Coğrafi Konum Hakkinda Bilgi

Coğrafi Konum hakkında bilgi

Herhangi bir noktanın dünya üzerinde kapladığı alana coğrafi konum denir Özel ve matematik konum diye ikiye ayrılır Bir ülkenin coğrafi konumu , o ülkenin tabii, beşeri ve ekonomik özelliklerini çok yönlü etkiler

ÖZEL KONUM

Herhangi bir yerin kıtalara, denizlere, dağ sıralarına, boğazlara ,komşu ülkelere, ulaşım yollarına, yer altı ve yerüstü kaynaklarına, siyasi bloklara göre olan konumu ve yükseklik değerleri özel konumudur

ÖZEL KONUM ÜLKELERİN; jeopolitik konumunu, iklimini, nüfusun dağılışını, yerleşme şartlarını ,turizm faaliyetlerini, ulaşım imkanını, ekonomik faaliyetlerini etkiler

TÜRKİYE'NİN ÖZEL KONUMU VE SONUÇLARI

Türkiye Asya, Avrupa ,Afrika kıtalarını birbirine bağlayan önemli bir kavşak noktasında kurulmuştur

Asya –Avrupa arasında bir köprü durumundadır

Stratejik önemi olan boğazlara sahiptir

Petrol bakımından zengin ülkelere komşudur

Asya Avrupa arasındaki en önemli ticaret ve ulaşım yolları Türkiye’den geçer

Ortalama yükseltisi fazladır ve engebelidir Bu durum tarım, nüfus, sanayi, ulaşım ve yerleşmeyi etkiler

Türkiye’nin gerçek yüzölçümü 814578 km2 , izdüşüm yüzölçümü ise 779452 km2dir Aradaki fark ülkemizin yüksek ve engebeli olmasından kaynaklanır

****Not: Bir yerin gerçek yüzölçümü ile izdüşüm yüzölçümü arasında fark fazla ise o yer engebelidir Fark az ise düzlüktür

MATEMATİK KONUM

Matematik konum:Bir yerin enlem ve boylamlara göre dünya üzerindeki yeridir Bir başka ifade ile Ekvator’a ve Greenwich ‘e göre konumudur

Örneğin: Türkiye 36° -42° kuzey enlemleri ( paralelleri ) ile 26°-45° doğu boylamları (meridyenleri) arasındadır

YERKÜRE’ NİN KOORDİNATLARI



Paraleller

Ekvatora paralel olarak 1°lik açı aralıklarıyla çizildiği varsayılan dairelerdir

Özellikleri:

Başlangıç paraleli Ekvator'dur ve en büyük paralel dairesidir (40076km) Dünyanın şeklinden dolayı Kutuplara gidildikçe çevre uzunlukları azalır

Birer derece aralıklarla geçerler

90 tanesi Güney, 90 tanesi Kuzey Yarımküre'de olmak üzere toplam 180 tanedirler

İki paralelin arasındaki uzaklık her yerde 111 km dir

Paralellerin derecesi kuzey ve güneye doğru artar

Paralel farkı ile uzaklık hesaplanabilmesi için bize verilen merkezler aynı meridyen üzerinde olmalıdır Farklı meridyen yaylarında olduğunda açı farkı ortaya çıkar ve iki paralel arası 111 km den daha fazla olur
Paralel farkı bulunurken verilen merkezler aynı yarımkürede ise büyük olan enlem derecesinden küçük olan çıkarılır Farklı yarımkürede olurlarsa enlem dereceleri toplanır

A-B=?
50-20=30 paralel farkı

30 x 111= 3330 km

E-D=?

35-15=20 paralel farkı

20x111=2220 km

B+D=?

20 +15=35 paralel farkı

35 x 111=3885 km

ENLEM VE ETKİLERİ

ENLEM: Yerkürede herhangi bir noktanın ekvatora olan uzaklığının açı cinsinden değeridir

Güneş ışınlarının düşme açısı kutuplara doğru küçülür Işınların atmosferdeki yolu uzar Tutulma artar ve sıcaklık ta kutuplara doğru azalır

Denizlerin sıcaklığı ve tuzluluğu kutuplara doğru azalır

Matematik iklim kuşakları oluşur

Bitki örtüsü kutuplara doğru aralıksız kuşaklar oluşturur

Tarımın yükselti sınırı, Toktağan kar sınırı (Daimi kar sınırı), Orman üst sınırı kutuplara doğru azalır

Akarsuların donma süresi kutuplara doğru uzar

Gece gündüz arasındaki zaman farkı kutuplara doğru artar

Dünyanın çizgisel dönüş hızı kutuplara doğru azalır



Aynı Enlem Üzerindeki Merkezlerde Ortak Özellikler

Ekvatora ve kutuplara eşit uzaklıktadırlar

Güneş ışınlarını aynı açıyla alırlar

Gece- gündüz süreleri birbirine eşittir

Dünyanın çizgisel dönüş hızı aynıdır

Aynı iklim kuşağındadırlar Fakat aynı iklim özelliği görülmeyebilir (özel konumdan dolayı)

İki meridyen arasındaki mesafe aynıdır



dairelere meridyen daireleri denir

Özellikleri:

Başlangıç meridyeni Greenwhic’ tir

Greenwhic’in 180 batısında ve 180 doğusunda olmak üzere 360 tane meridyen yayı vardır Tam daire olarak 180 adettir

