|
Prof. Dr. Sinsi
|
Sigara Ve Alkol Gibi Bağımlılığa Sebep Olan Maddeler
Sigara ve alkol gibi bağımlılığa sebep olan maddeler
Dünya sağlık örgütü kullanılan madde çeşitlerine göre bağımlılık tiplerini şöyle sıralamıştır
-Opiat
-Alkol, barbütürat, benzodiazepin
-Esrar
-Kokain
-Halüsinojen
-Uçucu maddeler
-Tütün
-Çoklu madde kullanımı
-Kafein ve diğer uyarıcılar (psikostimülanlar) olmak üzere tipleri vardır
Bu ayrım kullanılan maddelerin özelliklerine göre yapılmıştır Bu maddelerin bazıları merkezi sinir sistemi üzerinde uyarıcı etkilere sahipken (kokain, psikostimülan gibi) bir kısmı ise tersine beyin işlevlerini baskılayıcı etki oluşturmaktadır(alkol,opiat, benzodiazepin gibi)Ayrıca bu maddelerin doğal olanları (esrar,tütün ,opiat grubundan morfin vs) , ve yapay üretilenleri (eroin, psikostimülanlar gibi) vardır
Maddeler konusunda dikkat edilecek en önemli konu bağımlılık yapıcı maddelerin bir kısmının yasa dışı kullanımı olsa bile çoğunluğunun yasal olması ve bunlardan bazılarının ise tıp içi kullanımının bulunmasıdır Yani bu maddelerin bazıları ile günlük yaşamımızda yanıbaşımızda dır (yapıştırıcılar, bazı temizlik maddeleri, tiner, tütün, alkol, kontrollü , kullanımı olan bazı ilaçlar gibi)
Tıp içi kullanımı olan ve halen aynı zamanda tedavi edici özellikleri olan maddelerin ( benzodiazepin, barbitürat, morfin gibi ) ise her ne kadar kontrollü kullanımı olsa da ilaç suistimali nedeni ile tedavi dışı kullanımı da mümkün olabilmektedir Burda çok dikkat edilmesi gereken önemli nokta bu tür ilaçların ( bunlar ülkemizde kontrollü kullanım amacı ile kırmızı ya da yeşil reçeteye tabi ilaçlardır ) hekim önerisi dışında kullanılmamalarıdır Hekimler böyle ilaçları ihtiyacı olan hastaya yardım iletirken bu riski göze alabilir ve hastayı bu konuda uyarırlar Aslında herkesin bu konu da duyarlı davranması gerekir Bir ilaç tedavi amacı ve dozu dışında hekime danışmadan , uzun sürelerde iyilik halini devam ettirmek için kullanıldığı taktirde bağımlı olma riskini getirebilir İlaçların etken maddelerinin özelliklerinin çok iyi bilinmesi gerekir Hekimler bile bazen ilacın içindeki maddenin ne olduğunu karıştırabilir Bu nedenle hekim olmayanların bu tür yanlışlıkları yapma olasılığı çok daha ciddi boyutlardadır
Bağımlılık yapan maddelerin ortak özellikleri:
1Madde alındığında davranış, düşünce ve duygu durumunda değişme yapar;Bağımlılık yapıcı maddeler her ne kadar farklı özellikli olsalar da tümünün insan beyni işlevlerinden duygu, düşünce, tutum ve davranışlar üzerinde etkileri hemen hemen aynıdır
2Alan kişi kısa sürede gerçeklerden kopar;Maddeler ilk alındığı zaman ortaya çıkan rahatlama,yatışma, keyif alma, sarhoşluk, uyarılma, hayal alemine dalma, hoşnutluk ve bunun gibi birçok belirtiler nedeni ile kişi dış dünya yerine bu sahte hayal ortamını tercih etmeye başlayabilir Bu durum kişinin gerçeklerden kopmasına yol açar, Yani bazı doyumları gerçek dünyada farklı alanlarda sağlıklı bir şekilde yaşamak varken bunu yapma gayret ve çabasını göstermeyebilir
3Kişi karşı koyulması çok zor bir istek ile madde arama davranışı içine girer;Bu madde kullanımı ile elde edilen sahte iyilik halini tekrar tekrar elde etme isteği o maddenin daha sık kullanılma isteğini doğuracağı için kişi karşı koymakta , zorlandığı bir istekle o maddeyi arama davranışı içine girer
4Giderek alınan maddenin miktarı artar;Kişi maddeyi kullanma sıklığını ve miktarını gittikçe artırmak zorunda kalır Çünkü gittikçe alınan doz ve sıklık aranan, ihtiyaç duyulan sahte iyilik halini oluşturamayacaktır
5Sonuç bağımlılıktır Tüm bu sözü edilen süreçler bir araya geldiği zaman ise bağımlılık gelişir
İSMİNİ SIKÇA DUYDUĞUMUZ BAĞIMLILIK , YAPICI MADDELER:
ESRAR
NEDİR?
