Korkular Ve Sıkıntılar

Korkular ve Sikintilar



Anksiyete; nedeni bilinmeyen, içten gelen, belirsiz, korku, kaygi, sikinti, kötü bir sey olacakmis endisesi ile yasanan bir bunalti duygusudur Yasami tehdit eden ya da tehdit seklinde algilanan bir çesit alarm duygusudur Içten ya da distan gelen tehlikeler ya da tehlike beklentilerine karsi yasanan bir tepkidir Çok hafif gerginlik ve tedirginlikten panik derecesine varan degisik yogunluklarda olabilir Anksiyetenin patolojik özellikleri yanisira uyuma dönük islevi de vardir Iç ve dis tehlikelere karsi koruyucu, uyarici, önlem alinmasini saglayan bir yönü de vardir Algilanan bu tehlikelere karsi benlik (ego) savunma düzeneklerini kullanarak basetmeye, önlem almaya, kendini korumaya çalisir Eger benlik gücü yerindeyse sorun çözülür Bu nedenle her zaman patolojik ve normal anksiyete arasinda ayrim yapmak kolay olmayabilir

OLUS NEDENLERI

1 Psikolojik varsayimlar
Psikoanalitik varsayim: Bu görüse göre anksiyete temelde bir iç çatismanin (intrapsisik) ürünüdür Buradaki çatisma benlik ile altbenlik, ya da benlik ile üstbenlik arasinda olusabilir Altbenlikden haz ilkesi dogrultusunda doyum arayan dürtüler üstbenligin gerçekleri tarafindan engellenir Benlik bunlar arasindaki çatismayi çözerek dürtüyü bastirirsa (represyon) sorun çözülür Benlik çatismayi çözemezse, bastiramazsa bunu tehlike olarak algilar Bütün bu süreç bilinç disinda yasanir Bilinç alaninda ise ortaya anksiyete çikar Buna “serbest yüzen anksiyete” denir Eger bastirma ise yaramadiginda bu çatismayla basetmek için diger savunma düzeneklerini kullanirsa kullandigi savunma düzenegine göre diger anksiyete bozukluklarinin klinik tablolari gelisir
Davranisçi varsayim: Davranisçi görüse göre anksiyete ögrenilmis bir süreçtir Kosullu uyaranlar kosulsuz tepkilere neden olur Ayrica sosyal ögrenme ile ailenin tepkileri de model olarak alinir
Bilissel (kognitif) varsayim: Bu varsayima göre anksiyetenin nedeni olayin kendisi degil, bu olayin kisi tarafindan nasil yorumlandigi, nasil algilandigidir Olaylarin çarpitilmis düsünce örüntüleriyle algilanmasi sonucunda anksiyete ortaya çikar

2) Biyolojik varsayimlar: Anksiyete bozukluklarinda otonom sinir sisteminde sempatik etkinligin arttigi, buna bagli olarak fizyolojik belirtilerin ortaya çiktigi düsünülmektedir Biyokimyasal olarak yapilan çalismalarda nörotransmiterler üzerinde durulmakta, noradrenalin ve serotonin düzeylerinin arttigi düsünülmektedir Ayrica bazi nörokimyasal maddelerin (sodyum laktat gibi) verilmesiyle yapay olarak panik nöbetleri ortaya çikarilabilmektedir Bunlarin disinda kalitimsal bir yatkinligin oldugundan da sözedilmektedir
SINIFLAMA
Anksiyete bozukluklari DSM-IV’de alt basliklar olarak ele alinmistir Bunlar:
1 Yaygin Anksiyete Bozuklugu
2 Panik Bozukluk- Agorafobi ile birlikte -Agorafobi ile birlikte olmayan
3 Özgül Fobi
4 Sosyal Fobi
5 Obsesif-Kompulsif Bozukluk
6 Posttravmatik Stres Bozuklugu
7 Akut Stres Bozuklugu
8 Genel Tibbi Duruma Bagli Anksiyete Bozuklugu
9 Madde Kullanimina Bagli Anksiyete Bozuklugu
10 Baska Türlü Adlandirilamayan Anksiyete Bozuklugu

