|
Prof. Dr. Sinsi
|
Asya Kıtasında Bulunan Açık Ve Kapalı Havzalar
Asya kıtasında bulunan açık ve kapalı havzalar
Asya kıtasındaki yer şekillerinin oluşumunda kıtada etkili olan Huron, Kaledonya, Hersinya ve Alp Himalaya kıvrım sistemi etkili olmuştur
1 zamandan önce oluşan Huron kıvrım sistemi kıtanın güneyinde Arabistan ile Hindistan(Dekkan) yarımadalarında etkili olmuştur
1 zamanda ilk oluşan Kaledonya kıvrımları kıtanın kuzeyinde Yenisey ve Lena nehirleri arasında etkili olmuştur
1 zamanın sonunda Hersinya kıvrımları kıtanın Güneyi, Batısı ve Güneydoğusunda etkili olmuştur
Kıtadaki en etkili kıvrım sistemi ise 3 zamandaki Alp Himalaya kıvrım sistemidir Kıtanın batısından doğusuna kadar çok geniş sahada etkilidir Kıtanın en yüksek yerleri bu kıvrım sisteminin olduğu yerlerdir
Kıtanın ve aynı zamanda dünyanın en yüksek zirvesi EVEREST (8848 mt ) Himalayalar üzerinde yer alır Çin-Nepal sınırındadır Kıtada buzul etkisi Avrupa' ya göre çok azdır
Asya kıtasında çok geniş alanlar kaplayan platolar vardır Kapladığı alan en fazla olan, aynı zamanda yükseltisi en fazla olan platosu TİBET PLATOSU'dur
Kıtada; Pamir, Orta Sibirya, Doğu Sibirya, Kazakistan, Dekkan, İran, Arabistan platosu gibi genişliği fazla olan platolar vardır Ortalama yükseltisi en az olan platoyu ORTA SİBİRYA PLATOSU oluşturur
Kıtanın en büyük ovasını BATI SİBİRYA OVASI oluşturur Batı Türkistan ovasıda Asya
Kıtası'nın iç kesimlerindeki önemli bir ovadır Ancak bir kısmını Kızılkum ve Karakum Çölleri oluşturur Kuzey Sibirya Ovası'da önemli bir düzlüktür
Orta Asya'da dağlar ve platolar arasındaki kapalı havzalarda önemli düzlüklerdir Bunlar TARIM ve TURFAN HAVZASI'dır Turfan Havzası dünyanın en alçak havzasıdır (-154 mt )
Asya Kıtası'ndaki Kızılkum, Karakum, Taklamakan, Gobi, Tar, Rubul Hali, Nüfud, Deşt-i Lut, Deşt-i Kebir gibi büyük çöller vardır
Asya'da akarsular tarafından oluşturulmuş büyük alüvyal ovalarda vardır Bunlar: Mezapotamya (Irak), İndus Ovası (Pakistan), Ganj Ovası (Hindistan) ve Kuzey Çin Ovası'dır (sarı ve mavi ırmaklar tarafından oluşturulmuştur)
Yeryüzünde sadece Amerika ve Asya kıtasında bütün iklimler görülür ( Amerika'yı bütün olarak düşünürsek geçerlidir ) dolayısıyla da bütün iklim tipleri görülür
En fazla görülen iklim tipini ise Karasal İklim tipi oluşurur
Sıcaklıklar Kuzeyden Güneye doğru artış gösterir Yıllık ortalama sıcaklık farkının en fazla olduğu yer ORTA ASYA'dır
Kıtadaki yıllık yağış tutarında da büyük farklılıklar görülür Kıtanın en az yağış alan yerleri;
Kuzey Kıyıları, Çöl alanları, çok yüksek dağlık alanlardır
Kıtada en fazla yağış Güney ve Güneydoğu Asya'dadır (Bu sahadaki yağışların fazla olmasındaki en etkili faktör Muson Rüzgarları' dır Dolayısyla buraya Muson Bölgesi adı verilir ( Musonlar Asyası)
Kıtada yağışı en fazla ASSAM bölgesinde görülür (Hindistan'ın Kuzeydoğusu) kıtanın ve aynı zamanda dünyanın en fazla yağış ölçülen istasyonu Assam'daki ÇERAPUNÇİ'dir (11 630 mm )
Asya kıtasının akarsularının boyları uzun, su toplama havzaları geniş, eğimleri fazla, rejimleri düzensizdir
Uzunluğu en fazla olan akarsuyu OBİ'dir (5700 km )
Kıta akarsuları döküldükleri yerlere göre gruplandırılır:
Kuzey Buz Denizi'ne dökülenler : Obi, Yenisey, Lena
Büyük Okyanusa dökülenler : Amur, Sarı (Hoang-ho), Mavi (Yangçe)
Hint Okyanusuna dökülenler : Mekkong, Brahmaputra, Ganj, İndus, Şattül Arap (Fırat-Dicle)
Kapalı havzaların en önemli akrsuları ise Seyhun (Siriderya), Ceyhun (Amuderya) ve Tarım'dır Seyhun ve Ceyhun Aral Gölü'ne dökülür Tarım ise Tarım havzasında kaybolur
Obi Nehri ; Ural, Altay ve Sayan Dağlarından beslenir
Asya Kıtasında göl sayısı azdır
En büyük gölünü Aral Gölü oluşturur (64 500 km kare ), (Hazar deniz olarak kabul edildiği takdirde)
Diğer önamli göllerini ; Baykal, Balkaş, Issık, Lop, Zatsan, Lut gölleri oluşturur
Her türlü iklim tipi görüldüğü için bitki örtüsünde de büyük çeşitlilik vardır Her tür bitki örtüsü görülmekle birlikte 3 belirgin bitki örtüsü kuşağı seçilir ; Kuzey'de Tundra, Sibirya'da ve Güney'de Orman (Sibirya'da iğne yapraklı Tayga Ormanları), iç kesimlerde ve diğer bölgelerde Step bitki örtüsüdür
Asya'da en fazla Step bitki örtüsü yayılış gösterir
Kıta'nın yüzölçüm bakımından en büyük ülkeleri ; Rusya (17 milyon km kare), Çin (9, 5 milyon km kare), Hindistan'dır, (3,3 milyon km kare)
|