Antik Çağda Cleadnos Adıyla Anılan Göksu Nehri

**Prof. Dr. Sinsi** · 10-19-2012

Ornitolojik Önemi

Kuş göç yolları üzerinde çok önemli bir sulak alan olan Göksu deltası, özellikle soğuk kış şartlarında Orta Anadolu’daki göllerin doğduğu zamanlar çok büyük sayılara erişen kuş topluluklarının barınmasına imkan sağlamaktadır

Göksu deltasında bu güne kadar yapılan ornitolojik araştırmalar, kış aylarında ve göç zamanında kuş populasyonunun ve tür sayısının önemli ölçüde arttığını ortaya koymuştur

Özellikle Akdeniz kıyılarında belirli bölgelerde rastlanan ve sayıları gittikçe azalan saz horozu Göksu deltasının adeta bir simgesi durumundadır

Bugüne kadar bölgede 332 kuş türü tespit edilmiştir

Bu rakam bugüne kadar tek bir sulak alanda gözlenmiş en yüksek sayıdır

Uygun iklim koşullarının yanısıra, değişik türden pek çok kuş türünün üreme, beslenme, barınma ve kışlaması için farklı ekolojik karakterdeki habitatlara sahip olması, ayrıca kuzey-güney göç rotası üzerinde bulunması, Göksu deltasını kuşlar açısından Avrupa ve Ortadoğu’nun en zengin sulak alanlarından biri kılmıştır

Alan, küçük karabatak, tepeli pelikan, yaz ördeği , pasbaş patka, büyük orman kartalı ve şah kartal gibi nesilleri tehlikede olan türleri barındırması nedeniyle büyük önem taşımaktadır

Bu türlerin yanısıra, küçük balaban, gece balıkçılı, alaca balıkçıl, erguvani balıkçıl, turaç, kocagöz, bataklık kırlangıcı, akça cılıbıt, mahmuzlu kız kuşu ve küçük sumru gibi türler alanda önemli sayıda üremektedir

Ayrıca büyük ak balıkçıl, küçük ak balıkçıl, gri balıkçıl, sığır balıkçıl, bataklık su tavuğu ve İzmir yalıçapkınıda alanda kuluçkaya yatmaktadır

Aralarında boz kaz, fiyu, çamurcun, kaşık gaga ve sakarmekenin bulunduğu büyük sayılarda su kuşu alanda kışlarken, göç sırasında da çok sayıda çeltikçi ve leylek alana konulmaktadır

Az sayıda Turna deltada kışlarken, ak pelikan da göç sırasında alana uğramaktadır

TARİHİ VE KÜLTÜREL DEĞERLER

Göksu Deltası’nda insan yerleşimleri en az cilalı taş devrine dek uzanır

Deltada İ

Ö

1000’li yılların başından, Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşuna kadar, Hitit, Asur, Yunan, Roma, Bizans, Selçuklu, Osmanlı, Egemenlikleri yaşamıştır

Deltadaki arkeolojik kalıntılar arasına üç höyük, Paradeniz lagünü kenarında yapı kalıntıları, İncekum yakınlarındaki kumsallarda kesmetaştan yapılmış iki küçük bina ve çeşitli antik inşaat malzemeleri, sütunlar ve diğer kalıntılar sayılabilir

İNSAN AKTİVİTELERİ

Tarım

Göksu deltasında en önemli alan kullanımını tarım faaliyetleri oluşturmaktadır

Delta’da Akdeniz ikliminin bütün ürünleri yetiştirilebilmektedir

Tarıma elverişli alanlarda iki tip tarım yapılmakta olup; bunlar sebze ve meyve üretiminin yapıldığı alanlar ile pamuk ve buğday tarımının yapıldığı alanlardır

Doğal su kaynakları bakımından oldukça zengin olan yörede sulu tarım oldukça gelişmiştir

Sulu tarımın yapıldığı kıyı şeridinde tahıl ürünleri yanında, yoğun olarak pamuk, susam, yerfıstığı, çeltik, çilek, turunçgiller ve sebze yetiştirilmektedir

Kıyı kesimler ile yüksek kesimler arasında geçit teşkil eden bölgelerde ise, zeytincilik ve bağcılık yapılmaktadır

