İnsanda Dolaşım Sistemi Hakkında Bilgi, İnsanda Dolaşım Sistemi

**Prof. Dr. Sinsi** · 10-16-2012

Kan Damarları

Atardamarlar : 3 tabakadan oluşur

En dışta lifli bağ doku, onun altında düz kas ve elastik lifler bulunur

Düz kaslar damarın gevşeyip kasılması ile kan akışında etkili olur

Elastik lifler ise kan basıncına karşı dayanıklılığı arttırır

Damarın iç kısmı endotelyum’ dan meydana gelir

Damarın iç yüzeyinde kaygan bir yüzey oluşturur

Atardamarlarda KB,OB dan büyüktür

Not: Kalbin kulakçık ve karıncık kasılmalarına paralel olarak Atar damarda meydana gelen ritmik kasılma olayına nabız denir

Nabız aynı zamanda dakikada kalp atış sayısını verir

Toplardamar : Çapları atardamardan büyük duvarları ise incedir

Geniş çaplı olduğundan daha fazla kan taşır

İçlerinde tek yönlü olarak kanın kalbe doğru taşınmasını sağlayan kapakçıklar bulunur

Düz kas ince elastik lif ise yoktur

İçte endotelyum bulunur

Kan basıncı osmotik basınçtan küçüktür

Not: İki damarın farkı atardamarın yapısında ona elastikiyet ve dayanıklılık sağlayan elastik liflerin varlığıdır

Kılcaldamar : Atar damar ile toplar damar arasında bulunur

Yalnızca endotelyum tabakasından oluşur

Bu nedenle küçük moleküllü maddeler bu yüzeyden kolaylıkla geçebilir

Not: Sürtünme fazla olduğu için kan akış hız yavaştır

Doku hücreleri ile kan arasındaki madde alışverişi kılcal damarlarla olmaktadır

Kan basıncı eşittir osmotik basınca

Kanın damarda hareketi

1

Karıncıklar kasılırken atardamarlara geçer damar kasları kasılır

Kan atardamar başlangıcındaki kapakçıkların kapanmasıyla damar çeperinin genişleme ve daralmasıyla ilerler

atardamarlarda ve kılcallarda kanın akışını temin eden asıl faktör karıncıkların kasılmasıyla oluşan kan basıncıdır

Toplar damarlarda ve lenf damarlarında akışı temin eden faktörler:

Toplardamar çevresindeki iskelet kaslarının damarı sıkıştırması

Vücudun üst bölgesindeki kanın hareketi yerçekimi kuvveti ile olur

Sağ kulakçıklarda oluşan emme kuvveti

Toplar damar içindeki tek yönlü açılan kapakçıklar

Soluk alma sırasında gögüs bölgesinde basınç azalması kanı toplar damarlara çeker

Yerçekimi, tek yönlü kapakçıklar ve iskelet kaslarının yaptığı basınç faktörleri sebebiyle spor yapan veya hareketli kişilerde dolaşım ve metabolik faktörler sağlıklıdır

Bu yüzden madde geçişine elverişlidir

Kanla hücreler arasındaki madde alışverişi ve starling hipotezi:

Canlının hücre ve kılcal damarları çevresi doku sıvısı ile doludur

Bu sıvı içinde protein, yağ, mineral ve su bulunur

Kılcal damar çeperleri çok ince olduğundan doku sıvısı içindeki maddeler doku hücreleri veya doku sıvısından kılcal damarlara girebilir

Fakat proteinler büyük moleküllü olduğundan damar dışına çıkamaz ve doku sıvısına oranla kanda daha fazla bulunur

bundan dolayı kılcal damarlarda kan sıvısının osmotik basıncı yüksektir

Ve doku sıvısı damarlara girme eğilimindedir

Kandaki proteinlerin sıvılara karşı olan çekim kuvvetine proteinlerin osmotik basıncı denir

Damar içi sıvısının doku sıvısına geçişi kan basıncı ile olur:

Kan basıncı kılcalların atardamar ucundan toplardamar ucuna azalır

Osmotik basınç kılcalların atardamar ucundan toplardamar ucuna sabit kalır

Kılcalların atardamar ucundaki kan basıncı proteinlerin osnmotik basıncından daha büyük olduğundan bu bölgedeki besin ve oksijen doku sıvısına geçer, doku sıvısından ise pasif veya aktif taşıma ile doku hücrelerine girer

Kılcalların toplar damar ucunda osmotik basınç kan basıncından daha büyük olduğundan hücrelerde metabolik faaliyetler sonucu oluşan artık madde ve karbondioksit ise doku sıvısına buradan kılcal damarların toplardamar ucuna geçer

