Dünyada Karasal İklimin Görüldüğü Yerler

**Prof. Dr. Sinsi** · 10-19-2012

Dünyada karasal iklimin görüldüğü yerler

Dünya’da Görülen İklim Tipleri

Bir yerde benzer sıcaklık, basınç, rüzgar, nemlilik ve yağış özelliklerinin uzun süre etkili olmasıyla iklim tipleri belirmektedir

İklimi oluşturan bu öğelerden birinin ya da ikisinin farklı olması, değişik iklim tiplerinin ortaya çıkmasına neden olur

Dünya’da görülen iklimler, sıcak kuşak iklimleri, ılıman kuşak iklimleri ve soğuk kuşak iklimleri olarak üöç ana bölümde toplanır

Sıcak Kuşak İklimleri

Sıcak Kuşak İklimlerinin Ortak Özellikleri

Yıllık sıcaklık ortalamaları 20°C’nin üstündedir

Sıcaklık farkları Ekvator’dan uzaklaşdıkça artar

Soğuk mevsim yoktur

Yağış özellikleri farklılık gösterir

Ekvatoral İklim

Ekvatoral İklimin Özellikleri

Yıllık sıcaklık ortalamasının 20°C’nin üstünde olduğu ekvatoral iklimde yıl boyunca yaz koşulları yaşanır

Güneş ışınları, yıl boyunca dik ve dike yakın açılarla geldiğinden yıllık sıcaklık farkı azdır

Yıl boyunca yükseltici hava hareketlerine bağlı olarak konveksiyonel yağış görülür

Yıllık yağış miktarı 2000 mm’nin üzerindedir

Her mevsimin yağışlı olduğu ekvatoral bölge akarsularının rejimleri düzenlidir ve yıl boyunca bol su taşır

Güneş ışınlarının dik geldiği Mart ve Eylül aylarında yağışlar artar

Bu nedenle ekinokslarda (21 Mart – 23 Eylül) akarsularda kabarma olur

Konveksiyonel Yağış : Isınan havanın yükselerek soğuması ile oluşan yağışlardır

UYARI : Ekvatoral iklimde yıllık sıcaklık farklarının az olması güneş ışınlarının yere değme açılarının az değişmesiyle, günlük sıcaklık farklarının az olması ise nem oranının yüksek olmasıyla ilgilidir

Ekvatoral İklimin Doğal Bitki Örtüsü
Yıl boyunca sıcaklık ve nem koşulları elverişli olduğundan sürekli yeşil kalabilen yayvan yapraklı ağaçlardan oluşan gür ormanlardır

Yağmur ormanları adı verilen bu ormanlardaki ağaçların boyu yağış miktarının fazla olması nedeniyle 40-60 m lere kadar çıkabilir

Ormanaltı floarası da çok zengindir

Ormanaltı Florası : Orman örtüsü altında loş ortamda yetişen, çoğunlukla ot ve sarmaşık türlerinin oluşturduğu bitki topluluğudur

Ekvatoral İklimin Görüldüğü Yerler

10° Kuzey ve Güney enlemleri arasında,

Güney Amerika’da Amazon Havzası’nda,

Afrika’da Kongo Havzası’nda ve Gine Körfezi kıyılarında,

Asya’da Endonezya Adaları’nda görülür

Yazları Yağışlı Tropikal İklim (Savan)

Yıllık sıcaklık ortalaması 20°C’nin üstündedir

Yazlar sıcak ve yağışlı, kışlar sıcak ve kurak geçer

Güneş ışınlarının dik açıyla geldiği yaz aylarında konveksiyonel yağışlar görülür

Kış aylarında subtropikal yüksek basıncın (DYB) etkisinde kaldığından kış kuraklığı belirgindir

Yıllık yağış miktarı 1000 mm civarındadır

UYARI : Savan ikliminde günlük sıcaklık farkları, nemlilik nedeniyle yazın az, kışın fazladır

Yazları Yağışlı Tropikal İklimin (Savan İklimi) Doğal Bitki Örtüsü

Yaz yağışlarıyla yeşeren, uzun boylu, gür ot topluluklarıdır

Bunlara savan adı verilir

Savanlar arasında yer yer kurakçıl ağaçlar görülür

Akarsu boylarında ise galeri ormanları görülür

Galeri Ormanları : Savanlardaki, küçük akarsu boylarında görülen, çoğunlukla 50-100 m genişliğinde, bir akarsu ağı biçiminde uzanan ve sürekli yeşil kalabilen nemli ormanlardır