Aralarındaki uzaklık sadece Ekvator üzerinde 111 km’dir Dünyanın şeklinden dolayı Kutuplara gidildikçe bu uzaklık daralır Örnek:Türkiye’de ortalama 85 km , Kutup dairelerinde 47 km dir *** Bunun sonucu olarak doğu-batı yönünde aynı mesafe gidildiğinde Kutuplara yakın yerde daha fazla meridyen geçilirken, Ekvatorda en az meridyen geçilir

İki meridyen arasında 4 dakikalık yerel saat farkı vardır

Kutuplarda birleştikleri için meridyen yayları eşit uzunluktadır

Aynı meridyen üzerindeki bütün noktalarda yerel saat aynıdır Ayrıca 21 Mart-23 Eylül günlerinde de güneş aynı anda doğar ve batar

BOYLAM VE ETKİLERİ

Boylam: Herhangi bir noktanın başlangıç meridyenine olan uzaklığının açı cinsinden değeridir

ETKİLERİ: Boylamın tek etkisi yerel saat farkları oluşturmasıdır

YEREL SAAT hesaplamaları

Yerel Saat: Bir yerin kendine özgü saatidir Güneşin ufuk çizgisindeki konumuna göre belirlenir Güneş ufuk çizgisinde en yüksek konuma geldiğinde o yerin yerel saati 12:00 dır Cismin gölgesi en kısadır

Aynı yarım kürede ise büyük olan meridyen derecesinden küçük olan çıkarılır Farklı yarım kürelerde ise toplanır A-B=?
25-10= 15° Meridyen farkı

15x4= 60 dk

E-D=?
8-5= 3º Meridyen farkı

3x4= 12 dk

B+E=?
10+8= 18° Meridyen farkı

18x4= 72dk=1:12

***Not: Dünyamız kendi ekseni çevresinde batıdan doğuya doğru döndüğü için doğudaki bir merkezde güneş erken doğar, erken batar Batıdaki bir merkezde ise geç doğar geç batar Sonuçta doğudaki bir meridyenin yerel saati her zaman daha ileridir

SAAT DİLİMLERİ VE ULUSAL SAAT



Günümüzde yerel saatlere göre hareket etmek hem ülke içinde hem de ülkeler arası ilişkilerde sıkıntılar meydana getirir Bunu önlemek için uluslararası saat sistemine geçilmiştir Bunun için dünyamız 15°' lik meridyen yayları şeklinde 24 saat dilimine ayrılmıştır Her saat diliminde de tam ortadan geçen meridyenin yerel saati ortak kabul edilmiştir Saat dilimlerinde de başlangıç olarak Greenwich'in 7,5° doğu ile 7,5° batı meridyenleri alınmıştır

Türkiye, ikinci ve üçüncü saat dilimlerinde yer almaktadır Ancak biz bunlardan sadece birini kullanmaktayız1978 yılına kadar topraklarımızın çoğunun yer aldığı ikinci saat diliminin( 30° Doğu meridyeni -İzmit) yerel saati ülkemizde ortak saat olarak kullanılmıştır Bu tarihten sonra güneş ışığından daha fazla faydalanarak enerji tasarrufu sağlamak için ileri ve geri saat uygulamasına geçilmiştir İlkbahar-yaz dönemlerinde ileri (45° Doğu meridyeni-Iğdır), sonbahar-kış dönemlerinde geri saat (30° Doğu meridyeni -İzmit) uygulaması yapılmaktadır

TARİH DEĞİŞTİRME ÇİZGİSİ



Tarih değiştirme çizgisi olarak 180 meridyeni kabul edilir Bu meridyenin doğu tarafında batı meridyenleri, batı tarafında ise doğu meridyenleri bulunmaktadır Dolayısıyla doğu meridyenlerinin olduğu batısında bir gün ileri, batı meridyenlerinin olduğu doğusunda ise bir gün geridir

Not: Tarih değiştirme çizgisi ve saat dilimleri ülke sınırlarına göre çizildiğinden meridyenlere tam uygun olarak uzanış göstermezler Girinti-çıkıntı oluştururlar

TÜRKİYE'NİN MATEMATİK KONUMU VE SONUÇLARI

Kuzey Yarım Küre'de ılıman iklim kuşağındadır

Doğusu ile batısı arasında 19°'lik boylam farkı vardır Bunun sonucu olarak 76 dklık yerel saat farkı vardır (19x4=76 dk)

Dört mevsim belirgin olarak yaşanır

Güneş ışınları hiçbir zaman dik açıyla düşmez

Yurdumuzda bir cismin gölgesi bütün yıl kuzeye düşer

Güney kıyılarımızın sıcaklığı kuzey kıyılarımızdan yıllık ortalamada 7-8°C daha yüksektir

Akdeniz'in tuzluluk oranı Karadeniz'den daha yüksektir

Kışın görülen yağışlar cephesel kökenlidir

Yurdumuza kuzeyden esen rüzgarların soğutucu, güneyden esen rüzgarların da sıcaklığı artırıcı etki yapması

Deniz turizmi en erken Akdeniz Bölgesi'nde başlar en uzun süre devam eder

Yıl içinde en uzun gündüz ve gecelerin yurdumuzun kuzeyinde yaşanması