Duyu Organları Ve Temel Fonksiyonları

**Prof. Dr. Sinsi** · 10-16-2012

Duyu Organları ve Temel Fonksiyonları

Sinir sistemine bilgi girişleri dokunma, ses, ışık, ağrı, soğuk, sıcak, v

b

duyusal almaçlarla gerçekleşir

Her almaç özel olarak hazırlandığı uya-ran çeşidine özel bir duyarlılık gösterir

Diğerlerine ise (eşik değerin üzerin-de olsa bile) hemen hemen hiç yanıt vermez

Örneğin; retinada bulunan koni ve çubuk hücreleri sadece ışığa duyarlıdır

Ses, sıcak-soğuk, basınç gibi fak-törler bu resöptörleri uyarmaz

Aynı şekilde, hipotalamusta bulunan osmoresöptörler vücut sıvılarındaki osmotik basınç değişmelerine yanıt ve-rir

Sese, ışığa asla yanıt vermezler

Göz

Işığa duyarlı hücrelerin yoğun olarak bulunduğu organdır

Göz, gör-meyi sağlayan hücreler ve optik kısımla, bunları koruyan yapılardan oluşur

Göz, dıştan içe doğru, sert, damar ve ağ tabaka olmak üzere üç bö-lümde incelenir

Sert tabaka: Bu tabakanın büyük bir kısmı beyaz renkli olup saydam değildir

Yeni doğan bebeklerde sert tabaka mavimsi renkte görülür

Sert ta-baka, göz küresinin önünde incelerek saydam bir yapı oluşturur

Bu oluşuma kornea denir

Kornea göze gelen ışığı kırarak, ışığın göz merceğine ulaşma-sına yardımcı olur

Göz yaşı bezleri korneayı sürekli ıslak tutarak kurumasını önlediği gibi, toz parçalarını uzaklaştırır ve gözü enfeksiyonlara karşı korur

Damar tabaka: Sert tabakanın altında yer alır

Yapısında gözü besle-yen çok sayıda kan damarı bulunur

Damar tabaka gözün ön kısmında iris tabakasını oluşturur

îris gözün renkli görülen bölümüdür

Göz rengi pig-ment maddelerine göre değişir

İrisin ortasına bakıldığında, radial ve dairesel kaslarla desteklenen bir dairesel açıklık görülür

Bu oluşuma göz bebeği de-nir

Gözbebeğinin çapı, göze gelen ışık miktarına bağlı olarak, refleks hare-keti ile değişebilir

Böylece göze girecek ışık miktarı ayarlanır

Fazla ışıkta göz bebeği küçülür, az ışıkta ise büyür

Gözbebeğinin hemen arkasında göz merceği bulunur

Damar tabaka burada kalınlaşarak kirpiksi cismi yapar

Kirpiksi cisim, göz merceğini göz bebeğinin arkasında, ortada tutulmasını sağlar

Göz merceği, optik bakımın-dan ince kenarlı bir mercektir

İçinde bulunan kaslarla kalınlığı artırılıp-azaltılabilir

Böylece gözün uzak-yakın ayarını yapar

Ağ Tabaka: Gözün en iç tabakasıdır

Burada ışığa karşı duyarlı koni ve çubuk hücreleri bulunur

Çubuk hücreleri az ışıkta görüş sağlarken koni hücreleri ise renk görmede görev alırlar

Duyu sinirlerinin hücre gövdeleri ağ tabakadadır

Bu sinirlerin aksonları birleşerek hepsi bir noktadan gözü terk eder

Bu bölgede ışığa karşı duyarlı hücreler olmadığından buraya düşen ışınlar algılanmaz

Bu nedenle retinanın bu kısmına kör nokta denir

Gözde, kornea, göz merceği ve retinayı tek hat üzerinde birleştiren doğruya optik eksen denir

Optik eksenin retina üzerindeki bölgesinde görme hücreleri yoğunlaşmıştır

Görüşün oldukça net olduğu bu bölgeye sarı be-nek denir

Göz Optiği

Bir Fotoğraf Makinası Olarak Göz

Gözü bir fotoğraf makinası gibi düşündüğümüzde, retina makinadaki negatifle, kornea ve mercek, makinanın optik sistemiyle, göz bebeği ise di-yaframla analog olduğu görülür