Galeri ormanları olarak adlandırılmalarının nedeni, ağaçların, akarsuyun üstünü bir galeri şeklinde kapatmasıdır

Yazları Yağışlı Tropikal İklimin (Savan İklimi) Görüldüğü Yerler

10° enlemleri ile dönenceler arasında,

Orta Amerika’da,

Sahra Çölü ile Ekvatoral Afrika arasında,

Güney Afrika’da,

Güney Amerika’da,

Kuzey Avustralya’da,

Madagaskar’ın batısında görülür

Muson İklimi

Muson İkliminin Özellikleri

Kış sıcaklığı 10°C - 20°C arasında değişir

Yıllık sıcaklık ortalaması 20°C nin üstündedir

Muson rüzgarlarının etkisiyle yazlar sıcak ve bol yağışlı geçer

Kışlar ise ılık ve kuraktır

Çoğunlukla 2000 – 5000 mm arasında değişen yıllık yağış miktarı bazı yerlerde 10000 mm’yi geçmektedir

Örneğin Hindistan’ın Çerapunçi kasabasında yıllık yağış miktarı 12000 mm’yi bulmaktadır

Yaz aylarında orografik yağışlar görülür

Orografik Yağışlar : Nemli hava kütlelerinin bir dağ yamacına çarparak yükselmesi sonucunda oluşan yağışlardır

Muson İkliminin Doğal Bitki Örtüsü

Yağışın fazla olduğu yerlerde, kış aylarında yapraklarını döken yayvan yapraklı ağaçlardan oluşan ormanlar görülür

Bu ormanlara muson ormanları denir

Muson İkliminin Görüldüğü Yerler

Güney, Doğu ve Güneydoğu Asya kıyılarında,

Madagaskar’ın doğusunda,

Avustralya’nın kuzeydoğusunda,

Kuzey Amerika’nın güneydoğu kıyılarında görülür

Çöl İklimi

Çöl İkliminin Özellikleri

Günlük ve mevsimlik sıcaklık farklarının azla olması karakteristik özelliğidir

Yağışlar yok denecek kadar azdır

Sıcaklık farklarının fazla olması, kayaların fiziksel olarak parçalanıp ufalanmasına neden olur

Kimyasal çözülme yetersiz olduğundan toprak oluşumu zordur

Çöl İkliminin Doğal Bitki Örtüsü

Kuraklığa uyum sağlamış olan kurakçıl otlar ve çalılardan oluşur

Kuraklığa en iyi uyum sağlamış bitkiler, gövdesinde çok miktarda su biriktirebilen kaktüslerdir

Üzerlerindeki küçük dikenler, bitkinin ısı kaybını azaltmaktadır

Ayrıca yer altı sularının yüzeye çıktığı yerlerde vahalar oluşmuştur

Vaha : Çöllerde suyun bulunduğu, bitkilerin yetişebildiği, insanların yerleşip barındığı yerdir

Vahalar akarsu boylarında, kuyuların açıldığı yerlerde, büyük su kaynakları yanında gelişmiştir

Çöl İkliminin Görüldüğü Yerler

Asya Kıtası’nda; Arabistan, Gobi, Taklamakan Çöllerinde,

Kuzey Amerika’da; Kaliforniya, Nevada, Kolorado, Meksika Çöllerinde,

Afrika’da; Büyük sahra, Kalahari, Namibya Çölleri’nde,

Avustralya’da; Büyük Kum Çölü’nde,

Güney Amerika’da; Atakama Çölü’nde görülür

UYARI : Çöllerin en büyük bölümü Kuzey yarım Küre’dedir

Bu durum, karaların Kuzey Yarım Küre’de Güney Yarım Küre’den daha fazla olmasının sonucudur

Ilıman Kuşak İklimleri

Ilıman Kuşak İklimlerinin Ortak Özellikleri

Yıllık sıcaklık ortalamaları 20°C’nin altındadır

Sıcaklık farkları belirgindir

4 mevsim yaşanır

Akdeniz İklimi

Akdeniz İkliminin Özellikleri

Yazları sıcak ve kurak geçer

Yıllık ortalama sıcaklık 18°C - 20°C arasında değişir

Yazın genişleyen subtropikal antisiklon (DYB), Akdeniz iklim bölgesinde yaz kuraklığını belirginleştirir

