10-19-2012
|
#1
|
|
Prof. Dr. Sinsi
|
Devletler Coğrafyası - Yeni Zellanda
Devletler Coğrafyası - Yeni Zellanda
DEVLETİN ADI: Yeni Zelanda
BAŞŞEHRİ: Wellington
NÜFuSU: 3 481000
YÜZÖLÇÜMÜ: 270534 km2
RESMi DiNİ: Angalikan, Katolik, Metodist, Presbiteryan
DİLİ: İngilizce, Maorice
PARA BİRİMİ: Yeni Zelanda doları
Güneybatı Pasifik Okyanusunda, iki büyük ada ve birçok küçük adalar üzerinde kurulmuş, 34°25’-47°17’ güney enlemleri ve 166°27’-178°35’ doğu boylamları arasında yer alan bir güney yarım küre ülkesi
Tarihi
Yeni Zelanda adalarına ilk yerleşenler 1500 yıl önce Doğu Pasifik Okyanusu adalarından gelen Maorilerdir Maoriler, bir Polinezya grubu kavimdir Maorilerin adalara yerleşmesi 14 yüzyıla kadar devam etti Yeni Zelanda’ya ilk ulaşan Avrupalı, Danimarkalı Abel Tasman’dır Tasman 1642’de buraya geldi Bundan sonra İngiltereli Kaptan James Cook 1769’da Ülkenin kıyılarını dolaştı Bu tarihten sonra ülke İngiltere’nin kontrolü altına girdi 1840 ve 1860 yıllarında yerlilerle birçok çatışmalar oldu Maoro harpleri 1870 yılında tamamen kesildi Böylece adalar İngiltere’nin kolonileri arasına girdi Yeni Zelanda kolonisi 1907 yılında, İngiliz Milletler Cemiyeti içerisinde bir dominyon oldu
Birinci Dünya Harbinin patlak vermesiyle, Yeni Zelanda, İngiltere yanında savaşa katıldı Avustralyalı ve Yeni Zelandalı askerlerden kurulmuş ANZAC (Australian and New Zealand Army Corps) Kolorduları Çanakkale’de Osmanlı ordusu karşısında bozguna uğradı 17000 ölü ve 50000 yaralı ile kaçmak zorunda kaldı Yeni Zelanda birlikleri İkinci Dünya Harbi esnasında Alman (1942) ve İtalyan (1944) ordularına karşı da savaşarak hezimete uğradı
İkinci Dünya Harbinden sonra 1951 yılında ABD ve Avustralya ile karşılıklı Güvenlik Antlaşması imzalayan Yeni Zelanda hükümeti Kore, Malezya ve Vietnam karışıklıklarına asker gönderdi İngiltere’nin desteğiyle Singapur ve Malezya’ya birliklerini yerleştirdi Böylece kısmen bölgenin kontrolü Yeni Zelanda ve İngiltere tarafından sağlanmış oldu Yeni Zelanda, İngiltere’ye bağlı monarşik bir idareyle yönetilir
Fiziki Yapı
Yeni Zelanda güneybatı Pasifik Okyanusunda biri kuzeyde diğeri güneyde olmak üzere iki büyük adadan meydana gelmiştir Civardaki küçük adalar da dahil toplam yüzölçümü 267844 km2dir En yakın komşusu olan Avustralya’nın 1930 km kadar doğusunda kalır
Yaklaşık olarak bir dikdörtgene benzeyen GüneyAdasının güneybatı ucundan kuzeydoğu ucuna olan mesafesi aşağı yukarı 800 km’dir
