Karaciğer İltihabı Sonrası Sirozlar

**Prof. Dr. Sinsi** · 10-16-2012

KARACİĞER İLTİHABI SONRASI SİROZLAR

Alkol sirozlarından sonra en sık raslanan sirozlardır; virüs kökenli karaciğer iltihabının oluşumunu izlerler; ivegen karaciğer iltihabı döneminden aylar, hattâ yıllar sonra ortaya çıkarlar

Kökeni bulmak her zaman kolay değildir, çünkü karaciğer iltihabı farkına varılmadan geçmiş olabilir (hele sarılıklı dönemi olmamışsa)

Klinik belirtileri ve biyolojik belirtileri alkol sirozlarınmkinin aynıdır; tek ayrılık Avustralya antijeninin bulunmasıdır (ama bu da, ancak iki hastadan birinde bulunur)

Karın içine bakma muayenesi ve karaciğere iğneyle girerek örnek alma, bazen hastalığı akla getirici öğeler ortaya koyarlar, ama hiç bir zaman kesin teşhis sağlamazlar

Ama nedenin bulunması fazla önemli değildir; çünkü bu sirozların evrimi, ihtilatları ve tedavisi alkol sirozlarınmkinin aynıdır

TIKANMA SİROZLARI

2 sınıfa ayrılabilirler: İkincil tıkanma sirozları; birincil tıkanma sirozları

İkincil tıkanma sirozları

Uzun sürmüş karaciğer dışı bir safra yollan tıkanmasını izlerler: Koledok taşı; süreğen pankreas iltihabı; pankreas başı uru; dışardan herhangi bir bası

Birincil tıkanma sirozları

İkincil tıkanma sirozlarından oldukça değişik ve daha geniş bir gelişme gösteren hastalıklardır

karaciğer sirozunu özetleyici çizelge

SİROZLUNUN BESLENME REJİMİ

SINIFLANDIRMA

BESİNLER KESİLECEK

KAÇINILACAK

ÖĞÜTLENEBİLECEK

DENGELİ SİROZ

Alkol

Yüksek kalorili

Fazla proteinli (kırmızı

et, balık)

ASİTLİ DENGESİZ SİROZ

Alkol

Tuz (günde 300 mgr’dan az)

Yüksek kalorili

Tuzsuz (tuzsuz lapa, elma

kompostosu)

_BEYNJS YANSIMA (KARACİĞER KOMASI)

Alkol

Kırmızı etleri azaltmak

Yüksek kalorili

Son yıllarda daha iyi tanınmaya başlayan birincil tıkanma sirozu, mide-barsak uzmanları tarafından «irinsiz süreğen tıkayıcı safra yollan iltihabı» diye adlandırılmaya başlanmıştır

Ender raslanan bu hastalığın nedenleri günümüzde hâlâ bilinmemektedir

Bir bağışıklık ya da aşırı duyarlık (alerji) sürecinin sonucu olduğu görüşü tartışmalıdır

Metil testosteron, otorazin, sül-famitler, tiyurosil ve bütazolidin gibi ilaçların ro-• lü üstünde durulmuştur

Erkeklerden çok kadınlarda (özellikle yaşdönümü öncesi dönemde) görülür

Genellikle ilk belirti, genel yorgunlukla birlikte kaşıntılardır (prüritus)

Sarılık daha geç belirir, ilerleyicidir ve çoğunlukla kaşınmanın neden olduğu derideki yaralar, hastayı deri hastalıkları uz-manına başvurmaya götürür

Muayenede şunlar bulunur:

— hafif, ama yaygın, deri ve mukozaları ilgilendiren bir sarılık; sidik koyu, dışkı açık renklidir;

— büyümüş az ya da çok sert, ama üstü düz ve ağrısız bir karaciğer;

— büyümüş bir dalak;

— bazen dirseklerde, dizlerde, saçlı deride ya da kirişlerde kolesterol içeren küçük sarı iyicil urlar (ksantomlar) bulunması;

— çoğunlukla genel durumun bozulmuş olması (önemli zayıflama)

Ama ateş yükselmesi, hastalığın beyni etkilemesi ve kapı toplardamarı yüksek basıncı belirtileri yoktur