Kışlar ılık ve yağışlıdır

Çünkü kış aylarında gezici alçak basınçlar cephesel yağışlara neden olur

Yıllık ortalama yağış miktarı 600-1000 mm arasında değişir ve yağış rejimi düzensizdir

Kar yağışı ve don olayı ender görülür

Don Olayı : Havanın açık ve durgun olduğu kış gecelerinde aşırı ısınma nedeniyle toprak donar

Don olayı tarımsal üretime büyük ölçüde zarar verir

Karasal bölgelerde don olayı sık görülür

Akdeniz İkliminin Doğal Bitki Örtüsü

Kısa, bodur ağaç ve çalılardır

Bu bitki örtüsüne maki adı verilir

Yaz kuraklığına uyum sağladığından yaprakları genellikle sert, tüylü, ince ve uzundur

Zeytin, defne, keçiboynuzu, mersin, lavanta, kekik ve zakkum maki bitki topluluğu içinde yer alır

Akdeniz İkliminin Görüldüğü Yerler

Akdeniz çevresindeki ülkelerde,

Güney Portekiz kıyılarında,

Afrika’da Kap Bölgesi’nde,

Güneybatı Avustralya kıyılarında,

Orta Şili’de,

Kuzey Amerika’da Kaliforniya yöresinde,

Güney Afrika Cumhuriyeti’nin Güney kıyılarında görülür

UYARI : Akdeniz iklimi genellikle 30°-40° enlemleri arasında görülür

Ilıman Kuşak Okyanus İklimi

Ilıman Kuşak Okyanus İkliminin Özellikleri

Orta Kuşak kıtalarının batı kıyılarında, batı rüzgarlarının ve sıcak su akıntılarının etkisiyle gelişen bir iklim tipidir

Yıllık ortalama sıcaklık 20°C’nin altındadır

Sıcaklık farkları belirgin değildir

Yazlar serin ve yağışlı, kışlar ılık ve yağışlı geçer

Her mevsim yağışlıdır

Sonbahar ve kış yağışları daha belirgindir

Kar yağışı ve don olayı ender görülür

Kış aylarında cephesel, yaz aylarında hem cephesel hem de yükselim yağışları görülür