Retinada Görüntünün Oluşumu

Görüntü oluşumunda gözde bulunan bütün yapılar birlikte iş görürler

Buna göre, merceğin merkezinden geçen ışınlar kırılmadan yoluna devam eder

Merkeze paralel geçen ışınlar ise, merkeze doğru yaklaşarak (kırılarak) mercekten çıkarlar

Bu ışınlar merceğin arkasında odak noktasında (sarı be-nek) toplanırlar

Görüntü burada oluşur

Odak noktası üzerine düşen görün-tü, objeye göre ters pozisyondadır

Beyin, gördüğümüz objeleri doğru pozis-yonlarında algılamamızı sağlar

Göz Uyumu (Akomodasyon)

Görüntü, retina üzerine ters düşmesine karşın, merkezi sinir sistemin-de bunun düzeltildiğini yukarıda belirtmiştik

Görüntünün, retina üzerinde net olarak oluşabilmesi için odak uzaklığının ayarlanması gerekir

Bu uyum göz merceğinin kalınlığı artırıp-azaltmasıyla gerçekleşir

Örneğin, yakındaki bir cismin görüntüsünün, retinada net olarak oluşabilmesi için merceğin orta kısmı kalınlaşır

Cisim gözden uzaklaştıkça göz merceği incelir

Göz merce-ğinin esnek yapıda oluşu mercek hareketlerini kolaylaştırır

Esnekliğini yi-tirmesi ise göz bozukluklarına neden olur

Göz Kusurları

1- Yakın Görüş (Miyop): Gözün önden arkaya doğru çapının nor-malden uzun olması ve göz merceğinin aşırı kırma gücünden kaynaklanır

Bu durumda, uzak cisimlerden gelen ışınlar retinanın önünde toplanırlar (focus)

Bu nedenle görüntü net oluşmaz

Miyop kalın kenarlı mercek kulla-nılarak düzeltilebilir

Küçük yaşlarda; özellikle nesnelere gereğinden fazla yaklaşarak bak-maya çalışan çocuklarda, göz küresi mercek sistemine göre hızlı büyür ve çocukluk miyobu oluşur

Gerekli önlem alınmazsa ergenlikte de devam eder

Bu tip göz kusurlarında çocuğun yakın okuması, ince ayrıntı gereken işlerle uğraşması engellenmeli ve uygun içbükey mercekler kullanılmalıdır