Doku sıvısındaki büyük protein ve akyuvarlar lenf damarıyla kana geçer

Kan basıncı, aşırı kan kaybı,şiddetli sıcaklık, uzun süre ishallerde düşer

Suyun ( doku sıvısının) geçişi:

Suyun geçişi iki karşılıklı etkinin kontrolü ile sağlanır

Kan basıncı suyun kılcal damarlarından dışarı atılmasını, plazmadaki proteinlerin O

B

Suyun tekrar kılcal damardan içeri girmesine neden olur

Plazma proteinleri sayesinde hasıl olan kanın O

B kılcal damarların atardamar ucundan toplardamar ucuna kadar pek değişmezken kan basıncı büyük ölçüde azalmaktadır

Kılcal damarların atardamar uçlarında kan basıncı O

B büyük olduğu için suyun ( Kan sıvısının) bir kısmı kılcaldan dokulara çıkar

(Adı doku sıvısı olur) Kılcalın toplardamar ucunda O

B kan basıncından fazla olduğu için su (doku sıvısı) kılcal damar içine yani kana emilir

Lenf Dolaşımı:

Kana yukarıda verilen yolla emilemeyen dokularda kalan sıvı ikinci bir yolla tek yönlü toplayıcı sistem olan lenf sistemi ile emilip kana kazandırılır

Tek katlı epitelden oluşmuş lenf damarları ve damarlar üzerinde özellikle lenf kılcallarının kavşak noktalarında yoğunlaşmış lenf düğümleri bulunur

Lenf kılcallarının bir ucu dokular arasında bulunur

Dokularda bulunan büyük protein, akyuvar, diğer organik artık maddeler lenf kılcallarına girer ve lenf sıvısı adını alır

Alyuvar taşımadığından renksizdir

Damarlar içinde de lenf sıvısı bulunmaktadır

Lenf sıvısının bileşimi içinde bulunduğu damara göre değişir

Bağırsaktan emilen yağların taşındığı damarlarda peke sarnıcı ve göğüs kanalında, akyuvarlar, doku sıvısı ve yağların yapı taşları bulunurken, sağ köprücük altı toplar damarlarında katılan büyük lenf damarları içinde yağların yapı taşları yoktur

Lenf düğümleri:

Hem lenfositlerin yapıldığı yerlerdir; hem de doku sıvısı geçerken içinde bulunması muhtemel bakterilerin imha edildiği karakollar gibidir

Özetle lenf sisteminin üç görevi vardır:

Doku sıvısını toplayıp kana kazandırmak, vücut savunması, yağların taşınması,

Not: Lenf damarları sadece toplar damarlara bağlanır

Toplar damarlar kalbin sağ kulakçığı gevşediği zaman oluşan emme kuvveti ile lenfi içine çeker

Küçük dolaşım : Sağ karıncık, akciğer atar damarı, akciğer, akciğer toplar damarı, sol kulakçık

Büyük Dolaşım : Sol karıncık, aort, vücut hücreleri, alt ve üst ana toplar damar, sağ kulakçık

Kan : Taşıyıcı sıvıdır

İçerisinde bulunan ve oksijen taşıyan pigmente göre rengi değişir

Kan incelendiğinde santirfüj edildiğinde üstteki sarı kısma plazma altta ise kan hücreleri gözlenir

Plazma : kanın %55 ‘ lik kısmıdır

%92 ‘ si su geri kalanı protein, aminoasit, karbonhidrat yağ, hormon, üre, ürik asit ve mineral maddelerdir

Kan Hücreleri

1

Alyuvarlar : Solunum sistemi ile alınan oksijeni dokulara kadar taşıyan kırmızı renkli kan hücreleridir

Yükseğe çıkıldığında oksijenin basıncı düşeceğinden daha çok oksijen bağlamak için alyuvar sayısı artar