10-19-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Dünyada Karasal İklimin Görüldüğü Yerler Dünyada karasal iklimin görüldüğü yerler Dünya’da Görülen İklim Tipleri Bir yerde benzer sıcaklık, basınç, rüzgar, nemlilik ve yağış özelliklerinin uzun süre etkili olmasıyla iklim tipleri belirmektedir İklimi oluşturan bu öğelerden birinin ya da ikisinin farklı olması, değişik iklim tiplerinin ortaya çıkmasına neden olur Dünya’da görülen iklimler, sıcak kuşak iklimleri, ılıman kuşak iklimleri ve soğuk kuşak iklimleri olarak üöç ana bölümde toplanır Sıcak Kuşak İklimleri Sıcak Kuşak İklimlerinin Ortak Özellikleri Yıllık sıcaklık ortalamaları 20°C’nin üstündedir Sıcaklık farkları Ekvator’dan uzaklaşdıkça artar Soğuk mevsim yoktur Yağış özellikleri farklılık gösterir Ekvatoral İklim Ekvatoral İklimin Özellikleri Yıllık sıcaklık ortalamasının 20°C’nin üstünde olduğu ekvatoral iklimde yıl boyunca yaz koşulları yaşanır Güneş ışınları, yıl boyunca dik ve dike yakın açılarla geldiğinden yıllık sıcaklık farkı azdır Yıl boyunca yükseltici hava hareketlerine bağlı olarak konveksiyonel yağış görülür Yıllık yağış miktarı 2000 mm’nin üzerindedir Her mevsimin yağışlı olduğu ekvatoral bölge akarsularının rejimleri düzenlidir ve yıl boyunca bol su taşır Güneş ışınlarının dik geldiği Mart ve Eylül aylarında yağışlar artar Bu nedenle ekinokslarda (21 Mart – 23 Eylül) akarsularda kabarma olur Konveksiyonel Yağış : Isınan havanın yükselerek soğuması ile oluşan yağışlardır UYARI : Ekvatoral iklimde yıllık sıcaklık farklarının az olması güneş ışınlarının yere değme açılarının az değişmesiyle, günlük sıcaklık farklarının az olması ise nem oranının yüksek olmasıyla ilgilidir Ekvatoral İklimin Doğal Bitki Örtüsü Yıl boyunca sıcaklık ve nem koşulları elverişli olduğundan sürekli yeşil kalabilen yayvan yapraklı ağaçlardan oluşan gür ormanlardır Yağmur ormanları adı verilen bu ormanlardaki ağaçların boyu yağış miktarının fazla olması nedeniyle 40-60 m lere kadar çıkabilir Ormanaltı floarası da çok zengindir Ormanaltı Florası : Orman örtüsü altında loş ortamda yetişen, çoğunlukla ot ve sarmaşık türlerinin oluşturduğu bitki topluluğudur Ekvatoral İklimin Görüldüğü Yerler 10° Kuzey ve Güney enlemleri arasında, Güney Amerika’da Amazon Havzası’nda, Afrika’da Kongo Havzası’nda ve Gine Körfezi kıyılarında, Asya’da Endonezya Adaları’nda görülür Yazları Yağışlı Tropikal İklim (Savan) Yıllık sıcaklık ortalaması 20°C’nin üstündedir Yazlar sıcak ve yağışlı, kışlar sıcak ve kurak geçer Güneş ışınlarının dik açıyla geldiği yaz aylarında konveksiyonel yağışlar görülür Kış aylarında subtropikal yüksek basıncın (DYB) etkisinde kaldığından kış kuraklığı belirgindir Yıllık yağış miktarı 1000 mm civarındadır UYARI : Savan ikliminde günlük sıcaklık farkları, nemlilik nedeniyle yazın az, kışın fazladır Yazları Yağışlı Tropikal İklimin (Savan İklimi) Doğal Bitki Örtüsü Yaz yağışlarıyla yeşeren, uzun boylu, gür ot topluluklarıdır Bunlara savan adı verilir Savanlar arasında yer yer kurakçıl ağaçlar görülür Akarsu boylarında ise galeri ormanları görülür Galeri Ormanları : Savanlardaki, küçük akarsu boylarında görülen, çoğunlukla 50-100 m genişliğinde, bir akarsu ağı biçiminde uzanan ve sürekli yeşil kalabilen nemli ormanlardır Galeri ormanları olarak adlandırılmalarının nedeni, ağaçların, akarsuyun üstünü bir galeri şeklinde kapatmasıdır Yazları Yağışlı Tropikal İklimin (Savan İklimi) Görüldüğü Yerler 10° enlemleri ile dönenceler arasında, Orta Amerika’da, Sahra Çölü ile Ekvatoral Afrika arasında, Güney Afrika’da, Güney Amerika’da, Kuzey Avustralya’da, Madagaskar’ın batısında görülür Muson İklimi Muson İkliminin Özellikleri Kış sıcaklığı 10°C - 20°C arasında değişir Yıllık sıcaklık ortalaması 20°C nin üstündedir Muson rüzgarlarının etkisiyle yazlar sıcak ve bol yağışlı geçer Kışlar ise ılık ve kuraktır Çoğunlukla 2000 – 5000 mm arasında değişen yıllık