Tamamlayıcı muayenelerle şunlar ortaya konur:

— kan bilirübin düzeyi artmıştır;

— kanda anormal derecede yüksek miktarda alkali fosfatazlar (kar« -iğcr hücresi içinde bulunan enzimler) vardır;

— kan kolesterolü artmıştır (normalde 200

mgr dolayında olmasına karşılık % 100 mgr’a kadar çıkabilr);

— bütün lipitler artmıştır (ama bu evrede hiç bir karaciğer yetmezliği ve hiç bir hücre yıkımı yoktur);

— BSP testi kuşkusuz bozulmuştur, mekanik bir tıkanmayı gösterir

Öte yandan, çok daha karmaşık incelemeler, bu hastalığın oluşumunda bağışıklık etmenlerinin önemini ortaya koyar; günümüzde, birincil tıkanma sirozunun özbağışıklık hastalıkları çerçevesinde sınıflandırılması tartışılmaktadır

Bu yüzden, bir tıkanma sarılığı sırasında bağışıklıkta görevli gamaglobülinlerin ve mitokondrilere karşı oluşmuş antikorların bulunması, teşhise yardımcı olur

Bunların yokluğunda, her türlü karaciğer dışı tıkanma olasılığı elendikten ve geniş bir biyopsi yapıldıktan sonra, teşhis çoğunlukla araştırıcı cerrahi tarafından doğrulanır

Hastalığın evrimi uzundur ve yıllara yayılmıştır (ender olarak 10 yıldan çok); sarılık giderek koyulaşır, kaşıntılar giderek rahatsız edici olur

Ayrıca ihtilatlar ortaya çıkabilir:

— deride kolesterol içeren küçük urlar belirmesi (hastaların yüzde 50’sinde), gözlerin çevresinde başlar, sonra ellere ve bedenin öteki bölgelerine yayılır;

— yağlı ishal (steatore): Karaciğer tarafından safra salgılanması yokluğuna, dolayısıyle barsaklardan yağların emilim bozukluğuna bağlı olarak ortaya çıkan enerji sorununa, vitamin eksikliği sorunu da eklenir; çünkü yağlar gibi emilen birçok yağda eriyen vitamin (D,K,A vitaminleri), bu durumda emilemez

Bu ihtilatlara, yalın siroz evresine varıldığında sirozun ihtilatları da eklenir

Tedavi umut kırıcıdır

Yalnızca kaşıntıların tedavisine (sorunu çözen kolestiramin tarafından) indirgenir

Gerekli vitaminler kas içine iğneyle verilebilir; ayrıca kalsiyum verilebilir; ama hastalığın kesin iyileştirici tedavisi henüz olanaksızdır

DEMİR BİRİKİMİ KÖKENLİ SİROZ

Demir birikimi kökenli siroz (pigmentli siroz ya da hemokromatoz), derinin kalınlaşması, esmer-leşmesiyle ve geç beliren bir şeker hastalığının (bronz şeker hastalığı) birlikte olmasıyla nitelenen bir demir depo hastalığıdır

Hastaların yüzde 9O’ı erkektir

Çoğunlukla içsalgı bezleri (böbreküstü bezleri, cinsellik bezleri) yetmezliği belirtilerine de raslanır

Biyolojik incelemede serum demir düzeyinin çok yüksek olduğu saptanır

Karın içine bakma muayenesinde karaciğer «pas renginde» görülür; karaciğerden iğneyle örnek alma, karaciğer hücrelerinde fazla miktarda demir birikimini ve sertleşme (siroz) bozunlannı ortaya koyar

Bu gibi sirozlardan, başka tip sirozlara oranla daha çok kanser çıkar

Bu hastalığın ikincil tipi, uzun zaman kan aktarımı yapılan hastalarda oluşur

WİLSON SİROZU

VVilson sirozu, gözde yeşil Kayser-Fleischer halkasının bulunmasıyla nitelenen, kalıtımsal bir bakır metabolizması bozukluğudur

ÖTEKİ SİROZLAR

Ayrıca, kalp -hastalıkları kökenli siroz ya da kalp sirozu (toplardamar basıncı çok yüksektir), dalak kökenli siroz (dalaktan gelişir) ya da Banti sirozu (çok enderdir) sayılabilir

