Dünyamız Hakkında İlginç Bilgiler

**Prof. Dr. Sinsi** · 10-19-2012

- Dünya’nın sonu konusunda çeşitli modeller geliştiren Amerikan Ulusal Uzay ve Havacılık Dairesi (NASA) araştırmacılarına göre, 250 milyon yıl kadar önce tek bir süper kıta olan Dünya, 250 milyon yıl sonra yine tek bir kıta haline gelecek

- Yeraltı suyu kirlenmesinin en büyük sebebi, evsel ve endüstriyel atıkların arıtılmadan alıcı ortamlara verilmesidir

Katı, sıvı ve gaz atıklar alıcı ortama verildikten sonra; iklim durumuna, toprağın yapısına, yeryüzü şekline, atığın cinsine ve zamana bağlı olarak yeraltı sularına karışır

- Denizaltı bozunması veya halmiroliz, sedimanların denizsuyu ile glokonit, fıllipsit ve kil mineralleri oluşturmak üzere reaksiyona girmesidir

- Alüminyum, doğada bileşik halde (oksit halinde ) bulunur ve yerkabuğunun yaklaşık %8’ini oluşturur

Alüminyum üretiminin en önemli hammaddesi olan Boksit minerali %30-60 alüminyum oksit içerir

Dünyada boksit rezervlerinin en fazla olduğu ülkeler Avustralya, Jamaika, Gine ve Brezilya olarak sıralanabilir

- Lületaşının, beyaz, sarımtrak, gri ya da kırmızımsı ve mat renklileri vardır

Sertlik derecesi 2 – 2

5 olup, hafif yapışkan ve gözeneklidir

Toprağın 20- 60-130 metre derinliklerinde, irili ufaklı yumrular halinde bulunur

Küçük yumrular, derinlere açılan kuyular ve kuyulara bağlı tüneller kazılarak toplanır

- Plaser yataklarında; elmas, monazit, sillimanit, disten, andaluzit, granat ve korund gibi minerallere ait son derece büyük zenginleşmeler meydana gelir

- Minerallerin aşınmaya ve çizilmeye karşı gösterdikleri direnç sertlik olarak bilinir

Minerallerin sertliği Avusturyalı mineralog Friedrich Mohs tarafından 1822 de ortaya konulan ve Mohs sertlik dizisi adı verilen bir ölçek yardımıyla nisbi olarak ölçülür

- Deprem dalgaları yüzey ve cisim dalgaları olmak üzere iki ye ayrılır

Rayleigh dalgaları yüzey dalgaları olup, S ve P dalgalarına göre daha yavaş fakat genlikleri daha büyüktür

Love dalgaları yüzey dalgalarıdır

Bu dalgalar raylegh dalgalarına göre daha hızlıdır

- Madenlerimizin gerekli jeoloji ve madencilik yöntemleriyle sistemli olarak araştırılması ve işletilmesi amacıyla 22 Haziran 1935 tarihinde 2804 sayılı yasayla Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü kurulmuştur

- Bor madenleri yeryüzünde mineral tuzları şeklinde bulunmaktadır

Bor madenleri içindeki B2O3 oranına göre değerlendirilir

Dünyadaki bor madeni rezervlerinin % 66′sı Türkiye’dedir

Dünyada işletilen toplam 488 milyon tonluk rezervin 320 milyon tonu Türkiye’dedir

- Depremler levhaların birbirlerini dokunduğu sınırda oluşan deformasyon ve kırıklarla ilişkili olduğundan deprem odakları levha sınırlarını belirler

Şekilde görülen deprem odaklarının belirgin sınırlar boyunca oluşturduğu diziler ‘Deprem Kuşakları’ olarak adlandırılır

- Ülkemizin üzerinde bulunduğu deprem kuşağına ‘Alp-Himalaya deprem kuşağı’ denir

- Levha tektoniği açısından, volkanların çoğunluğu levhaların birbirinden uzaklaştığı yerkabuğunun tansiyon bölgelerinde ve levhaların birbiri altına daldığı kompresyon zonlarında sıralanmışlardır

- Ülkemizde lületaşı, yüzyıllardan beri bilinen ve geleneksel ihraç ürünlerimizden olan bir mineral olmasına karşılık, sedimanter oluşumlu, tabakalı tip sepiyolit yataklarına yönelik araştırmalar son yıllarda başlatılmış ve kullanım alanlarının tespitine yönelik teknolojik çalışmalar yürütülmüştür

