa edilen yapinin uzun süreli dayanikliligi riske sokmaktadir

Uluslararasi ve ulusal standartlara geri dönülmeli

* Kiyilarda yapilacak olan yapilar (sözgelimi, köprüler, barajlar, liman yapilari, tüneller, boru hatlari, enerji nakil hatlari, nükleer santraller, dogal gaz depolama tesisleri, tamami yer altinda bulunan yapilar ve binalar) deprem yönetmeliginin kapsami disinda birakilmistir

Bu yapilarin proje ve yapim asamalarinda ilgili idarelerce kapsamli analizler istemeli ve daniþman kullanmada daha titiz olunmali

* Kiyilarda yapilan liman, iskele, tersane ve mendirek gibi önemli bayindirlik yapilari yapilirken kiyilari biçimlendiren ve degistirmeyi sürdüren dalga, akinti, rüzgar, vb dogal etkenler bilinmedigi, yeterince arastirilip incelenmedigi ve düzenli olarak izleme ve gözlemeler sonucunda derlenen veri dagarcigi bulunmadigi için, bu yapýlarda yapim sirasi ve sonrasinda önemli sorunlar yasanmaktadir

* Kiyi alanlarimizda yerlesim bölgelerini ve turizm alanlarini tehdit eden erozyona karsi korunmak için betonarme yapilar tek çözüm kaynagi degildir

Gelismis ülkelerde Ilimli Mühendislik (soft-engineering) adi altnda kiyinin jeolojik, jeomorfolojik, ekolojik ve dalga dinamigine uygun kisacasi dogayla barisik bütünüyle dogal kaynaklarla planlanan çözümler agirlik kazanmaktadir

Sözgelimi, turistik ve jeolojik olarak çok önemli kiyilardaki erozyon sonucu asinmis gitmis plajlar dogal kaynaklarla yenilenmektedir

* Özellikle son yillarda büyük ekonomik girdiler yaratan kiyi alanlarimizdaki turizm çabalari kiyi özellikleri gözetilmeden bilinçsizce gerçeklestirildiginden kiyilar ciddi bir sekilde tahris edilmektedir

* Yürürlükte olan Kiyi Yasasi ve Yönetmeligi'nde kamuya ait kiyi zonu, birbiriyle iliskili olan kiyi þsekillerinin tamamini kapsayacak sekilde tanimlamistir

Buna karsilik uygulamalarda Kiyi Kenar Çizgileri olmasi gerekenden çok daha dar biçimde çizilmektedir

Bilgi eksikliginden kaynaklanan bu durum istemeyerek te olsa kiyilarin talanina yol açabilir

Bu nedenle, yönetmelikte adi geçen kiyi sekillerini ve sinirlarini hava fotograflari üzerinde ve arazide belirlemek için kiyi dinamigi konusunda deneyimli Jeoloji Mühendisi, Jeolog ve Jeomorfologlar çalistirilmali, Bayindirlik ve iskan Bakanligi'na basli "Kiyi Grubu" gerek eleman gerekse arsiv ve makine donanim yönünden güçlendirilmelidir

* Kiyilardaki sergilenebilir güzelliklerin toplum için yerinde düzenlemelerle egitsel, bilimsel ve kültürel olarak degerlendirilmelidir

Bu yeni turizm anlayisinin adi jeoturizmdir

Yine dag, yayla, vadi, magara, kiyi, ekoloji turizmi jeoturizm kapsaminda ele alinmaktadir

Buralarda, gezi rotalarin belirlenmesi, rehber kitaplarin hazirlanmasi, ilgili panoramik yerlerde açiklamali plakalarin konulmasi, dogayi bilen rehberlerin yetistirilmesi gibi düzenlemelerle hem yöresel halkin ve bölgeye gelen çesitli yas gruplarindaki turistlerin kiyi koruma bilincini artacak, hem de ekonomiye arti bir katma deger yaratilacaktir

* Denizlerimiz petrol ve gaz varligi açisindan umut vericidir

Denizlerimizde petrol ve gaz aramaciligi Türkiye Petrolleri Anonim Ortakligi (TPAO) ve ortaklari tarafindan sürdürülmektedir

Denizlerimizdeki bu varligin jeolojik ve jeofizik verilerle ortaya koymak ana hedeftir

TPAO yillarca denizlerimizde sürdürdügü yogun çalismalarin ürünlerini almaya baslamistir

* Denizlerimizin bir baska degerli kaynagi ise su ve metan gazinin uygun isi ve basinç kosullarinda kristalleserek (donarak) molekül bazinda birlesiminden olusan gazhidratlardir

Teknolojik ve ekonomik kisitlar nedeniyle gazhidratlar günümüzde ekonomik olarak isletilememektedir

Ancak teknolojik gelismeler, denizlerdeki petrol/dogalgaz arama ve üretim faaliyetlerinin giderek daha derin sularda yer alan daha derin rezervuarlara yönelmesi, arama-üretim maliyetleri ve artan- yüksek petrol fiyatlari gazhidrat yataklarinin gelecekte ekonomik hidrokarbon kaynagi olarak isletilmesini olanakli kilabilecektir