Olgun alyuvarlarda çekirdek, mitokondri, E

R, golgi bulunmaz

Nedeni daha fazla oksijen taşıyabilmektir

Enerji glikolizle sağlanır

Daha önce sentezlenen protein, enzim ve RNA depo edilir

Metabolizma olayları bu yolla sağlanır

Embriyonik dönemde karaciğer ve dalakta üretilirken 5

Aydan sonra kemik iliğinde üretilir

2

Akyuvar : Vücudu yabancı maddelere karşı savunan kan hücreleridir

Çekirdek ve diğer organelleri vardır

Enfeksiyonlarda sayıları artar

Kemik iliği ve lenf düğümlerinde sentezlenir

3

Trombosit : Kanın pıhtılaşmasında görevlidirler

Çekirdekleri yoktur

10-16-2012	#2
Prof. Dr. Sinsi	İnsanda Dolaşım Sistemi Hakkında Bilgi, İnsanda Dolaşım Sistemi Kan Damarları Atardamarlar : 3 tabakadan oluşur En dışta lifli bağ doku, onun altında düz kas ve elastik lifler bulunur Düz kaslar damarın gevşeyip kasılması ile kan akışında etkili olur Elastik lifler ise kan basıncına karşı dayanıklılığı arttırır Damarın iç kısmı endotelyum’ dan meydana gelir Damarın iç yüzeyinde kaygan bir yüzey oluşturur Atardamarlarda KB,OB dan büyüktür Not: Kalbin kulakçık ve karıncık kasılmalarına paralel olarak Atar damarda meydana gelen ritmik kasılma olayına nabız denir Nabız aynı zamanda dakikada kalp atış sayısını verir Toplardamar : Çapları atardamardan büyük duvarları ise incedir Geniş çaplı olduğundan daha fazla kan taşır İçlerinde tek yönlü olarak kanın kalbe doğru taşınmasını sağlayan kapakçıklar bulunur Düz kas ince elastik lif ise yoktur İçte endotelyum bulunur Kan basıncı osmotik basınçtan küçüktür Not: İki damarın farkı atardamarın yapısında ona elastikiyet ve dayanıklılık sağlayan elastik liflerin varlığıdır Kılcaldamar : Atar damar ile toplar damar arasında bulunur Yalnızca endotelyum tabakasından oluşur Bu nedenle küçük moleküllü maddeler bu yüzeyden kolaylıkla geçebilir Not: Sürtünme fazla olduğu için kan akış hız yavaştır Doku hücreleri ile kan arasındaki madde alışverişi kılcal damarlarla olmaktadır Kan basıncı eşittir osmotik basınca Kanın damarda hareketi 1 Karıncıklar kasılırken atardamarlara geçer damar kasları kasılır Kan atardamar başlangıcındaki kapakçıkların kapanmasıyla damar çeperinin genişleme ve daralmasıyla ilerler atardamarlarda ve kılcallarda kanın akışını temin eden asıl faktör karıncıkların kasılmasıyla oluşan kan basıncıdır Toplar damarlarda ve lenf damarlarında akışı temin eden faktörler: Toplardamar çevresindeki iskelet kaslarının damarı sıkıştırması Vücudun üst bölgesindeki kanın hareketi yerçekimi kuvveti ile olur Sağ kulakçıklarda oluşan emme kuvveti Toplar damar içindeki tek yönlü açılan kapakçıklar Soluk alma sırasında gögüs bölgesinde basınç azalması kanı toplar damarlara çeker Yerçekimi, tek yönlü kapakçıklar ve iskelet kaslarının yaptığı basınç faktörleri sebebiyle spor yapan veya hareketli kişilerde dolaşım ve metabolik faktörler sağlıklıdır Bu yüzden madde geçişine elverişlidir Kanla hücreler arasındaki madde alışverişi ve starling hipotezi: Canlının hücre ve kılcal damarları çevresi doku sıvısı ile doludur Bu sıvı içinde protein, yağ, mineral ve su bulunur Kılcal damar çeperleri çok ince olduğundan doku sıvısı içindeki maddeler doku hücreleri veya doku sıvısından kılcal damarlara girebilir Fakat proteinler büyük moleküllü olduğundan damar dışına çıkamaz ve doku sıvısına oranla kanda daha fazla bulunur bundan dolayı kılcal damarlarda kan sıvısının osmotik basıncı yüksektir Ve doku sıvısı damarlara girme eğilimindedir Kandaki proteinlerin sıvılara karşı olan çekim kuvvetine proteinlerin osmotik basıncı denir Damar içi sıvısının doku sıvısına geçişi kan basıncı ile olur: Kan basıncı kılcalların atardamar ucundan toplardamar ucuna azalır Osmotik basınç kılcalların atardamar ucundan toplardamar ucuna sabit kalır Kılcalların atardamar ucundaki kan basıncı proteinlerin osnmotik basıncından