Atapulgit ise, ülkemizde halen üretimi olmayan, ancak jeolojik olarak çeşitli yörelerde bulunması muhtemel bir kil mineralidir

- Deniz suyu hacimsel olarak buharlaşma nedeniyle %50′nin altına düştüğünde, deniz suyu çözeltisinden itibaren jips çökelimi gerçekleşmektedir

- Tarihsel zamanlardan beri yeryüzünde faaliyet halinde bulunan volkanların sayısı yaklaşık olarak 500 kadardır

- Birkaç on bin yıllık bir dönem boyunca, bir magmatik sokulum 200 metre kalınlığındaki bir örtü tabakasını 600°C kadar ısıtabilir

- Fanerazoyik devir, yeryüzü yaşamının son 545 milyon yıllık dilimini içine alır

Fanerazoyikte yaşam önce suda çeşitlenip yaygınlaşmış, daha sonra karaya çıkıp kıtalara yayılmıştır

- Yağmur, özel şekilde yapılmış ve bugün standart hale getirilmiş aletlerle ölçülür

Bunlara “Yağmur Ölçen” (Raingage, Pluviometer, Pluviograph) adı verilir

Yağmurölçerler, ölçme açısından ağırlık ve yükseklik ölçen, kaydetme açısından her yağıştan sonra deposunda toplanan su miktarını kaydeden ve yağış süresince devamlı kayıt yapan olarak sınıflandırılır

- Kaldera, Portekizcede ve İspanyolcada kazan anlamına gelmektedir

Kraterin büyük boyutlusudur

Bir volkanın doruk kesiminin bir patlama ile parçalanarak dağılması, ya da bacayı dolduran magmanın yerkabuğu içinde geri çekilmesi ve kraterin çökmesiyle oluşur

Van gölü batısındaki Nemrut Dağı üzerinde bir kaldera vardır

Bu çanağın içinde birkaç göl, küçük volkan konisi, genç lav yığınları, ılık su ve gaz kaynakları vardır

- Başkalaşım kayaçları veya metamorfitler olarak da adlandırılan ve yerkabuğunun yaklaşık % 27′sini oluşturan metamorfîk kayaçlar, önceden mevcut kayaçların, sıcaklık, basınç ve kimyasal olayların etkisi altında metamorfizmaya (başkalaşma olayı) uğraması sonucu meydana gelirler ve metamorfizma derecesi ile oluştukları kayacın kimyasal bileşimine göre çeşitli tip ve özellikte bulunurlar

- Magmatik kayalar, yüksek sıcaklığa sahip, basınç altında çözelti halinde bulunan çeşitli silikatlar, oksitler, sülfürler ve uçuculardan oluşmuş magma adı verilen doğal eriyiklerin soğuyarak katılaşması yoluyla meydana gelir

Magma yerkabuğu içinde farklı derinliklerde yerleşir

- Plütonik kayaçların çevre kayaçlarla temasta olması durumunda, ısı aktarımı ve hidrotermal çözeltiler, beril, bor mineralleri, pirit, apatit, grafit, asbest ve talk minerallerine ait kontak metasomatik veya skarn yataklarını oluştururlar

- Dünyanın en kurak kıtası olan Avustralya’nın en önemli su kaynağı Murray-Darling Nehri yükselen tuz seviyesinin tehdidi altında

- 60 milyon yıl önce, üçüncü jeolojik devirde Toroslar yükseldi, kuzeydeki Anadolu platosunun sıkışmasıyla yanardağlar faaliyete geçti

Erciyes ve Hasandağı ile ikisinin arasında kalan daha küçük Göllü dağ lavlar püskürttüler

Platoda biriken küller yumuşak bir tüf tabakası oluşturdu

Tüf tabakasının üzeri yer yer sert bazalttan oluşan ince bir lav tabakası ile örtüldü

Bazalt çatlayıp, parçalara ayrıldı

Yağmurlar çatlaklardan sızıp yumuşak tüfü aşındırmaya başladı

Isınan ve soğuyan hava ile rüzgârlar da oluşuma katıldı

Böylece sert bazalt kayasından şapkaları bulunan koniler oluştu

Bu değişik ve ilginç biçimli kayalara halk bir ad yakıştırdı

“Peribacası” dedi

Bazalt örtüsü olmayan tüf tabakaları ise erozyonla vadilere dönüştü, ilginç şekilli kanyonlar oluştu

