|
Prof. Dr. Sinsi
|
Depresyon Ve Başa Çıkma Yolları Hakkında Bilgi
Depresyona eşlik eden diğer bir belirti de kişide gözlenen uyku bozukluğudur Kimi kişiler uykuya dalma güçlüğü çeker, kimileri geceleri sık sık uyanır ve uykuya tekrar dalmakta güçlük çeker ve kimileri ise sabaha karşı ya da sabahın erken saatlerinde sıkıntı içerisinde uyanır ve uykuya devam edemez Bazı kişilerde ise her zamankiden daha çok uyur ya da gündüzleri de uyur Ancak kişi çok uyumasına rağmen uyandığında kendini dinlenmiş olarak hissetmez
Depresyonda bu belirtilere ek olarak iştah değişiklikleri ve bedensel belirtiler de ortaya çıkabilir Depresyonda iştah genellikle azalır ve iştah kaybına bazen ,
kilo kaybı eşlik eder Kimilerinde de ise iştah artışı gözlenebiliyor Bu kişilerde iştah artışı özellikle tatlıya karşı olur Kişiler baş ağrısı veya bedenin değişik yerlerinde ağrılar, mide ve bağırsak sistemi ile ilgili şikayetleri dile getirebilirler
Depresyon ve İntihar
Depresyon hafiften, çok ağıra doğru uzanan geniş bir yelpaze içinde değerlendirilebilir Araştırmalar intihar eden kişilerin %70’nin klinik olarak depresyon geçirdiğini göstermektedir Depresyon ve intihar ciddiye alınmalı ve kişide gözlenen erken intihar uyarılarına karşı duyarlı olunmalıdır
Erken intihar uyarıları neler olabilir?
Kişi konuşmalarında ya da yazılarında ölümle ilgili temalarla sık meşgul oluyor mu?
İntihar düşüncelerinden ve girişimlerinden bahsediyor mu?
Gerçek intihar hareketleri ve girişimleri oldu mu?
Kişide son dönemlerde ölüm ve intihara yaklaşma nedeniyle yakın ilişkilerde azalma veya aile ve arkadaşlarından sosyal olarak geri çekilme var mı?
Kişinin geçmişinde intihar girişimi var mı?
Kimi zaman kişinin ümitsizlik ve kederli ruh durumundan sonra aniden artan aktivite hali kişinin intihar kararını verdiği için rahatlamış, hafiflemiş hisseder Bu nedenle daha enerjiktir Ayrıca intiharı planladığı için herkese eşyalarını hediye edebilir
Eğer kişide sözü edilen erken uyarı işaretlerini gözlemliyorsanız, onunla intihar hakkında konuşun ve girişimlerini sorgulayın(bileklerini kesmek gibi) Ölümle ilgili ifadelerine dikkat edin “Beni gittiğimde özleyeceksiniz”, “Ölsem, herkes için daha iyi olur”, “Bazen kendimi öldürmek istiyorum”, “Öldüğümde anlayacaksın”, “Gittiğimde hiçbir şey fark etmeyecek” gibi ifadeler kişinin ölümle meşgul olduğunun işaretleridir İntihar ciddi bir durumdur ve kişi mutlaka bir Psikiyatri Kliniğine yönlendirilmelidir
Depresyonunu oluşumu ve nedenleri neler?
Günümüzde gribe neyin neden olduğunu biliyoruz, çünkü,
virüsü saptayabiliyoruz Oysa Depresyona neyin neden olduğu tam olarak hala bilinmemektedir Ancak günümüzde depresyonla ilgili birkaç önemli şey bilinmektedir Çağımızda biyolojik, psikolojik ve çevresel etkenlerin bir birleri ile etkileşerek depresyonun oluşumuna neden olduğu görüşü daha yaygın ve kabul görmektedir Eğer kişinin birinci dereceden akrabalarında depresyon tanısı varsa kişinin depresyona yakalanma riskinin yüksek olduğu bilinmektedir Şunu da unutmamak gerekir ki insan sosyal bir varlıktır ve çevresinde olup bitenlerden doğrudan veya dolaylı olarak olumlu veya olumsuz etkilenir Ayrıca çocuklukta veya hayatımızın herhangi bir döneminde yaşadığımız travmalar ve olumsuz yaşantılar zihnimizde sadece bir anı olarak durmaz, bugünümüzü ve yarınımızı ciddi bir şekilde etkilerler Kişilerin depresyona girme nedenleri farklılık gösterse de büyük bir çoğunluğun ortak noktası kişiyi zorlayan yaşam olayından sonra ortaya çıkmasıdır
Kimler Depresyon riski altındadır?
Erken yaşta ebeveyn kaybı yaşayan, madde ve alkol bağımlılığı olan, Anksiyete Bozukluğu(panik atak, sosyal fobi vb) tanısı almış olan, maddi sorun ve iş kaybı yaşayan, tek başına yaşayan kişiler depresyon riski altındadırlar Ayrıca kadın olma(doğum yapma ve menopoz öncesi dönem), aşırı sorumluluk duyma eğilimi, bağımlılık, kendini kolayca suçlamaya yatkın kişilik yapısı, tıbbı hastalıklar(kanser, diyabet, kronik böbrek yetmezliği vb) depresyon için belli başlı risk etkenleridir
Depresyon nasıl tedavi edilir?
