|
Prof. Dr. Sinsi
|
Yer Küre Ve Yerküre Dışında Yaşam
yer küre ve yerküre dışında yaşam
YERKÜRE'DE VE YERKÜRE DIŞINDA YAŞAM
Güneş sisteminde, Dünya'dan başka bir gezegende teknolojik bir uygarlık bulunabilmesi olasılığı hemen hemen sıfırdır Ancak Güneş sistemi, tüm evren demek değildir O zaman daha ötelere bakmak gerekir
Açık uzayda, yoğuşmuş enerji alanları ya da canlı toz ve gaz bulutları şeklinde bir yaşam var olabileceğini düşünebiliriz Böyle bir kanıt olmamakla birlikte yaşamın yalnızca yıldızlardan daha düşük sıcaklıklardaki katı gezegenler de bulunabileceğini kabul etmek zorundayız
Deneyler sonucu; gökcisimlerinin boyutları küçüldükçe sayılarının arttığı görülmüştür Buradan yola çıkarak tutuşamayacak kadar büyük kütleye sahip olan yıldızlardan çok fazla olduğunu savlayabilir miyiz? Bunlar doğal olarak parlamadıklarından saptanamadan kalmıştır Ama eğer var ise, Jüpiter'den küçücük astroidlere dek boy boy altyıldız bulunduğunu düşünmek mantıklıdır Büyük yıldızların çevresinde, Jüpiter'in ve Güneş sistemimizdeki diğer dev gezegenlerin olduğu gibi, küçük yıldızlar bulunduğunu da düşünebiliriz
Altyıldızlarda yaşam oluşmuş olabilir mi?
Yaşam için vazgeçilmez koşulların birincisi serbest sıvı (tercihan su), ikincisi de organik bileşiklerdir Üçüncü bir gereksinme enerjidir Çünkü enerji, başlangıçta var olan su, amonyak ve metan gibi küçük moleküllerden organik bileşikleri oluşturmak için gereklidir
Bu altyıldızlarda enerji nereden gelebilir?
Bir gök cisminin oluşurken yoğuşması sırasında içsel hareketler yerçekimsel alanda elde edilen kinetik enerjiyi temsil eder Çarpışma ve birleşmelerle hareket durunca, kinetik enerji ısıya dönüşür Bu nedenle tüm büyük gök
cisimlerinin merkezleri sıcaktır (Dünya'nın ~50000C)
Kütle büyüdükçe, yerçekimsel alanı şiddetlendikçe, kinetik enerji de, ısı da, iç sıcaklık da artar (Jüpiter:540000C)
Yerimsi bir gök cismi, uzayda ister bağımsız, isterse bir yıldızın çevresinde dönüyor olsun, Ganymede ya da Callisto gibi bir dünya olmak eğiliminde olacaktır İç ısıya sahip olacak ama dış tabakaların koruyucu etkisiyle fazla ısı kaybına neden olmayacak Sonuç olarak Yer soğumaktadır ve bugünkü iç ısısını 4,6 milyar yıldır korumaktadır
Dünya'dan daha küçük altyıldızlar daha az iç ısıya iye ve büyük olasılıkla daha çok buzlu olacaklardır Birbirinden ayrı enerji kaynakları daha az bulunacak ve iç okyanusları daha küçük olacaktır
Yıldızdan çok uzakta bulunan soğuk olmasına karşın pek az ya da hiç uçucu madde tutamayacak kadar küçük olan bir gökcismi ise kayadan, metalden ya da her ikisinin karışımından oluşan asteroid benzeri bir yapıya iye olacaklardır
Dünya'dan daha büyük olan ve dolayısıyla daha büyük ve şiddetli iç ısı kaynaklarına iye olan altyıldızlar Jüpiter benzeri bir bir gökcismi olacaktır Böyle bir yıldız kesinlikle büyük oranda uçucu maddelerden (H ve He) ibaret olacak ve yüksek iç ısı gezegeni tümüyle sıvı duruma getirecektir ki, bırakın teknolojik uygarlığı, zeki bir yaşam en çok yunusların türünden bir yaşam olacaktır
Teknolojik bir uygarlık için hem okyanusları, hem de karaları olan katı bir gezegene gereksinim vardır Böyle bir gezegenin yakınında yaşam için gerekli enerjiyi temin edecek bir yıldızın bulunması gerekmektedir
İnce kenarlı mercek biçimindeki galaksimizin yarıçapı 50000 IY(*) Güneş ise merkezden 27000 IY uzaktaydı (Robert Julius, 1886-1956) 1998 Mart ayında gerçekleştirilen ince hesaplar sonucunda bu uzaklığın 23000 IY olduğu saptandı
Galaksinin kütlesi kesinlikle Güneş'in 100 milyar katından fazladır ve bazı tahminlere göre 200 milyardır Orta bir sayı elde etmek için Galaksi kütlesinin Güneş'in kütlesinin 160 milyar katı olduğunu söyleyebiliriz