10-19-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Dünyamız Hakkında İlginç Bilgiler Dünyamız Hakkında İlginç Bilgiler - Dünya’nın sonu konusunda çeşitli modeller geliştiren Amerikan Ulusal Uzay ve Havacılık Dairesi (NASA) araştırmacılarına göre, 250 milyon yıl kadar önce tek bir süper kıta olan Dünya, 250 milyon yıl sonra yine tek bir kıta haline gelecek- Yeraltı suyu kirlenmesinin en büyük sebebi, evsel ve endüstriyel atıkların arıtılmadan alıcı ortamlara verilmesidir Katı, sıvı ve gaz atıklar alıcı ortama verildikten sonra; iklim durumuna, toprağın yapısına, yeryüzü şekline, atığın cinsine ve zamana bağlı olarak yeraltı sularına karışır - Denizaltı bozunması veya halmiroliz, sedimanların denizsuyu ile glokonit, fıllipsit ve kil mineralleri oluşturmak üzere reaksiyona girmesidir - Alüminyum, doğada bileşik halde (oksit halinde ) bulunur ve yerkabuğunun yaklaşık %8’ini oluşturur Alüminyum üretiminin en önemli hammaddesi olan Boksit minerali %30-60 alüminyum oksit içerir Dünyada boksit rezervlerinin en fazla olduğu ülkeler Avustralya, Jamaika, Gine ve Brezilya olarak sıralanabilir - Lületaşının, beyaz, sarımtrak, gri ya da kırmızımsı ve mat renklileri vardır Sertlik derecesi 2 – 25 olup, hafif yapışkan ve gözeneklidir Toprağın 20- 60-130 metre derinliklerinde, irili ufaklı yumrular halinde bulunur Küçük yumrular, derinlere açılan kuyular ve kuyulara bağlı tüneller kazılarak toplanır - Plaser yataklarında; elmas, monazit, sillimanit, disten, andaluzit, granat ve korund gibi minerallere ait son derece büyük zenginleşmeler meydana gelir - Minerallerin aşınmaya ve çizilmeye karşı gösterdikleri direnç sertlik olarak bilinir Minerallerin sertliği Avusturyalı mineralog Friedrich Mohs tarafından 1822 de ortaya konulan ve Mohs sertlik dizisi adı verilen bir ölçek yardımıyla nisbi olarak ölçülür - Deprem dalgaları yüzey ve cisim dalgaları olmak üzere iki ye ayrılır Rayleigh dalgaları yüzey dalgaları olup, S ve P dalgalarına göre daha yavaş fakat genlikleri daha büyüktür Love dalgaları yüzey dalgalarıdır Bu dalgalar raylegh dalgalarına göre daha hızlıdır - Madenlerimizin gerekli jeoloji ve madencilik yöntemleriyle sistemli olarak araştırılması ve işletilmesi amacıyla 22 Haziran 1935 tarihinde 2804 sayılı yasayla Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü kurulmuştur - Bor madenleri yeryüzünde mineral tuzları şeklinde bulunmaktadır Bor madenleri içindeki B2O3 oranına göre değerlendirilir Dünyadaki bor madeni rezervlerinin % 66′sı Türkiye’dedir Dünyada işletilen toplam 488 milyon tonluk rezervin 320 milyon tonu Türkiye’dedir - Depremler levhaların birbirlerini dokunduğu sınırda oluşan deformasyon ve kırıklarla ilişkili olduğundan deprem odakları levha sınırlarını belirler Şekilde görülen deprem odaklarının belirgin sınırlar boyunca oluşturduğu diziler ‘Deprem Kuşakları’ olarak adlandırılır - Ülkemizin üzerinde bulunduğu deprem kuşağına ‘Alp-Himalaya deprem kuşağı’ denir - Levha tektoniği açısından, volkanların çoğunluğu levhaların birbirinden uzaklaştığı yerkabuğunun tansiyon bölgelerinde ve levhaların birbiri altına daldığı kompresyon zonlarında sıralanmışlardır - Ülkemizde lületaşı, yüzyıllardan beri bilinen ve geleneksel ihraç ürünlerimizden olan bir mineral olmasına karşılık, sedimanter oluşumlu, tabakalı tip sepiyolit yataklarına yönelik araştırmalar son yıllarda başlatılmış ve