yağış miktarı bazı yerlerde 10000 mm’yi geçmektedir Örneğin Hindistan’ın Çerapunçi kasabasında yıllık yağış miktarı 12000 mm’yi bulmaktadır Yaz aylarında orografik yağışlar görülür Orografik Yağışlar : Nemli hava kütlelerinin bir dağ yamacına çarparak yükselmesi sonucunda oluşan yağışlardır Muson İkliminin Doğal Bitki Örtüsü Yağışın fazla olduğu yerlerde, kış aylarında yapraklarını döken yayvan yapraklı ağaçlardan oluşan ormanlar görülür Bu ormanlara muson ormanları denir Muson İkliminin Görüldüğü Yerler Güney, Doğu ve Güneydoğu Asya kıyılarında, Madagaskar’ın doğusunda, Avustralya’nın kuzeydoğusunda, Kuzey Amerika’nın güneydoğu kıyılarında görülür Çöl İklimi Çöl İkliminin Özellikleri Günlük ve mevsimlik sıcaklık farklarının azla olması karakteristik özelliğidir Yağışlar yok denecek kadar azdır Sıcaklık farklarının fazla olması, kayaların fiziksel olarak parçalanıp ufalanmasına neden olur Kimyasal çözülme yetersiz olduğundan toprak oluşumu zordur Çöl İkliminin Doğal Bitki Örtüsü Kuraklığa uyum sağlamış olan kurakçıl otlar ve çalılardan oluşur Kuraklığa en iyi uyum sağlamış bitkiler, gövdesinde çok miktarda su biriktirebilen kaktüslerdir Üzerlerindeki küçük dikenler, bitkinin ısı kaybını azaltmaktadır Ayrıca yer altı sularının yüzeye çıktığı yerlerde vahalar oluşmuştur Vaha : Çöllerde suyun bulunduğu, bitkilerin yetişebildiği, insanların yerleşip barındığı yerdir Vahalar akarsu boylarında, kuyuların açıldığı yerlerde, büyük su kaynakları yanında gelişmiştir Çöl İkliminin Görüldüğü Yerler Asya Kıtası’nda; Arabistan, Gobi, Taklamakan Çöllerinde, Kuzey Amerika’da; Kaliforniya, Nevada, Kolorado, Meksika Çöllerinde, Afrika’da; Büyük sahra, Kalahari, Namibya Çölleri’nde, Avustralya’da; Büyük Kum Çölü’nde, Güney Amerika’da; Atakama Çölü’nde görülür UYARI : Çöllerin en büyük bölümü Kuzey yarım Küre’dedir Bu durum, karaların Kuzey Yarım Küre’de Güney Yarım Küre’den daha fazla olmasının sonucudur Ilıman Kuşak İklimleri Ilıman Kuşak İklimlerinin Ortak Özellikleri Yıllık sıcaklık ortalamaları 20°C’nin altındadır Sıcaklık farkları belirgindir 4 mevsim yaşanır Akdeniz İklimi Akdeniz İkliminin Özellikleri Yazları sıcak ve kurak geçer Yıllık ortalama sıcaklık 18°C - 20°C arasında değişir Yazın genişleyen subtropikal antisiklon (DYB), Akdeniz iklim bölgesinde yaz kuraklığını belirginleştirir Kışlar ılık ve yağışlıdır Çünkü kış aylarında gezici alçak basınçlar cephesel yağışlara neden olur Yıllık ortalama yağış miktarı 600-1000 mm arasında değişir ve yağış rejimi düzensizdir Kar yağışı ve don olayı ender görülür Don Olayı : Havanın açık ve durgun olduğu kış gecelerinde aşırı ısınma nedeniyle toprak donar Don olayı tarımsal üretime büyük ölçüde zarar verir Karasal bölgelerde don olayı sık görülür Akdeniz İkliminin Doğal Bitki Örtüsü Kısa, bodur ağaç ve çalılardır Bu bitki örtüsüne maki adı verilir Yaz kuraklığına uyum sağladığından yaprakları genellikle sert, tüylü, ince ve uzundur Zeytin, defne, keçiboynuzu, mersin, lavanta, kekik ve zakkum maki bitki topluluğu içinde yer alır Akdeniz İkliminin Görüldüğü Yerler Akdeniz çevresindeki ülkelerde, Güney Portekiz kıyılarında, Afrika’da Kap Bölgesi’nde, Güneybatı Avustralya kıyılarında, Orta Şili’de, Kuzey Amerika’da Kaliforniya yöresinde, Güney Afrika Cumhuriyeti’nin Güney kıyılarında görülür UYARI : Akdeniz iklimi genellikle 30°-40° enlemleri arasında görülür Ilıman Kuşak Okyanus İklimi Ilıman Kuşak Okyanus İkliminin Özellikleri Orta Kuşak kıtalarının batı kıyılarında, batı rüzgarlarının ve sıcak su akıntılarının etkisiyle gelişen bir iklim tipidir Yıllık ortalama sıcaklık 20°C’nin altındadır Sıcaklık farkları belirgin değildir Yazlar serin ve yağışlı, kışlar ılık ve yağışlı geçer Her mevsim yağışlıdır Sonbahar ve kış yağışları daha belirgindir Kar yağışı ve don olayı ender görülür Kış aylarında cephesel, yaz aylarında hem cephesel hem de yükselim yağışları görülür