daha büyük olduğundan bu bölgedeki besin ve oksijen doku sıvısına geçer, doku sıvısından ise pasif veya aktif taşıma ile doku hücrelerine girer Kılcalların toplar damar ucunda osmotik basınç kan basıncından daha büyük olduğundan hücrelerde metabolik faaliyetler sonucu oluşan artık madde ve karbondioksit ise doku sıvısına buradan kılcal damarların toplardamar ucuna geçer Doku sıvısındaki büyük protein ve akyuvarlar lenf damarıyla kana geçer Kan basıncı, aşırı kan kaybı,şiddetli sıcaklık, uzun süre ishallerde düşer Suyun ( doku sıvısının) geçişi: Suyun geçişi iki karşılıklı etkinin kontrolü ile sağlanır Kan basıncı suyun kılcal damarlarından dışarı atılmasını, plazmadaki proteinlerin O B Suyun tekrar kılcal damardan içeri girmesine neden olur Plazma proteinleri sayesinde hasıl olan kanın OB kılcal damarların atardamar ucundan toplardamar ucuna kadar pek değişmezken kan basıncı büyük ölçüde azalmaktadır Kılcal damarların atardamar uçlarında kan basıncı OB büyük olduğu için suyun ( Kan sıvısının) bir kısmı kılcaldan dokulara çıkar (Adı doku sıvısı olur) Kılcalın toplardamar ucunda OB kan basıncından fazla olduğu için su (doku sıvısı) kılcal damar içine yani kana emilir Lenf Dolaşımı: Kana yukarıda verilen yolla emilemeyen dokularda kalan sıvı ikinci bir yolla tek yönlü toplayıcı sistem olan lenf sistemi ile emilip kana kazandırılır Tek katlı epitelden oluşmuş lenf damarları ve damarlar üzerinde özellikle lenf kılcallarının kavşak noktalarında yoğunlaşmış lenf düğümleri bulunur Lenf kılcallarının bir ucu dokular arasında bulunur Dokularda bulunan büyük protein, akyuvar, diğer organik artık maddeler lenf kılcallarına girer ve lenf sıvısı adını alır Alyuvar taşımadığından renksizdir Damarlar içinde de lenf sıvısı bulunmaktadır Lenf sıvısının bileşimi içinde bulunduğu damara göre değişir Bağırsaktan emilen yağların taşındığı damarlarda peke sarnıcı ve göğüs kanalında, akyuvarlar, doku sıvısı ve yağların yapı taşları bulunurken, sağ köprücük altı toplar damarlarında katılan büyük lenf damarları içinde yağların yapı taşları yoktur Lenf düğümleri: Hem lenfositlerin yapıldığı yerlerdir; hem de doku sıvısı geçerken içinde bulunması muhtemel bakterilerin imha edildiği karakollar gibidir Özetle lenf sisteminin üç görevi vardır: Doku sıvısını toplayıp kana kazandırmak, vücut savunması, yağların taşınması, Not: Lenf damarları sadece toplar damarlara bağlanır Toplar damarlar kalbin sağ kulakçığı gevşediği zaman oluşan emme kuvveti ile lenfi içine çeker Küçük dolaşım : Sağ karıncık, akciğer atar damarı, akciğer, akciğer toplar damarı, sol kulakçık Büyük Dolaşım : Sol karıncık, aort, vücut hücreleri, alt ve üst ana toplar damar, sağ kulakçık Kan : Taşıyıcı sıvıdır İçerisinde bulunan ve oksijen taşıyan pigmente göre rengi değişir Kan incelendiğinde santirfüj edildiğinde üstteki sarı kısma plazma altta ise kan hücreleri gözlenir Plazma : kanın %55 ‘ lik kısmıdır %92 ‘ si su geri kalanı protein, aminoasit, karbonhidrat yağ, hormon, üre, ürik asit ve mineral maddelerdir Kan Hücreleri 1 Alyuvarlar : Solunum sistemi ile alınan oksijeni dokulara kadar taşıyan kırmızı renkli kan hücreleridir Yükseğe çıkıldığında oksijenin basıncı düşeceğinden daha çok oksijen bağlamak için alyuvar sayısı artar Olgun alyuvarlarda çekirdek, mitokondri, ER, golgi bulunmaz Nedeni daha fazla oksijen taşıyabilmektir Enerji glikolizle sağlanır Daha önce sentezlenen protein, enzim ve RNA depo edilir Metabolizma olayları bu yolla sağlanır Embriyonik dönemde karaciğer ve dalakta üretilirken 5 Aydan sonra kemik iliğinde üretilir 2 Akyuvar : Vücudu yabancı maddelere karşı savunan kan hücreleridir Çekirdek ve diğer organelleri vardır Enfeksiyonlarda sayıları artar Kemik iliği ve lenf düğümlerinde sentezlenir 3 Trombosit : Kanın pıhtılaşmasında görevlidirler Çekirdekleri yoktur