Esrar içinde, yapraklarında, tohum ve çiçeklerinde psiko aktif kimyasal tetrahidrokanibal (THC) bulunan bir bitkidir THC'nin yoğunluğu bitkiden bitkiye değişir, fakat çoğu bitki yüzde 2-5 THC içerir Esrarın elde edildiği bitki olan Hint Keneviri , bitkisi kağıt, giysi, inşaat malzemesi ve pek çok diğer malzeme yapımında kullanılır
ETKİLERİ
Esrar efektleri alınan THC miktarına veya kullanım şekline göre değişir Esrar içimi THC maddesini çabuk bir biçimde ciğerlere geçirir ve takiben kan sistemine karıştırır ve daha sonra da beyine ulaştırır Efektleri neredeyse anında belirir ve bir ila iki saate kadar sürebilir
Esrar kullananlar değişik tepkiler olduğunu belirtirler Bu tepkiler sanal barışçıl ve coşkulu olmaktan saçmalama ve paranoyaya kadar değişebilir Fiziksel tepkiler gözlerin kanlanması, hafif çarpıntı, ağız kuruması olarak listelenebilir Kullanıcılar , sıkça açlık hissetseler de kan şekeri seviyesinde bir düşme yoktur
KULLANIM İŞARETLERİ
Yanan yaprak kokusuna benzer esrar kokusu en fark edilir işarettir Her hangi bir davranış bozukluğu olması gerekmez fakat kullananlar uçarı, kızarık gözlü, sakar, unutkan, iştahı artmış ve ilgisiz görünebilirler Esrarın yarattığı unutkanlıklar "ekmek kafa" olarak adlandırılır
RİSKLERİ
Sürekli kullananların çoğunluğu, esrarı diğer bağımlılık yapıcılardan ayırsalar da ve "ben bağımlı değilim" deseler de, bağımlı hissetme ve tüketimi sınırlayamama gibi esrar ile bağlantılı problemler ortaya çıkar Bu problemlerin gençlerde ve yeni kullanıcılarda daha belirgin baş göstermesi sık görülür
Zaman içerisinde ağır esrar kullanımı , özellikle sigara içmekle birleştiğinde (ki, sigara ve esrar ayrılmaz ikilidir) potansiyel solunum problemlerine sebep olabilir
Esrar maddesinde yoksunluk hisleri diğer bazı maddelere göre daha az fark edildiğinden (kanda uzun süre bulunduğu nedeniyle) kullananların çoğu bağımlı olmadıklarını iddia ederlerOysaki esrar bir bağımlılık maddesidirEn büyük risklerinden biri ise bu maddenin etkisi altında bulunan kişinin algıları faaliyetlerine maddenin baskısı altında devam etmekte iken tepkilerinde sorun ortaya çıkmakta bilinçli refleksleri zafiyet göstermektedirBu maddelerin arkadaş ve eğlence ortamlarında ki kullanım halinin sık olduğu değerlendirilirse gençlerimizi bekleyen başka tehlikelerinde ortaya çıkacağı açıkça görülebilmektedir
Unutulmaması gereken bir diğer nokta , ise esrar maddesinin ortaya çıkardığı sahte iyi oluş halinin büyük ihtimalle zamanla kaybolacağı ve kişilerin bu etkiyi yakalamak için eroin ve kokain gibi diğer maddelere geçiş yapma olasılığının çok yüksek olduğudur
Esrar yasal değildir ve kullanımı tutuklanma, yargılanma ve hapse girme gibi yasal sonuçlara sebep olabilir Bununla beraber, uyuşturucu testleri sonucunda kişi ehliyetini, sigortasını, kredilerini ve bir takım sosyal hizmetlerde yer alma hakkını kaybedebilir