Bölgede önemi gittikçe artan narenciye bahçelerinin arasında domates, patlıcan ve biber gibi çeşitli sebzelerin tarımı yapılmaktadır

Seracılığın yaygın olduğu alanda meyve yetiştiriciliği önemli bir yer tutar ve ova bağcılığı ile turfanda üzüm yetiştirilir

Hayvancılık

Geçmiş yıllarda Göksu deltasında büyük öneme sahip olan hayvancılık, günümüzde otlakların tarım ve yerleşim alanları şeklinde kullanılmasıyla önemini kaybetmiştir

Yaz aylarında bölgeye gelen 10-15 ailelik göçerler hayvancılıkla uğraşmakta olup, bu mevsim bölgedeki otlatma baskısı nispeten artmaktadır

Özellikle dağlık kesimlerde yaşayan halkın geçim kaynağı hayvancılığa dayanmaktadır

Hayvancılık, yörenin ovalık kesiminde ahır hayvancılığı biçiminde gelişirken, yüksek kesimlerde bunun yerini mera hayvancılığı alır

Yörede en çok yetiştirilen hayvanlar kıl keçisi, koyun ve sığırdır

Kümes hayvancılığında ise birkaç özel çiftlik dışında genellikle aile işletmeciliği yaygın durumdadır

Balıkçılık

Oldukça uzun bir kıyı şeridi olan alanda su ürünleri faaliyeti son zamanlarda gelişme göstermiştir

Bölgede kıyı ve açık deniz balıkçılığı yapılmaktadır

Akgöl’de ticari değeri olan 4 balık türü bulunmaktadır

Bunlarda ikisi tuzluluğa töleranslı göçmen balık türlerinden olan yılan balığı ve haskefaldir

Diğer iki tür olan sazan ve karabalık ise gölde yumurtlarlar

Yılan balığı ve karabalık ihraç edilmekte iken diğer iki tür yerel tüketime sunulmaktadır

Paradeniz lagününde dalyan balıkçılığı yapılmaktadır

Deniz levreği, çipura, singit, sivriburun, karagöz, melanurya, sarıgöz, çizgili mercan ve mercan alanda avlanan balık türleridir

Deltada, kıyı balıkçılığı bütün yıl boyunca yapılmaktadır

Deltanın kuzeyinde yer alan sulama kanallarında ise sazan ve kefal balıkları avlanmaktadır

Balıkçılığın yanısıra yörede mavi yengeç ve karides avcılığı da önemli bir yer tutmaktadır

Avcılık

1990 yılında alan Özel Çevre Koruma Bölgesi ilan edildikten sonra avlanma bütün alanda tamamen yasaklanmıştır

Denetimler Özel Çevre Koruma Kurumuna bağlı Silifke Özel Çevre Koruma Müdürlüğünce yapılmaktadır

KORUMA VE YÖNETİM

Göksu deltası, sahip olduğu doğal, tarihi ve kültürel değerlerinin korunması ve gelecek nesillere aktarılmasının güvence altına alınması amacıyla 2872 sayılı Çevre Kanunu’nun 9

maddesine istinaden, 2 Mart 1990 tarih ve 20449 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 18

01

1990 tarih ve 90/77 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile Özel Çevre Koruma Bölgesi olarak tespit ve ilan edilmiştir

Deltada ye alan Akgöl ve Paradeniz lagünlerini için alan 4350 hektarlık saha Orman Bakanlığı, Milli Parklar ve Av-Yaban Hayatı Genel Müdürlüğünce Yaban Hayatı Koruma Sahası ilan edilerek kaçak ve usulsüz avcılık kontrol altına alınmıştır

Alan, 17

5

1994 tarihinde yürürlüğe giren Ramsar ( Özellikle Su Kuşları Yaşama Ortamı Olarak Uluslararası Öneme Sahip Sulak Alanların Korunması) Sözleşmesi listesine dahil edilmiştir

Sahadaki koruma çalışmaları Özel Çevre Koruma Başkanlığı tarafından yürütülmektedir

Mahallindeki çalışmalar Silifke Özel Çevre Koruma Müdürlüğü tarafından organize edilmektedir

Alandaki görevliler tarafından, kuş gözlemek ve araştırma yapmak amacıyla gelen ziyaretçilerin giriş çıkışları kontrol edilmekte ve avcılık denetimi yapılmaktadır