Galaksinin kütlesi;
1yıldızlar,
2aydınlık olmayan gezegensel gökcisimleri,
3toz ve gaz bulutlarından oluşur
2 ve 3 nolu gökcisimlerinin kütleleri çok düşüktür Galaksideki yıldızların
kütlesi, toplam kütlenin %94'ünü oluşturduklarını söyleyebiliriz (Örneğin:
Güneş'in kütlesi, Güneş sisteminin %99,86'sıdır) Galaksideki yıldızların
kütlesini, Güneş kütlesinin 150 milyar katına eşit olduğunu varsayabiliriz Güneş ortalama bir yıldızdır (BkzYıldızların Sınıflandırılması) Ancak gökcisimleri küçüldükçe olası sayıları da artacağından ortalama yıldız kütlesi, Güneş'in kütlesinin yarısı kadarsa, Galaksimizde 300 milyar yıldız bulunmaktadır Her gördüğümüz yıldıza karşılık gözle göremediğimiz 50 milyon yıldız vardır
Lokal Grup adı verilen "galaktik küme"de (Samanyolu, Andromeda, Macellan Bulutları) ~1,5 trilyon yıldız bulunabilir (3 milyon IY'da) 1milyar IY ötelere kadar bu sayı 1 milyarı bulur Son incelemelere göre evrenin yaklaşık 15 milyar yıllık olduğu belirlenmiştir Bundan dolayı, gözlemlenebilir evrende 200 milyar galaksi bulunabilir
Orta boyutta bir galaksi olan Samanyolu'ndan 100 kat daha fazla kütleye iye galaksiler bulunduğu gibi, yüzbinde biri kadar olan galaksiler de vardır Ortalama bir galakside 1010 yıldız olduğunu varsayabilriz Demek ki gözlemlenebilir evren içinde 2x1021 yıldız var demektir Buna göre milyarda bir teknolojik uygarlığın var olma olasılığı böyle bir evrende 2 trilyon farklı uygarlığın var olacağı anlamına gelmektedir
Daha önce sözünü ettiğimiz sayıyla başlarsak:
I - Galaksimizdeki yıldızların sayısı:320000000000
Tek başına yıldız, yaşamın varlığını garanti edemez Bunun için yıldız yakınında bir gezegen bulunmalıdır Yıldız tarafından enerji verilen ve ısıtılan bu gezegende yaşam var olabilir
Onun için gezegen sistemini dikkate almalıyız Güneş sistemimizin nasıl oluştuğunu saptayabilirsek, diğer gezegen sistemlerinin nasıl oluştukları konusunda bir takım sonuçlar çıkarabiliriz Nebula hipotezine göre, her yıldızın bir gezegen sistemi olacaktır
Açısal momentum, ayrık bir gökcisminin ya da bir sistemin dönme eğiliminin bir ölçüsüdür Açısal momentum iki şeye bağlıdır: Maddesel noktanın bir eksen ya da bir cisim çerçevesinde dönüş hızına ve dönüş merkezine olan uzaklığına Bu sabite, açısal momentumun sakınımı yasası denir Bu yasaya göre, uzaklık küçüldükçe, dönme hızı artar ya da uzaklık büyüdükçe, hız küçülür
Güneş, sistemin açısal momentumunun %2'sine iyedir Geri kalanı sistemdeki diğer cisimlerde bulunmaktadır %60'ı Jüpiter, %25' Satürn'e aittirEğer sistemdeki tüm gökcisimlerinin açısal momentumları Güneş'e eklenirse açısal momentumun sakınımı yasasına göre- Güneş, ekseni çevresindeki dönüşünü yarım günde tamamlayacaktı!
Salınım yapan her yıldızın gezegenleri olduğunu ileri sürmek ne derece doğrudur? Sirius'un salınımı, Güneş'e benzer bir yıldızdan kaynaklanır 61 Cygni, Barnard, Ross 614 ve Lalande 21185 'te salınımlar gözlendi Gezegen sistemlerini tüm yıldızların %93'ünü ağır dönen yıldızlarla sınırlayacak olursak:
II - Galaksimizdeki gezegen sistemlerinin sayısı: 297000000000
Büyük bir yıldızda ekosfer (yaşam koşullarını sağlayacak uzaklıktaki kabuk) çok daha uzak olacaktır Gezegenimiz dev yıldızın çevresinde, -Isaac ASIMOV'un örneğine göre- 366 milyar Km uzakta olduğunu düşünürsek (Pluton'un Güneş'ten uzaklığının 62 katı) yıldız çevresindeki dolanımı 14500 yıl olacaktır Dairesel görünmeyecek kadar olan bu uzaklıktan bile Güneş'in dünyamıza verdiği kadar ısı ve ışık verecektir Güneş'ten sönük görünmesine rağmen morötesi ve x-ışınlarının akışı yaşam için öldürücü olacaktır Ayrıca, gezegenin konumu atmosferinin kalınlığını ayarlayarak çözümlenemeyecek bir sorun
|