kullanım alanlarının tespitine yönelik teknolojik çalışmalar yürütülmüştür Atapulgit ise, ülkemizde halen üretimi olmayan, ancak jeolojik olarak çeşitli yörelerde bulunması muhtemel bir kil mineralidir - Deniz suyu hacimsel olarak buharlaşma nedeniyle %50′nin altına düştüğünde, deniz suyu çözeltisinden itibaren jips çökelimi gerçekleşmektedir - Tarihsel zamanlardan beri yeryüzünde faaliyet halinde bulunan volkanların sayısı yaklaşık olarak 500 kadardır - Birkaç on bin yıllık bir dönem boyunca, bir magmatik sokulum 200 metre kalınlığındaki bir örtü tabakasını 600°C kadar ısıtabilir - Fanerazoyik devir, yeryüzü yaşamının son 545 milyon yıllık dilimini içine alır Fanerazoyikte yaşam önce suda çeşitlenip yaygınlaşmış, daha sonra karaya çıkıp kıtalara yayılmıştır - Yağmur, özel şekilde yapılmış ve bugün standart hale getirilmiş aletlerle ölçülür Bunlara “Yağmur Ölçen” (Raingage, Pluviometer, Pluviograph) adı verilir Yağmurölçerler, ölçme açısından ağırlık ve yükseklik ölçen, kaydetme açısından her yağıştan sonra deposunda toplanan su miktarını kaydeden ve yağış süresince devamlı kayıt yapan olarak sınıflandırılır - Kaldera, Portekizcede ve İspanyolcada kazan anlamına gelmektedir Kraterin büyük boyutlusudur Bir volkanın doruk kesiminin bir patlama ile parçalanarak dağılması, ya da bacayı dolduran magmanın yerkabuğu içinde geri çekilmesi ve kraterin çökmesiyle oluşur Van gölü batısındaki Nemrut Dağı üzerinde bir kaldera vardır Bu çanağın içinde birkaç göl, küçük volkan konisi, genç lav yığınları, ılık su ve gaz kaynakları vardır - Başkalaşım kayaçları veya metamorfitler olarak da adlandırılan ve yerkabuğunun yaklaşık % 27′sini oluşturan metamorfîk kayaçlar, önceden mevcut kayaçların, sıcaklık, basınç ve kimyasal olayların etkisi altında metamorfizmaya (başkalaşma olayı) uğraması sonucu meydana gelirler ve metamorfizma derecesi ile oluştukları kayacın kimyasal bileşimine göre çeşitli tip ve özellikte bulunurlar - Magmatik kayalar, yüksek sıcaklığa sahip, basınç altında çözelti halinde bulunan çeşitli silikatlar, oksitler, sülfürler ve uçuculardan oluşmuş magma adı verilen doğal eriyiklerin soğuyarak katılaşması yoluyla meydana gelir Magma yerkabuğu içinde farklı derinliklerde yerleşir - Plütonik kayaçların çevre kayaçlarla temasta olması durumunda, ısı aktarımı ve hidrotermal çözeltiler, beril, bor mineralleri, pirit, apatit, grafit, asbest ve talk minerallerine ait kontak metasomatik veya skarn yataklarını oluştururlar - Dünyanın en kurak kıtası olan Avustralya’nın en önemli su kaynağı Murray-Darling Nehri yükselen tuz seviyesinin tehdidi altında - 60 milyon yıl önce, üçüncü jeolojik devirde Toroslar yükseldi, kuzeydeki Anadolu platosunun sıkışmasıyla yanardağlar faaliyete geçti Erciyes ve Hasandağı ile ikisinin arasında kalan daha küçük Göllü dağ lavlar püskürttüler Platoda biriken küller yumuşak bir tüf tabakası oluşturdu Tüf tabakasının üzeri yer yer sert bazalttan oluşan ince bir lav tabakası ile örtüldü Bazalt çatlayıp, parçalara ayrıldı Yağmurlar çatlaklardan sızıp yumuşak tüfü aşındırmaya başladı Isınan ve soğuyan hava ile rüzgârlar da oluşuma katıldı Böylece sert bazalt kayasından şapkaları bulunan koniler oluştu Bu değişik ve ilginç biçimli kayalara halk bir ad yakıştırdı “Peribacası” dedi Bazalt örtüsü olmayan tüf tabakaları ise erozyonla vadilere dönüştü, ilginç şekilli kanyonlar oluştu