KLINIK ÖZELLIKLER
Temel olarak anksiyete bozukluklarinda belirtiler benzerdir Ancak kullanilan savunma düzeneklerine göre farkli belirtiler eslik ederek farkli klinik tablolar olusur Genel anlamda anksiyetenin 4 temel klinik özelligi vardir
1) Bilissel belirtiler: Gerçeklik duygusunda degisme, çevrenin degisiyor gibi algilanmasi, dikkat daginikligi, konsantrasyon güçlügü, kontrolünü yitirme kaygisi, fiziksel zarar görecegi endisesi
2) Affektif belirtiler: Korku,huzursuzluk, endise, çaresizlik, alarm duygusu, panik
3) Davranissal belirtiler: Anksiyete yaratan durumlardan kaçinma davranisi, dona kalma
4) Fizyolojik belirtiler:
Kardiovasküler sistem: Çarpinti, kan basinci degisiklikleri, soluk renk ya da yüzde kizarma
Solunum sistemi: Nefes darligi, hava açligi, bogazda dügümlenme, bogulma hissi
Gastrointestinal sistem: Yutma güçlügü, buLanti, kusma, ishal, karin agrisi ),
Genitoüriner sistem: Sik idrara çikma, empotans, cinsel isteksizlik
Cilt belirtileri: Terleme, kizarma, sicak basmasi
Nörolojik: Tremor, parestezi, anestezi, basdönmesi, bayilma hissi veya bayilmalar, kas gerginligi, motor huzursuzluk

YAYGIN ANKSIYETE BOZUKLUGU
En az 6 ay süreyle, hemen her gün anksiyete ve endiseli beklenti, huzursuzluk, çabuk yorulma, gerginlik, konsantrasyon güçlügü gibi belirtilerle giden toplumsal ve mesleki islevselligi bozan bir durum olarak tanimlanir Yayginligi %3-8 arasinda degisir Kadinlarda sikligi 2 kat fazladir Klinik özellikleri içinde yaygin ve yogun bir anksiyete, huzursuzluk, irritabilite, titreme, bas agrisi, terleme, çarpinti, mide yakinmalari, bogulma hissi, endiseli beklenti gibi belirtiler ön plandadir Hastalarin çogu bedensel belirtiler nedeniyle psikiyatri disi hekimlere basvururlar, çogu kez yanlis taninirlar Premenstürel dönemde yakinmalar agirlasir Siklikla baslangiçta yasam zorlariyla karsilasmislardir Süregen bir gidis gösterir Streslerle karsilastikça alevlenme gösterir

PANIK BOZUKLUK
Kendiliginden ve beklenmedik bir biçimde ortaya çikan panik ataklarla giden bir klinik tablodur Panik atak aniden ve beklenmedik biçimde ortaya çikan , ½-1 saat süreli, bedensel belirtilerin eslik ettigi yogun bir anksiyete nöbetidir Ataklarda çarpinti, terleme, titreme, nefes darligi, bogulma hissi, gögüs agrisi, bulanti, bas dönmesi, sersemlik, kontrolünü kaybedecegi korkusu, çildiracagi korkusu, ölüm korkusu, uyusma ve karincalanmalar, üsüme, ürperme, çevrenin degistigi duygulari gibi belirtilerden 4 ya da daha fazlasinin olmasi gerekir
Ilk panik atak siklikla kendiliginden ortaya çikar Herhangi bir uyarilma, fiziksel egzersiz, emosyonel travma, kafein, alkol, madde kullanimi gibi durumlar ilk atagi tetikleyebilir Ataklar ani baslar, belirtiler ortalama 10 dakikada doruk noktasina ulasir Ana belirti ölüm, kontrolünü yitirme ve çildiracagi korkusudur Bu korkunun kaynagi belirsizidir Birlikte anksiyetenin fizyolojik belirtileri yogun olarak görülür Bulunduklari yeri terketme, yardim arama davranisi görülür Ataklar disinda ataklarin yineleyecegi korkusu yani beklenti anksiyetesi vardir
Siklikla geç ergenlik döneminde ya da 30’lu yaslarinin ortalarinda görülür Yasam boyu yayginligi % 1,5-3 arasindadir Kadinlarda 2-3 kat fazladir
Panik atak eger kisinin kaçmasi ya da yardim almasi güç olan bir durumda ya da yerde ortaya çikiyor ve böyle bir durumdan kaçiliyorsa “Panik bozukluk (agorafobili)” olarak adlandirilir Tipik olarak bu ortamlar evden disarida yalniz olma, kalabalikta kalma, otobüs, tren gibi araçlarda seyahat etme, köprü üstünde, asansörde olma gibi durumlardir Kisi yogun bir sikintiyla bu ortamlara katlanir Çogunlukla böyle ortamlarda bulunmaktan kaçinir ya da birinin eslik etmesiyle dayanabilir Kaçinma davranisi kisinin sosyal ve mesleki yasamini bozar %20-80 depresif belirtiler eslik eder

Ahmet F Yüksel
& Barbaros Yurdaisik
Istanbul - 05032000