Devletler Coğrafyası - Polonya

Devletler Coğrafyası - Polonya

DEVLETİN ADI: Polonya Halk Cumhuriyeti

BAŞŞEHRİ: Varşova (Warszawa)

YÜZÖLÇÜMÜ: 312677 km2

NÜFUSU: 38429000

RESMİ DİLİ: Polonya Dili (Lehçe)

DİNİ: Katolik

PARA BİRİMİ: Zloty (= 100 Groszy)

Kuzey Avrupa’da 49° -54° 50’ kuzey enlemleri ve 14° 08’ -24° 09’ doğu boylamları arasında yer alan ve Merkezi Doğu Avrupa’nın en geniş ve en kalabalık ülkesi olan bir cumhuriyet Doğusunda Rusya, güneyinde Çek Cumhuriyeti, Batısında Almanya ve kuzeyinde Baltık Denizi bulunur

Tarihi

Polonya Devleti, 10 yüzyılın ortalarında ortaya çıkmış ve 963 yılı ülke tarihinin başlangıcı olmuştur Polonya ve Vistula nehirleri arasında yaşamış olan Islav kabilelerinin kurmuş olduğu bir devlettir O zamanki bu Islavlara“yayla insanları” manasına gelen “Polane” deniyordu Zamanla bu isim Polonya haline dönüştü

Polonya 14 yüzyıldan 17 yüzyıla kadar geçen süre içinde Avrupa’da güçlü bir devlet halindeydi “Üç parçalanmadan” ilki 1772 tarihine kadar olan çeşitli hanedanlıklar idaresindeydi Bu tarihten itibaren Polonya’nın çöküş dönemi başladı 1772 tarihinde Prusya, Rusya ve Avusturya, ülke topraklarını aralarında paylaştılar Bunu 1793 ve 1795 paylaşmaları takip etti Polonya’nın elinde sadece doğu Prusya civarı kaldı Birinci Dünya Harbinden sonra uzun mücadele ve sıkıntılardan sonra 1918 yılında Versay Antlaşmasıyla bağımsızlığı sağlandı

1939 yılında aynı anda Hem NaziAlmanyasının ve hem de Rusya’nın işgaline uğradı Harp boyunca altı milyon Polonyalı öldürüldü Daha sonra Alman orduları müttefiklere teslim oldu İşgal sırasında kurulan sürgündeki Polonya hükümeti işbaşına geldi 1947 yılında yapılan seçimlerde komünistler hükümeti kurdular ve ülkeyi Rusya’nın peyki durumuna soktular İkinci Dünya Harbinin bu zor günlerinden sonra Polonya, Rusya’ya verilen 178842 km2lik bölgeye karşı 1945’te Alman topraklarından 102400 km2lik bir bölgeyi aldı Oder-Neisse hattının doğusunda kalan bu bölge Silezya, Pomerania, Batı Prusya ve Doğu Prusya’yı da içine almaktaydı

Polonya idaresine komünistlerin gelmesiyle, büyük mülkiyetler kaldırıldı, endüstriler millileştirildi, okullardaki eğitim sistemleri komünistleştirildi Üretim azaldı Bütün bunların neticesinde 1956 yılında Poznan’da isyan çıktı

1970 yılında yeni ağır vergiler ve aşırı fiyat yükselmeleri yeni isyanlara yolaçtı 1980 yılında olaylar daha şiddetlendi Lenin tersanelerinde gelişen “İşçi Grevleri” sonunda, işçinin yanında olduğunu söyleyen komünist idare “21 imtiyazı” vermek mecburiyetinde kaldı Gdansk adıyla bilinen bu grevler sonunda, bağımsız işçi sendikaları kurma hakkı elde edildi

Olayların gidişinden ürken Rusya’nın tehditleri ülkede sıkıyönetim ilanına sebep oldu İşçi ayaklanmalarını organize eden Dayanışma Sendikası liderleri tutuklandı 1982 yılında ABD baskısı neticesi sıkıyönetim kaldırıldı 1983 yılında yine Gdansk’ta Lenin Tersanelerinde hükümet aleyhtarı gösteriler yapıldı 1 Mayıs’ta Polonya İşçileri, İşçi hükümetinden haklarını talep etmek üzere “İşçi Bayramını” grevlerle kutladılar Askeri idare işçilere bazı haklar verdi 1985 seçimlerinden sonra başa geçen Jaruzelski, Batıyla ilişkilerini geliştirmeye çalıştı DayanışmaSendikasına karşı takip edilen sert politika 1986’da yumuşamaya başladı Artan ekonomik problemler 1988’de büyük bir grev dalgasına sebep oldu 1989 Haziranında yapılan seçimlerde, o tarihe kadar iktidarda olan Birleşik İşçi Partisi ağır hezimete uğradı Dayanışma Sendikasının teklifi üzerine Tadeusa Mazowiecki başkanlığında bir koalisyon hükümeti kuruldu 1990’daki devlet başkanlığı seçimlerini Lech Walesa kazandı

Fiziki Yapı

Polonya yaklaşık 312667 km2 lik yüzölçüme sahiptir Baltık kıyıları yaklaşık olarak 525 km uzunluğundadır

Polonya, bir ova görünümündedir Güney sınırlarını teşkil eden Karpat Dağları haricinde ülke toprakları deniz seviyesinden yaklaşık 300 m kadar yüksektedir Ülke esas olarak, güneyde Çek Cumhuriyeti sınırını teşkil eden dağlardan doğan ve Baltık Denizine dökülen Odra ve Vistula nehirlerinin vadilerini ihtiva etmektedir Güney sınırındaki dağlar iki ayrı sistem halindedir Güneybatıda Karkonsze Dağları ve güneyde Karpat Dağları yer alır Bunlar bir seri paralel dağ silsilelerinden meydana gelmiş olup, en yüksek noktası 2503 m yüksekliğindeki Rysy Tepesi olan Tatra Dağlarında birleşirler İki dağ sistemini, Polonya’nın güneye açılmasına izin veren Moravya Kapısı ayırır Moravya Kapısı, bugün için dahi önemli bir kara ve demiryolu çıkışı ve bir ticari ulaştırma kanalı olarak, tarihteki “geçiş yolu” rolünü muhafaza eden bir geçittir

Vistula veOder’den başka diğer iki önemli nehir Bug ve Neisse’dir Ülkede küçüklü büyüklü birçok göl vardır Özellikle kuzeydoğuda göllerin sayısı oldukça fazladır BunlardanSniardwy, Mamry ve Niegocin en büyükleridir

İklim

Polonya’da yaz ayları sıcak, kış ayları soğuk ve uzun sürer Yaz mevsimi için Haziran ayı sıcaklık ortalaması 18°C ila 20°C arasındayken, kış mevsimi için Ocak ortalaması ise -5°C ila -2°C arasındadır Kuzey ve doğuda kış ayları oldukça sert geçer Ülkenin çoğu bölgesinde yağan kar, uzun süre erimez ve öylece kalır Yaz aylarında, çok sık sağnak yağışlar olur Ova görünümündeki bölgeler, ortalama olarak 480 ila 650 mm arasında değişen bir yağış ortalamasına sahiptir Fakat daha yüksek bölgelerde, mesela Baltık kıyılarında bu rakam daha yüksektir Oldukça yüksek olan dağlık bölgelerde ise yıllık yağış miktarı 1020 mm’ye kadar ulaşır