Adanın batısını boydan boya Güney Alp Dağları örtmüştür Güney Alplerin en yüksek tepesi olan Cook Dağı yaklaşık 3764 m’lik yüksekliğiyle ülkenin de en yüksek noktasıdır Dağlar kıyıdan 32 km kadar içerdedir Güney Alplerin üzerinde yaklaşık 16 tane tepe vardır Bunların en alçağı 3048 m civarındadır Alplerin doğu yamaçlarında birçok buzul göl bulunur Bunlardan Tasman, Fox ve Josef buzulları en genişleridir Ülkede birçok irili ufaklı göl ve nehir mevcuttur En geniş göl Te Anau’dur Yaklaşık 344 km2 olup, uzunluğu 61 km ve genişliği 10 km’dir Güney Adasındaki başlıca büyük nehirler: Rakaia, Waimakariri ve Clutha’dır Batı kıyılarında yeralan fiyordlar ve şelaleler ülke manzarasına ayrı bir özellik katmaktadır Dünyanın dördüncü büyük şelalesi Sutherland da buradadır Alplerin doğusu adanın doğu kıyısına kadar uzanan Canterbury yaylası ile kaplıdır Foveaux Boğazıyla Güney Adasından ayrılan Stewart Adası yaklaşık 1700 km mesafededir
Cook Boğazından yaklaşık 22 km kuzeyde Kuzey Adası bulunur Tahminen 114489 km2 bir alana sahiptir Adanın ortasından Tongariro, Ngauruhoe ve Ruapehu adlarındaki faal volkanik dağlar bulunmaktadır Batı kıyısındaysa yaklaşık 2400 m yüksekliğindeki Egmont Dağı da faal bir volkanik dağdır Bu dağın kuzeyinde dev mağaralar vardır Tabii olarak kireçtaşlarından meydana gelmişlerdir Adanın Rotorua bölgesinde ve civarındaki sıcak su kaynakları sürekli gaz ve buhar çıkarırlar Öyle ki, nehirden tutulan balık biraz ilerdeki kaynağa daldırılıp pişirilebilir Adanın bu bölgesi soğuk ve sıcak mevsimleri aynı anda üzerinde bulundurur Kuzey Adasının termal ve volkanik bölgelerinde Taupo Gölü yaklaşık olarak 616 km2dir Ülkenin en uzun nehri Waikato kuzeyde Taupo Gölüne doğru akar ve yaklaşık 425 km uzunluğundadır Adadaki mevcut ovalar genellikle fazla yüksek değildir Bunlardan Taranaki, Manawatu ve Wairarapa ovaları en genişleridir Doğu kıyılarında bulunan Plenty, Hawkes ve Poverty körfezleri birer tabii limandır
Yeni Zelanda’nın Stewart Adasından başka birçok irili ufaklı adaları mevcuttur Bunlardan başlıcaları Chatham, Campbell, Kermadec, Snares, Auckland, Antipodes, Baunty, Niue ve Tokelau adalarıdır
İklim
Sıcak ve nemli Pasifik havası ve değişen Antarktika havası kuru, Avusturalya kıta havasıyla karışmak suretiyle, Yeni Zelanda üzerine alçak-basınç ve yüksek basınç hava akımlarının gelmesine sebep olurlar Okyanus içinde yer alması sebebiyle, Yeni Zelanda aşırı sıcaklık farklarına ve yaz kuraklığına maruzdur Auckland bölgesinde ortalama sıcaklık 16°C iken Güney Adasında invercargill civarında 10°C kadardır Pasifik Okyanusu ve mevcut tabii kaynaklar ülke iklimine önemli ölçüde tesir etmektedir
Ülkenin batı kıyısı, doğu kıyısına göre daha çok yağış alır Mesela Kuzey Adasında batı kıyısında bulunan New Plymauth bölgesi yaklaşık yılda 142 gün yağış alır ve ortalama yağış miktarı 1565 mm’dir Aynı enlemde yer alan Napier bölgesi ise doğu kıyısında olup, Ortalama 780 mm yağış alır Yağış süresi ise 92 gün kadardır
Yeni Zelanda ekvatorun güneyinde yer aldığı için Kuzey Yarımküreye göre mevsimler farklı geçer Kuzeyde yaz sıcaklığı insanı bunaltırken, Yeni Zelanda’da kayak yapılır
|
|
|
|