* Deprem ve Tsunami kiyi ve denizlerimizde her an etkili olabilecek önemli dogal tehlikeler arasindadir

Tarihsel kayitlar bu bilgileri destekler niteliktedir

Bu tür dalgalarin günümüzde olusma olasiligi deðerlendirilmeli, kiyi belediyeleri, endüstri, yat, balikci limanlari ve küçük tekne barinaklarinin kullanicilari ve denizcilere yönelik bilgilendirme programlari gelistirilmelidir

* Deprem, çarpik yapilasma, kiyilarin degisimi, kirlenme, erozyon, tarim alanlari, dogal yasam alanlari, kiyilardaki kumlarin talani gibi basliklar altinda toplayabilecegimiz konularda kiyilarimizin önemli sorunlari bulunmaktadir

Bu sorunlarin asilmasinda bilgi birimi teknolojik donanimla da güçlendirilmelidir

Sözgelimi, uzaktan algilama ve küresel konumlandirma (GPS) gibi uydu yöntemleriyle kiyilarin düzenli gözlem altinda tutulmasi, denetlenmesi ve planlamasi gelismis ülkelerin sikça uygulandigi yöntemlerdir

* Türkiye, jeolojik konum açisindan günümüze kadar kalabilen Dünyanin en yasli (190 milyon yil) denizi olan Akdeniz, Orta yasli (100 milyon yil) olan Karadeniz ve Dünya'nin en genç denizlerinden biri olan Ege denizi ile çevrilmistir

Bu farkli jeolojik geçmislerinden dolayi tüm denizlerimiz birbirinden farkli dinamik özellikler tasimaktadir