Depresyon ciddi, fakat uygun tanı ve tedavi ile iyileşebilen bir hastalıktır Depresyon belirtileri iki haftadan fazla sürüyorsa mutlaka ilgili uzmana başvurulmalı ve tedavi edilmelidir Günümüzde depresyonun tedavisine en sık kullanılan tedavi yaklaşımı ilaç tedavisi ve psikoterapidir
Günümüzde depresyonun tedavisinde kullanılan çok güçlü ilaçlar geliştirilmiştir Bu yüzden depresyonun medikal tedavisinde birçok ilaç seçeneği bulunmaktadırİlacın etkilerini fark etmeniz iki veya üç hafta almaktadır Kişinin kendisini yeniden iyi hissetmeye başlaması ise sıklıkla dört-altı hafta alır
Depresyon tedavisinde Psikoterapilerin yeri büyüktür Depresyonun tedavisinde kullanılan birçok psikoterapi yaklaşım vardır Ancak içlerinde depresyonun tedavisinde etkililiği bilimsel araştırmalarla kanıtlanan ve bu yüzden depresyonun tedavisinde başarılı bir şekilde yaygın olarak kullanılan psikoterapi yaklaşımı Bilişsel-Davranışçı Terapi yöntemleridir
Bilişsel Davranışçı Terapilerin kurucusu Beck, depresyonun psikolojik yapısını açıklamak için üç özgül kavram ileri sürmektedirler Bilişsel üçlü, şemalar ve bilişsel hatalar Bilişsel üçlü kavramı, ilki hastanın kendine yönelik olumsuz bakış açısıdır Kişi kendini yetersiz, sevilmeye değmez biri olarak görür ve kendini acımasızca eleştirir Bilişsel üçlü kavramın ikincisi ise hastanın yaşamakta olduğu deneyimleri olumsuz bir şekilde yorumlama eğilimidir Yolda karşılaştığı bir arkadaşı ona selam vermemişse onu görmediğinden değil, kesinlikle onu sevmediği için selam vermediğini düşünmeye eğilimlidir Bilişsel üçlü kavramının üçüncüsü ise hastanın gelecek ile ilgili olumsuz düşünceleridir Mutsuzluk ve üzüntüsünün asla geçmeyeceğini ve bir daha eskisi gibi olamayacağını düşünür
Bilişsel Davranışçı Terapilerin depresyonu açıklamada öne sürdüğü ikinci kavram ise şemalar veya bir başka deyişle temel inançlardır Temel inançlar, kişinin kendisiyle ilgili en temel fikirleridir Temel inançlar, çocuk çevresinde bulunan kendisi için önemli insanlarla etkileştikçe gelişmeye başlar Yaşamımız boyunca geliştirdiğimiz olumlu temel inançlarımızı sürdürürüz Örneğin; değerliyim, beğenilen biriyim, pek çok şeyin üstesinden gelebilirim gibi Olumsuz temel inançlarımız ise genellikle psikolojik rahatsızlık zamanında ortaya çıkar “Çaresizim”, “Yetersizim”, “Değersizim” gibi kişin kendisi ile ilgili olumsuz temel fikirleri örnek olarak verilebilir Hastaların sadece kendilerine değil, insanlara ve dünyaya yönelik de olumsuz temel inançları vardır Terapi sürecinde terapist “İnsanlara güvenilmez”, “dünya berbat bir yerdir” kişinin kendine,
dönük, diğer insanlara ve genel olarak dünyaya yönelik katı ve aşırı genelleyici yargıları hasta ile birlikte değerlendirilip, değiştirler
Bilişsel Davranışçı Terapilerin depresyonu açıklamada öne sürdüğü üçüncü kavram ise hastaların düşünce süreçlerinde yaptığı bilişsel hatalardır Ya hep ya hiç tarzı düşünme veya siyah ya da beyaz düşünme adı altında da anılırlar Örnek: “Mükemmel olmadıysa, başarısız oldum demektir” Felaketleştirme veya bir diğer deyişle falcılık yapma olarak da anılır Örnek: “Asla eskisi gibi mutlu olamayacağım” Etiketleme; kendini acımasızca yargılayıcı, olumsuz sıfatlar yakıştırmak Örnek: “Ben bir hiçim”, “Beş para etmezin biriyim” gibi bilişsel hatalara yüzlerce örnek verilebilir Terapi sürecinde terapist, hasta ile birlikte bilişsel hataları da birlikte değerlendirilip, değiştirler
Depresyondan korunmak için ne yapmak gerekir?
Uyku: Düzenli ve kaliteli uyku alışkanlığına sahip olmak kişiyi stresten ve yorgunluktan uzak tutar
Alışkanlıklar: Aşırı kafein, sigara ve alkol tüketiminden uzak durun
Düzenli egzersiz ve spor: Özellikle açık havada yapılan düzenli egzersiz ve yürüyüşler sizi depresyondan koruyabilir
Beslenme: Vitamin ve mineral açısından zengin besinler tüketmek sizi enerjik tutacaktır Ayaküstü atıştırmalardan uzak durun, erken kalkın ve az miktarda sık aralıklarla sağlıklı beslenmeye dikkat edin
Kendinize zaman ayırın: Teknolojinin gelişmesi ve rekabetli iş ortamları kişinin yaptığı işi evine kadar getirmiş ve yedi gün yirmi dört saat çalışır olduk Bu durum kişinin aşırı baskı hissetmesine ve yoğun stres yaşamasına neden olmaktadır Kendinize sizi mutlu edecek aktivitelere ve gezilere zaman ayırın, bedeninizi koruyun
Aile ve arkadaş çevresi: Duyguların ve düşüncelerin ifade edilebildiği, sevgi ve saygının hakim olduğu, güzel paylaşımların yaşandığı insan ilişkilerine sahip olmak sizi depresyondan koruyacak eşsiz bir değerdir
|