ESRARIN sebep olduğu riskleri ortadan , kaldırmanın en iyi yolu hiç kullanmamaktır
ESRARLA İLGİLİ YANLIŞ BİLGİLER:
1Esrar bitki olduğu için güvenilirdir
Gerçek: Bir maddenin bağımlılık yapıcı özelliği olması için kimyasal yollardan elde edilmesine gerek yoktur Doğal yollardan elde edilen maddelerde bağımlılık yaparlar
2Esrar kullanıcıları diğer uyuşturuculara geçmez
Gerçek: Esrar diğer uyuşturuculara başlangıç noktasıdır
3Esrarın etkisi birkaç saatte geçer
Gerçek: Esrar vücutta depolandığı için etkisi günlerce, haftalarca sürebilir (Esrar sigara olarak içildiğinde kanda birkaç dakikada zirve yapar, saatler içinde hızla düşer Bunun sebebi dokularda depolanmasıdır İdrarda günlerce atılır)
4Esrar stresi giderir
Gerçek: Diğer maddelerde olduğu , gibi esrar sadece problemlerle yüzleşmeyi geciktirir Depresyon yapabilir
5Esrar zihni açar
Gerçek: Esrar zihni sisli hale getirir; bellek, konuşma, anlama ve karar verme yeteneğini bozar
EROİN
NEDİR?
Eroin morfin maddesinden üretilmektedir Doğal olarak afyon bitkisinin kozalağında mevcut olan bir uyuşturucudur Eroin afyonun içinde bulunan alkaloidlerden bir tanesidir Baz morfinin asetik asit ile birlikte ısıtılması ve diğer kimyasal işlemlerden sonra oluşur Sokaklardaki eroin genellikle saf değildir ve beyazdan koyu kahverengi bir renge kadar çeşitli yoğunluklarda değişebilir Bu değişiklikler tipik olarak üretim safhasında meydana gelen kirliliklerden ve/veya içine karıştırılan diğer maddelerden dolayıdır
Eroin; Güney Amerika, Güneydoğu ve Güneybatı Asya, ve Meksika'da üretilmektedir
ETKİLERİ
Eroin ve diğer afyon bazlı uyuşturucular vücut hareketlerini yavaşlatan özelliktedir Kullanıcılar sıcaklık, rahatlama, ve kopma hisleri uyandırdığını belirtirler Fiziksel ve duygusal ağrılar azalmakla birlikte bunlara "ağrıların ertelenmesi" demek daha doğrudur Bu etkiler çok çabuk ortaya çıkar ve alınan eroinin miktarına ve alış şekline göre , birkaç saat sürebilir İlk kullanımlar bulantı ve kusma ile sonuçlanabilir fakat bu tepkiler sürekli kullanımla giderek azalır
Afyon ve türevlerinin kullanımının yol açtığı fiziksel sorunlar:
“Kirli” iğne kullanımı sonucu AİDS
Abse ve deri veya kasların diğer enfeksiyonları
Tetanus veya sıtma
Hepatit veya diğer karaciğer hastalıkları
Mide ülseri
Kalpte ritm bozukluğu (aritmi)
Endokardit (kalp zarı iltihabı)
Anemi (kansızlık)
Elektrolit bozuklukları özellikle hiperkalemi
Kemik ve eklem enfeksiyonları
Kullanılan maddede , bulunan katkı maddeleri nedeniyle gelişen embolilerde, bazen anormal göz dibi bulguları saptanabilir
Enfeksiyon ve katkı maddelerinden kaynaklanan böbrek yetmezliği
Kas yıkımı
Pnömoni (akciğer zarının iltihabı)
Akciğer absesi
Tüberküloz (verem)
Cinsel fonksiyon bozuklukları
|