Bu konularda bilimsel arastirmalarin desteklenmesi çok önemlidir

10-19-2012	#3
Prof. Dr. Sinsi	Kıyı Tipleri Ve Ülkemizde Görülen Kıyı Tiplerinin Dağılışı Kiyi Ve Deniz Jeolojisi Sempozyumu * Denizlere komsu kiyi alanlarimiz, jeomorfolojik, jeolojik, biyolojik, arkeolojik ve turizm özellikleri açilardan tasidiklari degerler nedeniyle, bilimsel, kültürel ve ekonomik olarak çok önemli yerlerdir Ülke nüfusumuzun yaklasik % 70'inin kiyilarda yasadigi düsünüldügünde, bu alanlardan saglanacak çesitli yararlar (turizm, tarim, sulak alanlar, çesitli dogal güzellikler vb gibi konularda) ile bu bölgede yasayan insanlarin içinde bulundugu tehlikelerin (sözgelimi, deprem, tsunami, tarim alanlarinin yok olmasi, yer alti sularinin denetimsiz kullanimi, yer alti suyunun tuzlulasmasi, dogal alanlarin yok edilmesi, çarpik kentlesme vb gibi) verecegi zararlarin, bilinmesi, çözümlerin gelistirilmesi kisacasi planlamasi için merkezi ve bagimsiz bir örgütlenmenin zorunlu oldugu açikça görülmektedir * Liman, dalgakiran ve benzeri deniz yapilarinin insasi sirasinda kullanýlan dogal taþ olan anrosman malzemelerin standartlari düsürülmekte ve insa edilen yapinin uzun süreli dayanikliligi riske sokmaktadir Uluslararasi ve ulusal standartlara geri dönülmeli * Kiyilarda yapilacak olan yapilar (sözgelimi, köprüler, barajlar, liman yapilari, tüneller, boru hatlari, enerji nakil hatlari, nükleer santraller, dogal gaz depolama tesisleri, tamami yer altinda bulunan yapilar ve binalar) deprem yönetmeliginin kapsami disinda birakilmistir Bu yapilarin proje ve yapim asamalarinda ilgili idarelerce kapsamli analizler istemeli ve daniþman kullanmada daha titiz olunmali * Kiyilarda yapilan liman, iskele, tersane ve mendirek gibi önemli bayindirlik yapilari yapilirken kiyilari biçimlendiren ve degistirmeyi sürdüren dalga, akinti, rüzgar, vb dogal etkenler bilinmedigi, yeterince arastirilip incelenmedigi ve düzenli olarak izleme ve gözlemeler sonucunda derlenen veri dagarcigi bulunmadigi için, bu yapýlarda yapim sirasi ve sonrasinda önemli sorunlar yasanmaktadir * Kiyi alanlarimizda yerlesim bölgelerini ve turizm alanlarini tehdit eden erozyona karsi korunmak için betonarme yapilar tek çözüm kaynagi degildir Gelismis ülkelerde Ilimli Mühendislik (soft-engineering) adi altnda kiyinin jeolojik, jeomorfolojik, ekolojik ve dalga dinamigine uygun kisacasi dogayla barisik bütünüyle dogal kaynaklarla planlanan çözümler agirlik kazanmaktadir Sözgelimi, turistik ve jeolojik olarak çok önemli kiyilardaki erozyon sonucu asinmis gitmis plajlar dogal kaynaklarla yenilenmektedir * Özellikle son yillarda büyük ekonomik girdiler yaratan kiyi alanlarimizdaki turizm çabalari kiyi özellikleri gözetilmeden bilinçsizce gerçeklestirildiginden kiyilar ciddi bir sekilde tahris edilmektedir * Yürürlükte olan Kiyi Yasasi ve Yönetmeligi'nde kamuya ait kiyi zonu, birbiriyle iliskili olan kiyi þsekillerinin tamamini kapsayacak sekilde tanimlamistir Buna karsilik uygulamalarda Kiyi Kenar Çizgileri olmasi gerekenden çok daha dar biçimde çizilmektedir Bilgi eksikliginden kaynaklanan bu durum istemeyerek te olsa kiyilarin talanina yol açabilir Bu nedenle, yönetmelikte adi geçen kiyi sekillerini ve sinirlarini hava fotograflari üzerinde ve arazide belirlemek için kiyi dinamigi konusunda deneyimli Jeoloji Mühendisi, Jeolog ve Jeomorfologlar çalistirilmali, Bayindirlik ve iskan Bakanligi'na basli "Kiyi Grubu" gerek eleman gerekse arsiv ve makine donanim yönünden güçlendirilmelidir * Kiyilardaki sergilenebilir güzelliklerin toplum için yerinde düzenlemelerle egitsel, bilimsel ve kültürel olarak degerlendirilmelidir Bu yeni turizm anlayisinin adi jeoturizmdir Yine dag, yayla, vadi, magara, kiyi, ekoloji turizmi jeoturizm kapsaminda ele alinmaktadir Buralarda, gezi rotalarin belirlenmesi, rehber kitaplarin hazirlanmasi, ilgili panoramik yerlerde açiklamali plakalarin konulmasi, dogayi bilen rehberlerin yetistirilmesi gibi düzenlemelerle hem yöresel halkin ve bölgeye gelen çesitli yas gruplarindaki turistlerin kiyi koruma bilincini artacak, hem de ekonomiye arti bir katma deger yaratilacaktir * Denizlerimiz petrol ve gaz varligi açisindan umut vericidir Denizlerimizde petrol ve gaz aramaciligi Türkiye Petrolleri Anonim Ortakligi (TPAO) ve ortaklari tarafindan sürdürülmektedir Denizlerimizdeki bu varligin jeolojik ve jeofizik verilerle ortaya koymak ana hedeftir TPAO yillarca denizlerimizde sürdürdügü yogun çalismalarin ürünlerini almaya baslamistir * Denizlerimizin bir baska degerli kaynagi ise su ve metan gazinin uygun isi ve basinç kosullarinda kristalleserek (donarak) molekül bazinda birlesiminden olusan gazhidratlardir Teknolojik ve ekonomik kisitlar nedeniyle gazhidratlar günümüzde ekonomik olarak isletilememektedir Ancak teknolojik gelismeler, denizlerdeki petrol/dogalgaz arama ve üretim faaliyetlerinin giderek daha derin sularda yer alan daha derin rezervuarlara yönelmesi, arama-üretim maliyetleri ve artan- yüksek petrol fiyatlari gazhidrat yataklarinin gelecekte ekonomik hidrokarbon kaynagi olarak isletilmesini olanakli kilabilecektir * Deprem ve Tsunami kiyi ve denizlerimizde her an etkili olabilecek önemli dogal tehlikeler arasindadir Tarihsel kayitlar bu bilgileri destekler niteliktedir Bu tür dalgalarin günümüzde olusma olasiligi deðerlendirilmeli, kiyi belediyeleri, endüstri, yat, balikci limanlari ve küçük tekne barinaklarinin kullanicilari ve denizcilere yönelik bilgilendirme programlari gelistirilmelidir * Deprem, çarpik yapilasma, kiyilarin degisimi, kirlenme, erozyon, tarim alanlari, dogal yasam alanlari, kiyilardaki kumlarin talani gibi basliklar altinda toplayabilecegimiz konularda kiyilarimizin önemli sorunlari bulunmaktadir Bu sorunlarin asilmasinda bilgi birimi teknolojik donanimla da güçlendirilmelidir Sözgelimi, uzaktan algilama ve küresel konumlandirma (GPS) gibi uydu yöntemleriyle kiyilarin düzenli gözlem altinda tutulmasi, denetlenmesi ve planlamasi gelismis ülkelerin sikça uygulandigi yöntemlerdir * Türkiye, jeolojik konum açisindan günümüze kadar kalabilen Dünyanin en yasli (190 milyon yil) denizi olan Akdeniz, Orta yasli (100 milyon yil) olan Karadeniz ve Dünya'nin en genç denizlerinden biri olan Ege denizi ile çevrilmistir Bu farkli jeolojik geçmislerinden dolayi tüm denizlerimiz birbirinden farkli dinamik özellikler tasimaktadir Bu konularda bilimsel arastirmalarin desteklenmesi çok önemlidir