|
Prof. Dr. Sinsi
|
Ağrı Kesiciler, Ağrı Kesici Kullanımı Ve Analjezikler
Farmakoloji
Nonsteroid antienflamatuar ajanlar, hafif-orta şiddette ağrıların, ateşin; romatizmal ateş, romatoid artrit, osteoartrit gibi enfla-matuar durumların; kronik ağrının ve kanser ağrısının (özellikle kemik metastazları olan) tedavisinde kullanılır Kullanım ilkeleri 1 Gastrit, ülser gibi durumlarda dikkatli kullanılmalıdır
2 Pıhtılaşma bozuklukları olanlarda dikkatli kullanılmalıdır
3 Gebelikte mecbur olmadıkça kullanılmamalıdır Kullanmak zorunda kalındığında riskler göz önünde bulundurulmalıdır Doğum ağrısı için kullanıl-mamalıdır
4 Daha önce ilaca karşı alerji gelişmiş ya da nefes darlığı gelişmiş hastalarda kullanılmamalıdır
5 Hastaların nonsteroid antienflamatuar ilaçlara cevabı değişkendir Bir ajan-dan fayda görmeyen ya da onu tolere edemeyen, diğer bir ajanla başarılı şekilde tedavi edilebilir
6 Aspirin ve diğer nonsteroid antienflamatuar ajanlar birlikte kullanılma-malıdır Çünkü hem çok fazla terapötik avantaj yoktur hem de özellikle mide-bağırsak sistemi ile ilgili yan etkiler artar
7 Bu ilaçlar belirtilen dozun üzerinde kullanılmamalıdır Çünkü tavan etkisi adını verdiğimiz bir etki ile daha fazla kullanıldığında daha fazla ağrı kesici özellik göstermezler Başka bir deyimle günde iki kez alınması gereken bir ilaç altı kez alınıyorsa sadece mide kanatıcı etkisi artar, ağrı kesici etkisi artmaz
Başlıca yan etkiler
Bu ilaçların birçok yan etkisi vardır Bu nedenle gelişigüzel kullanılmamaları
gerekir
Nonsteroidlerin yan etkileri:
1 Mide bağırsak sistemi
2 Böbrek
3 Kalp damar sistemi
4 Karaciğer
5 Kan
6 Alerji ve deri döküntüleri
7 Akciğer
1 Mide-bağırsak sistemi: Değişik şiddette olmak üzere mide bağırsak sistemi üzerine etki yapar Bulantı, kusma, midede yanma, ishal, kabızlık, karın ağrısı, ülser, midenin delinmesi ve kanamaya kadar giden yan etkilere yol açabilir Yaş, sigara, kahve, alkol kullanımı, cinsiyet, kortizon kullanımı bu ilaçların mide bağırsak sistemi üzerindeki yan etkilerini artırabilir Bunu önlemek için mide koruyucu ilaçlara başvurulabilir
2 Böbrekler üzerine etkileri: Akut böbrek yetmezliği, kronik böbrek yetmezliği gelişebilir Özellikle bu ilaçları kullanan yaşlı hastalar çok dikkatli olmalıdırlar
3 Kalp damar sistemi: Yüksek tansiyon, kalp yetmezliği görülebilir
4 Karaciğer üzerine etkileri: Karaciğer yetmezliği gelişebilir Kronik tedavide özellikle ilk 8 hafta karaciğer testleri yapılmalıdır
5 Kan: Kanın pıhtılaşmasını sağlayan trombosit sayısının düşmesi ve anemi, görülebilir Nonsteroidlerin antitrombosit etkisi klinik olarak fazla önem taşı-maz, antitrombotik tedavide kullanılır
6 Aşırı duyarlılık reaksiyonları: Aspirin ve benzeri ilaçlar, alerji, solunum sıkıntısı ve şoka benzer reaksiyonlara yaratabilir Alerjik deri döküntüleri oluşa-bilir Kaşıntı görülebilir
7 Solunum sistemi üzerine etkisi: Ender olarak solunum sıkıntısı gelişebilir Fark edilmediği taktirde solunum yetersizliği gelişebilir
Klinikte kullanımı
Bölgesel analjezikler, baş, diş, kanser, metastaz, ameliyat sonrası ağrılar, travma, bel ağrıları, migren ve dismenore gibi ağrıların dışında romatoid artrit, gut, ankilozan spondilit, tendinit, epikondilit ve osteoartrit gibi durumlarda kul-lanılabilir
Merkezi etkili analjeziklerden farklı olarak bağımlılık oluşturmama, tolerans geliştirmeme, solunum depresyonu ve uyku haline yol açmama gibi avantajları olmakla birlikte nonsteroid analjeziklerde bir tavan etkisi vardır Tavan etkisi bir dozun üzerinde analjezik etki görülmemesi buna karşın yan etkilerinin artmasıdır Örneğin, aspirinin analjezik etkisinin tavanı 650 ml/mg arası bir yerdedir ve doz arttıkça analjezik etki artmadığı gibi istenmeyen etki-lerin şiddeti artar Bu yüzden nonsteroidleri kullanırken bu tavan etkisine dikkat edilmesi sağlanmalıdır Hepsinin farklı yarılanma dönemleri olduğu için bir ilaçtan başka bir ilaca geçmek mümkün olabilir
Merkezi etkili ağrı kesiciler
Opioid analjezikler isimlendirme
Morfin ve benzeri ilaçlar sıklıkla "narkotik analjezikler" olarak isimlendirilir Bu geçmişten kalan, kolayca silinmeyeceğe benzeyen yanlış bir isimlendirmedir "Narcotic" sözcüğü Yunanca'da uyuklama, uyuşukluk anlamına gelmektedir Bir dönem uyuşukluk yapan hemen tüm ilaçlar için kullanılmıştır Bu anlamda kokain de bu gruba dahil edilmektedir Halbuki kokain merkezi sinir sistemini uyarıcı özelliktedir Ayrıca narkotik sözcüğü bağımlılık yapıcı ilaçlar için de kullanıl-maktadır
"Opiat" sözcüğü, morfinden kaynaklanan doğal ve yarı yapay ilaçlar için kullanılmakta iken, tam yapay morfin benzeri ilaçların sentezlenmesi ile "opioid" yani morfine benzer sözcüğü kullanılmaya başlanmıştır Günümüzde opioid sözcüğü morfine benzer doğal, yarı yapay ve yapay tüm ilaçları kapsamaktadır Bununla birlikte pek çok yerde opiat ve opioid sözcükleri birbirlerinin yerine kullanılmaktadır
Tarihçe
Günümüzde morfine benzer biçimde etkileri olan pek çok ilaç bulunmaktadır Bunlar doğal, yarı yapay veya yapay özelliktedir Bütün bu ilaçlara karşın morfin ağrı kesici olarak önemini korumaktadır Morfin 1803'de Setürner tarafından opiumdan izole edilmiştir Opium, diğer adıyla afyon, papaver som-niferum bitkisinin tam olgunlaşmamış tohum kapsüllerinin çizilmesi ile çıkan beyaz sıvının hava ile teması sonucu kararması ve sakız kıvamına gelmesi ile elde edilir Afyon sakızı içinde 20'den fazla madde bulunmaktadır Bunların içinde analjezik özelliği olan kodein 1832'de Robiquet tarafından izole edilmiştir
|