10-16-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Karaciğer İltihabı Sonrası Sirozlar KARACİĞER İLTİHABI SONRASI SİROZLAR Alkol sirozlarından sonra en sık raslanan sirozlardır; virüs kökenli karaciğer iltihabının oluşumunu izlerler; ivegen karaciğer iltihabı döneminden aylar, hattâ yıllar sonra ortaya çıkarlar Kökeni bulmak her zaman kolay değildir, çünkü karaciğer iltihabı farkına varılmadan geçmiş olabilir (hele sarılıklı dönemi olmamışsa) Klinik belirtileri ve biyolojik belirtileri alkol sirozlarınmkinin aynıdır; tek ayrılık Avustralya antijeninin bulunmasıdır (ama bu da, ancak iki hastadan birinde bulunur) Karın içine bakma muayenesi ve karaciğere iğneyle girerek örnek alma, bazen hastalığı akla getirici öğeler ortaya koyarlar, ama hiç bir zaman kesin teşhis sağlamazlar Ama nedenin bulunması fazla önemli değildir; çünkü bu sirozların evrimi, ihtilatları ve tedavisi alkol sirozlarınmkinin aynıdır TIKANMA SİROZLARI 2 sınıfa ayrılabilirler: İkincil tıkanma sirozları; birincil tıkanma sirozları İkincil tıkanma sirozları Uzun sürmüş karaciğer dışı bir safra yollan tıkanmasını izlerler: Koledok taşı; süreğen pankreas iltihabı; pankreas başı uru; dışardan herhangi bir bası Birincil tıkanma sirozları İkincil tıkanma sirozlarından oldukça değişik ve daha geniş bir gelişme gösteren hastalıklardır karaciğer sirozunu özetleyici çizelge SİROZLUNUN BESLENME REJİMİ SINIFLANDIRMA BESİNLER KESİLECEK KAÇINILACAK ÖĞÜTLENEBİLECEK DENGELİ SİROZ Alkol Yüksek kalorili Fazla proteinli (kırmızı et, balık) ASİTLİ DENGESİZ SİROZ Alkol Tuz (günde 300 mgr’dan az) Yüksek kalorili Tuzsuz (tuzsuz lapa, elma kompostosu) _BEYNJS YANSIMA (KARACİĞER KOMASI) Alkol Kırmızı etleri azaltmak Yüksek kalorili Son yıllarda daha iyi tanınmaya başlayan birincil tıkanma sirozu, mide-barsak uzmanları tarafından «irinsiz süreğen tıkayıcı safra yollan iltihabı» diye adlandırılmaya başlanmıştır Ender raslanan bu hastalığın nedenleri günümüzde hâlâ bilinmemektedir Bir bağışıklık ya da aşırı duyarlık (alerji) sürecinin sonucu olduğu görüşü tartışmalıdır Metil testosteron, otorazin, sül-famitler, tiyurosil ve bütazolidin gibi ilaçların ro-• lü üstünde durulmuştur Erkeklerden çok kadınlarda (özellikle yaşdönümü öncesi dönemde) görülür Genellikle ilk belirti, genel yorgunlukla birlikte kaşıntılardır (prüritus) Sarılık daha geç belirir, ilerleyicidir ve çoğunlukla kaşınmanın neden olduğu derideki yaralar, hastayı deri hastalıkları uz-manına başvurmaya götürür Muayenede şunlar bulunur: — hafif, ama yaygın, deri ve mukozaları ilgilendiren bir sarılık; sidik koyu, dışkı açık renklidir; — büyümüş az ya da çok sert, ama üstü düz ve ağrısız bir karaciğer; — büyümüş bir dalak; — bazen dirseklerde, dizlerde, saçlı deride ya da kirişlerde kolesterol içeren küçük sarı iyicil urlar (ksantomlar) bulunması; — çoğunlukla genel durumun bozulmuş olması (önemli zayıflama) Ama ateş yükselmesi, hastalığın beyni etkilemesi ve kapı toplardamarı yüksek basıncı belirtileri yoktur Tamamlayıcı muayenelerle şunlar ortaya konur: — kan bilirübin düzeyi artmıştır; — kanda