10-16-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Duyu Organları Ve Temel Fonksiyonları Duyu Organları ve Temel Fonksiyonları Sinir sistemine bilgi girişleri dokunma, ses, ışık, ağrı, soğuk, sıcak, vb duyusal almaçlarla gerçekleşir Her almaç özel olarak hazırlandığı uya-ran çeşidine özel bir duyarlılık gösterir Diğerlerine ise (eşik değerin üzerin-de olsa bile) hemen hemen hiç yanıt vermez Örneğin; retinada bulunan koni ve çubuk hücreleri sadece ışığa duyarlıdır Ses, sıcak-soğuk, basınç gibi fak-törler bu resöptörleri uyarmaz Aynı şekilde, hipotalamusta bulunan osmoresöptörler vücut sıvılarındaki osmotik basınç değişmelerine yanıt ve-rir Sese, ışığa asla yanıt vermezler Göz Işığa duyarlı hücrelerin yoğun olarak bulunduğu organdır Göz, gör-meyi sağlayan hücreler ve optik kısımla, bunları koruyan yapılardan oluşur Göz, dıştan içe doğru, sert, damar ve ağ tabaka olmak üzere üç bö-lümde incelenir Sert tabaka: Bu tabakanın büyük bir kısmı beyaz renkli olup saydam değildir Yeni doğan bebeklerde sert tabaka mavimsi renkte görülür Sert ta-baka, göz küresinin önünde incelerek saydam bir yapı oluşturur Bu oluşuma kornea denir Kornea göze gelen ışığı kırarak, ışığın göz merceğine ulaşma-sına yardımcı olur Göz yaşı bezleri korneayı sürekli ıslak tutarak kurumasını önlediği gibi, toz parçalarını uzaklaştırır ve gözü enfeksiyonlara karşı korur Damar tabaka: Sert tabakanın altında yer alır Yapısında gözü besle-yen çok sayıda kan damarı bulunur Damar tabaka gözün ön kısmında iris tabakasını oluşturur îris gözün renkli görülen bölümüdür Göz rengi pig-ment maddelerine göre değişir İrisin ortasına bakıldığında, radial ve dairesel kaslarla desteklenen bir dairesel açıklık görülür Bu oluşuma göz bebeği de-nir Gözbebeğinin çapı, göze gelen ışık miktarına bağlı olarak, refleks hare-keti ile değişebilir Böylece göze girecek ışık miktarı ayarlanır Fazla ışıkta göz bebeği küçülür, az ışıkta ise büyür Gözbebeğinin hemen arkasında göz merceği bulunur Damar tabaka burada kalınlaşarak kirpiksi cismi yapar Kirpiksi cisim, göz merceğini göz bebeğinin arkasında, ortada tutulmasını sağlar Göz merceği, optik bakımın-dan ince kenarlı bir mercektir İçinde bulunan kaslarla kalınlığı artırılıp-azaltılabilir Böylece gözün uzak-yakın ayarını yapar Ağ Tabaka: Gözün en iç tabakasıdır Burada ışığa karşı duyarlı koni ve çubuk hücreleri bulunur Çubuk hücreleri az ışıkta görüş sağlarken koni hücreleri ise renk görmede görev alırlar Duyu sinirlerinin hücre gövdeleri ağ tabakadadır Bu sinirlerin aksonları birleşerek hepsi bir noktadan gözü terk eder Bu bölgede ışığa karşı duyarlı hücreler olmadığından buraya düşen ışınlar algılanmaz Bu nedenle retinanın bu kısmına kör nokta denir Gözde, kornea, göz merceği ve retinayı tek hat üzerinde birleştiren doğruya optik eksen denir Optik eksenin retina üzerindeki bölgesinde görme hücreleri yoğunlaşmıştır Görüşün oldukça net olduğu bu bölgeye sarı be-nek denir Göz Optiği Bir Fotoğraf Makinası Olarak Göz Gözü bir fotoğraf makinası gibi düşündüğümüzde, retina makinadaki negatifle, kornea ve mercek, makinanın optik sistemiyle, göz bebeği ise di-yaframla analog olduğu görülür Retinada Görüntünün Oluşumu Görüntü oluşumunda gözde bulunan bütün yapılar birlikte iş görürler Buna göre, merceğin merkezinden geçen ışınlar kırılmadan yoluna devam eder Merkeze paralel geçen ışınlar ise, merkeze doğru yaklaşarak (kırılarak) mercekten çıkarlar Bu ışınlar merceğin arkasında odak noktasında (sarı be-nek) toplanırlar Görüntü burada oluşur Odak noktası üzerine düşen görün-tü, objeye göre ters pozisyondadır Beyin, gördüğümüz objeleri doğru pozis-yonlarında algılamamızı sağlar Göz Uyumu (Akomodasyon) Görüntü, retina üzerine ters düşmesine karşın, merkezi sinir sistemin-de bunun düzeltildiğini yukarıda belirtmiştik Görüntünün, retina üzerinde net olarak oluşabilmesi için odak uzaklığının ayarlanması gerekir Bu uyum göz merceğinin kalınlığı artırıp-azaltmasıyla gerçekleşir Örneğin, yakındaki bir cismin görüntüsünün, retinada net olarak oluşabilmesi için merceğin orta kısmı kalınlaşır Cisim gözden uzaklaştıkça göz merceği incelir Göz merce-ğinin esnek yapıda oluşu mercek hareketlerini kolaylaştırır Esnekliğini yi-tirmesi ise göz bozukluklarına neden olur Göz Kusurları 1- Yakın Görüş (Miyop): Gözün önden arkaya doğru çapının nor-malden uzun olması ve göz merceğinin aşırı kırma gücünden kaynaklanır Bu durumda, uzak cisimlerden gelen ışınlar retinanın önünde toplanırlar (focus) Bu nedenle görüntü net oluşmaz Miyop kalın kenarlı mercek kulla-nılarak düzeltilebilir Küçük yaşlarda; özellikle nesnelere gereğinden fazla yaklaşarak bak-maya çalışan çocuklarda, göz küresi mercek sistemine göre hızlı büyür ve çocukluk miyobu oluşur Gerekli önlem alınmazsa ergenlikte de devam eder Bu tip göz kusurlarında çocuğun yakın okuması, ince ayrıntı gereken işlerle uğraşması engellenmeli ve uygun içbükey mercekler kullanılmalıdır