10-19-2012	#2
Prof. Dr. Sinsi	Antik Çağda Cleadnos Adıyla Anılan Göksu Nehri Ornitolojik Önemi Kuş göç yolları üzerinde çok önemli bir sulak alan olan Göksu deltası, özellikle soğuk kış şartlarında Orta Anadolu’daki göllerin doğduğu zamanlar çok büyük sayılara erişen kuş topluluklarının barınmasına imkan sağlamaktadır Göksu deltasında bu güne kadar yapılan ornitolojik araştırmalar, kış aylarında ve göç zamanında kuş populasyonunun ve tür sayısının önemli ölçüde arttığını ortaya koymuştur Özellikle Akdeniz kıyılarında belirli bölgelerde rastlanan ve sayıları gittikçe azalan saz horozu Göksu deltasının adeta bir simgesi durumundadır Bugüne kadar bölgede 332 kuş türü tespit edilmiştir Bu rakam bugüne kadar tek bir sulak alanda gözlenmiş en yüksek sayıdır Uygun iklim koşullarının yanısıra, değişik türden pek çok kuş türünün üreme, beslenme, barınma ve kışlaması için farklı ekolojik karakterdeki habitatlara sahip olması, ayrıca kuzey-güney göç rotası üzerinde bulunması, Göksu deltasını kuşlar açısından Avrupa ve Ortadoğu’nun en zengin sulak alanlarından biri kılmıştır Alan, küçük karabatak, tepeli pelikan, yaz ördeği , pasbaş patka, büyük orman kartalı ve şah kartal gibi nesilleri tehlikede olan türleri barındırması nedeniyle büyük önem taşımaktadır Bu türlerin yanısıra, küçük balaban, gece balıkçılı, alaca balıkçıl, erguvani balıkçıl, turaç, kocagöz, bataklık kırlangıcı, akça cılıbıt, mahmuzlu kız kuşu ve küçük sumru gibi türler alanda önemli sayıda üremektedir Ayrıca büyük ak balıkçıl, küçük ak balıkçıl, gri balıkçıl, sığır balıkçıl, bataklık su tavuğu ve İzmir yalıçapkınıda alanda kuluçkaya yatmaktadır Aralarında boz kaz, fiyu, çamurcun, kaşık gaga ve sakarmekenin bulunduğu büyük sayılarda su kuşu alanda kışlarken, göç sırasında da çok sayıda çeltikçi ve leylek alana konulmaktadır Az sayıda Turna deltada kışlarken, ak pelikan da göç sırasında alana uğramaktadır TARİHİ VE KÜLTÜREL DEĞERLER Göksu Deltası’nda insan yerleşimleri en az cilalı taş devrine dek uzanır Deltada İÖ 1000’li yılların başından, Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşuna kadar, Hitit, Asur, Yunan, Roma, Bizans, Selçuklu, Osmanlı, Egemenlikleri yaşamıştır Deltadaki arkeolojik kalıntılar arasına üç höyük, Paradeniz lagünü kenarında yapı kalıntıları, İncekum yakınlarındaki kumsallarda kesmetaştan yapılmış iki küçük bina ve çeşitli antik inşaat malzemeleri, sütunlar ve diğer kalıntılar sayılabilir İNSAN AKTİVİTELERİ Tarım Göksu deltasında en önemli alan kullanımını tarım faaliyetleri oluşturmaktadır Delta’da Akdeniz ikliminin bütün ürünleri yetiştirilebilmektedir Tarıma elverişli alanlarda iki tip tarım yapılmakta olup; bunlar sebze ve meyve üretiminin yapıldığı alanlar ile pamuk ve buğday tarımının yapıldığı alanlardır Doğal su kaynakları bakımından oldukça zengin olan yörede sulu tarım oldukça gelişmiştir Sulu tarımın yapıldığı kıyı şeridinde tahıl ürünleri yanında, yoğun olarak pamuk, susam, yerfıstığı, çeltik, çilek, turunçgiller ve sebze yetiştirilmektedir Kıyı kesimler ile yüksek kesimler arasında geçit teşkil eden bölgelerde ise, zeytincilik ve bağcılık yapılmaktadır Bölgede önemi gittikçe artan narenciye bahçelerinin arasında domates, patlıcan