anormal derecede yüksek miktarda alkali fosfatazlar (kar« -iğcr hücresi içinde bulunan enzimler) vardır; — kan kolesterolü artmıştır (normalde 200 mgr dolayında olmasına karşılık % 100 mgr’a kadar çıkabilr); — bütün lipitler artmıştır (ama bu evrede hiç bir karaciğer yetmezliği ve hiç bir hücre yıkımı yoktur); — BSP testi kuşkusuz bozulmuştur, mekanik bir tıkanmayı gösterir Öte yandan, çok daha karmaşık incelemeler, bu hastalığın oluşumunda bağışıklık etmenlerinin önemini ortaya koyar; günümüzde, birincil tıkanma sirozunun özbağışıklık hastalıkları çerçevesinde sınıflandırılması tartışılmaktadır Bu yüzden, bir tıkanma sarılığı sırasında bağışıklıkta görevli gamaglobülinlerin ve mitokondrilere karşı oluşmuş antikorların bulunması, teşhise yardımcı olur Bunların yokluğunda, her türlü karaciğer dışı tıkanma olasılığı elendikten ve geniş bir biyopsi yapıldıktan sonra, teşhis çoğunlukla araştırıcı cerrahi tarafından doğrulanır Hastalığın evrimi uzundur ve yıllara yayılmıştır (ender olarak 10 yıldan çok); sarılık giderek koyulaşır, kaşıntılar giderek rahatsız edici olur Ayrıca ihtilatlar ortaya çıkabilir: — deride kolesterol içeren küçük urlar belirmesi (hastaların yüzde 50’sinde), gözlerin çevresinde başlar, sonra ellere ve bedenin öteki bölgelerine yayılır; — yağlı ishal (steatore): Karaciğer tarafından safra salgılanması yokluğuna, dolayısıyle barsaklardan yağların emilim bozukluğuna bağlı olarak ortaya çıkan enerji sorununa, vitamin eksikliği sorunu da eklenir; çünkü yağlar gibi emilen birçok yağda eriyen vitamin (D,K,A vitaminleri), bu durumda emilemez Bu ihtilatlara, yalın siroz evresine varıldığında sirozun ihtilatları da eklenir Tedavi umut kırıcıdır Yalnızca kaşıntıların tedavisine (sorunu çözen kolestiramin tarafından) indirgenir Gerekli vitaminler kas içine iğneyle verilebilir; ayrıca kalsiyum verilebilir; ama hastalığın kesin iyileştirici tedavisi henüz olanaksızdır DEMİR BİRİKİMİ KÖKENLİ SİROZ Demir birikimi kökenli siroz (pigmentli siroz ya da hemokromatoz), derinin kalınlaşması, esmer-leşmesiyle ve geç beliren bir şeker hastalığının (bronz şeker hastalığı) birlikte olmasıyla nitelenen bir demir depo hastalığıdır Hastaların yüzde 9O’ı erkektir Çoğunlukla içsalgı bezleri (böbreküstü bezleri, cinsellik bezleri) yetmezliği belirtilerine de raslanır Biyolojik incelemede serum demir düzeyinin çok yüksek olduğu saptanır Karın içine bakma muayenesinde karaciğer «pas renginde» görülür; karaciğerden iğneyle örnek alma, karaciğer hücrelerinde fazla miktarda demir birikimini ve sertleşme (siroz) bozunlannı ortaya koyar Bu gibi sirozlardan, başka tip sirozlara oranla daha çok kanser çıkar Bu hastalığın ikincil tipi, uzun zaman kan aktarımı yapılan hastalarda oluşur WİLSON SİROZU VVilson sirozu, gözde yeşil Kayser-Fleischer halkasının bulunmasıyla nitelenen, kalıtımsal bir bakır metabolizması bozukluğudur ÖTEKİ SİROZLAR Ayrıca, kalp -hastalıkları kökenli siroz ya da kalp sirozu (toplardamar basıncı çok yüksektir), dalak kökenli siroz (dalaktan gelişir) ya da Banti sirozu (çok enderdir) sayılabilir