ve biber gibi çeşitli sebzelerin tarımı yapılmaktadır Seracılığın yaygın olduğu alanda meyve yetiştiriciliği önemli bir yer tutar ve ova bağcılığı ile turfanda üzüm yetiştirilir Hayvancılık Geçmiş yıllarda Göksu deltasında büyük öneme sahip olan hayvancılık, günümüzde otlakların tarım ve yerleşim alanları şeklinde kullanılmasıyla önemini kaybetmiştir Yaz aylarında bölgeye gelen 10-15 ailelik göçerler hayvancılıkla uğraşmakta olup, bu mevsim bölgedeki otlatma baskısı nispeten artmaktadır Özellikle dağlık kesimlerde yaşayan halkın geçim kaynağı hayvancılığa dayanmaktadır Hayvancılık, yörenin ovalık kesiminde ahır hayvancılığı biçiminde gelişirken, yüksek kesimlerde bunun yerini mera hayvancılığı alır Yörede en çok yetiştirilen hayvanlar kıl keçisi, koyun ve sığırdır Kümes hayvancılığında ise birkaç özel çiftlik dışında genellikle aile işletmeciliği yaygın durumdadır Balıkçılık Oldukça uzun bir kıyı şeridi olan alanda su ürünleri faaliyeti son zamanlarda gelişme göstermiştir Bölgede kıyı ve açık deniz balıkçılığı yapılmaktadır Akgöl’de ticari değeri olan 4 balık türü bulunmaktadır Bunlarda ikisi tuzluluğa töleranslı göçmen balık türlerinden olan yılan balığı ve haskefaldir Diğer iki tür olan sazan ve karabalık ise gölde yumurtlarlar Yılan balığı ve karabalık ihraç edilmekte iken diğer iki tür yerel tüketime sunulmaktadır Paradeniz lagününde dalyan balıkçılığı yapılmaktadır Deniz levreği, çipura, singit, sivriburun, karagöz, melanurya, sarıgöz, çizgili mercan ve mercan alanda avlanan balık türleridir Deltada, kıyı balıkçılığı bütün yıl boyunca yapılmaktadır Deltanın kuzeyinde yer alan sulama kanallarında ise sazan ve kefal balıkları avlanmaktadır Balıkçılığın yanısıra yörede mavi yengeç ve karides avcılığı da önemli bir yer tutmaktadır Avcılık 1990 yılında alan Özel Çevre Koruma Bölgesi ilan edildikten sonra avlanma bütün alanda tamamen yasaklanmıştır Denetimler Özel Çevre Koruma Kurumuna bağlı Silifke Özel Çevre Koruma Müdürlüğünce yapılmaktadır KORUMA VE YÖNETİM Göksu deltası, sahip olduğu doğal, tarihi ve kültürel değerlerinin korunması ve gelecek nesillere aktarılmasının güvence altına alınması amacıyla 2872 sayılı Çevre Kanunu’nun 9maddesine istinaden, 2 Mart 1990 tarih ve 20449 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 18011990 tarih ve 90/77 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile Özel Çevre Koruma Bölgesi olarak tespit ve ilan edilmiştir Deltada ye alan Akgöl ve Paradeniz lagünlerini için alan 4350 hektarlık saha Orman Bakanlığı, Milli Parklar ve Av-Yaban Hayatı Genel Müdürlüğünce Yaban Hayatı Koruma Sahası ilan edilerek kaçak ve usulsüz avcılık kontrol altına alınmıştır Alan, 1751994 tarihinde yürürlüğe giren Ramsar ( Özellikle Su Kuşları Yaşama Ortamı Olarak Uluslararası Öneme Sahip Sulak Alanların Korunması) Sözleşmesi listesine dahil edilmiştir Sahadaki koruma çalışmaları Özel Çevre Koruma Başkanlığı tarafından yürütülmektedir Mahallindeki çalışmalar Silifke Özel Çevre Koruma Müdürlüğü tarafından organize edilmektedir Alandaki görevliler tarafından, kuş gözlemek ve araştırma yapmak amacıyla gelen ziyaretçilerin giriş çıkışları kontrol edilmekte ve avcılık denetimi yapılmaktadır