|
Prof. Dr. Sinsi
|
Gitarın Öyküsü+Nasıl Bir Gitar Alınmalı?+Temel Kavramlar+Çalma Ve Tutuş Pozisyonları
Hititlerden Günümüze Gitar
Gitarın kökeninin ne kadar eskiye dayandığı konusunda birçok varsayım var, Ankara’daki Anadolu Medeniyetleri Müzesi’nde bulunan Hitit’lere ait bir kabartmada ve bunun yanı sıra, Asur’lara ait kabartmalarda da gitara benzeyen telli çalgıların varlığı bir gerçek Avrupa’ya geliş öyküsünde ise İran ve Arap adlarına rastlıyoruz Önce İran yoluyla Arap dünyasına, Arapların İspanya’yı fethiyle de Avrupa’ya geçtiği yaygın bir saptama
Mağrip ve Latin gitarları 12 yüzyılda görülür 15 yüzyılda ise lavtaya doğru gelişerek “Mandola” ya da “Mandora” adını alır Günümüz gitarının ana çizgilerinin oluştuğu bu yüzyılda Latin gitarı, mızraplı Vihuela olur Flemenk Vihuela’sı ise Avrupa Lavtası’ndan başka bir şey değildir
Tarihte somut olarak ilk kez, 14 yüzyılda, şekli fazla tanımlanmasada Guitern diye bir sazdan bahsedilir El Vihuelası olarak 13 yüzyıldan beri tanınan bu çalgı, 1500’lerin sonuna doğru, bugünkü gitarın doğmasındaki ilk ipuçlarını verir
Ingiltere Kraliçesi I Elisabeth, sarayında ve çevresinde daima müzikçilere yer vermesiyle tanınır İspanya Kralı Şarlken’in oğlu II Philiph, 1554’de İngiltere Kralı VIII Henry’nin kızı olan, İngiltere ve İrlanda Kraliçesi Mary Tudor’la evlenir Bu çağda Lavtalir müziğinin en güzel örnekleri verilir
John Dowland (1562 – 1626) zamanının en büyük lavtacısıdır
Gitar müziği, 16 yüzyıldan 18 yüzyıla kadar ya Tabulatur (ses perdeleri yerine parmak pozisyonlarını gösteren nota yazım sistemi) biçiminde ya da alfabetik akor simgeleri sistemiyle yazılıyordu 1586 yılında çıkarılan ilk gitar metodu “İspanyol Gitarı” olarak adlandırılan beş çift telli çalgı içindir Daha onceki gitarlar dört, Vihuela ise altı çift tellidir Vihuela’dan sonra Barok Gitar devri yaşayan beş çift; günümüzde kullanılan klasik gitarlar ise tek altı tellidir ve bunun 18 yüzyıldan bu yana böyle olduğu Fernando Sor’un altı telli Romantik Gitar kullanmasıyla somutlanır 17 ve 18 yüzyıllarda İtalya ve Fransa’da gitar metodlarına rastlanır 18 yüzyılın sonunda IV Şarl’ın himayesinde birçok gitarist yetişir Gelmiş geçmiş en büyük gitar ustalarından birinin Niccolo Paganini olduğu söylenir Bu çalgıyı kemanı kadar ustalıkla çalmasının yanı sıra, eserlerini bestelerken dizinin üzerinden hiç eksik etmediğinden söz edilir
Bu arada Shubert, Berlioz, Diabelli, Gragnani, Carulli, Carcassi, Coste gibi bestecilerin ilgisini çeken gitar, onların dab u çalgı için eserler yazmasına neden olmuştur 1778 – 1830 yılları arasında yaşayan Fernando Sor ise aynı dönemde İspanya’da yetişen en önemli gitar ustasıdır Fernando Sor’un, öğrencisi olarak pek çok guitarist yetiştirmesinin yanı sıra, yazdığı sonatlar, varyasyonlar, fanteziler ve etütleri bugün bile birçok gitaristin dağarcığının baş köşesinde yer alır Besteci, gitarı altı telli yaparak bugünkü gitarın temelini atar İspanya’da, Sor’dan sonra Dionisia Aguada gibi bir gitar ustası yetişir Daha sonra yine aynı dönemde İtalya’da özellikle Beethoven’ın hayranlığını kazanan Mauro Giuliani (1781-1828) ismine rastlarız
19 yüzyılda gitarda, sesin artmasını sağlayan değişiklikler yapıldı Gövdesi genişletildi, derinliği azaltıldı, göğüs kapağı iyice inceltildi Gövdenin içine göğüs kapağını desteklemek için konan enine çıtaların yerini, ses deliğinin altına yelpaze gibi açılan ışınsal çıtalar aldı Eskiden ahşap bir takozun içine saplanan sapı, tellerin germesine karşın ek bir dayanak oluşturacak gibi, gövdenin içine doğru biraz giren bir pabuç ya da çıkma kol biçimine getirilerek arkaya tutkallandı
19 yüzyıl boyunca İspanya’da birçok usta gitarist yetişir Bunlar arasında Sor, Cano, Huartas, Tostado, Aquado, Fossa başlıca isimlerdir Yüzyılın ikinci yarısında çağdaş gitar ekolünün kurucusu olarak nitelenen, Bach, ve Beethoven’ın eserlerinden gitar için yaptığı düzenlemelerle tanınan Valenciya’lı gitarist-besteci Francisco Tarrega adına rastlarız Andres Segovia, Emilio Pujol, Miguel Llobet, Regino Sainz de la Maza, Alirio Diaz ve Narciso Yepes O’nu izlerler İngiltere’de ise, Julian Bream ve John Williams gibi gitaristler de aynı paralleled devam ederler Alirio Diaz’ın önerisi üzerine Andres Segovia’nın gitarda ilk kez naylon tel kullanmasının yanı sıra en önemli misyonu; o yıllarda daha çok Amerika’da folk müzik, Avrupa’da ise türkü eşlikçisi olarak görülen gitarı, Klasik Gitar olarak tüm dünyaya tanıtmaktır Ayrıca üstün virtüözitesiyle de çalgısını sevdiren ve geliştiren bir sanatçıdır Segovia ’nın öğrencisi olan Alirio Diaz (1923) ise ünlü bir yorumcu olarak bütün dünyaya adını duyururken, özellikle Türkiye’de verdiği konserlerle ülkemizde gitarın tanııınmasında büyük katkıda bulunmuş, halen de bu katkısını bütün dünyada olduğu gibi Türkiye’de de sürdürmektedir
Andres Segoiva gitarı, konser salonlarına sokarak Amerka’dan Arjantin’e ve Uruguay’a kadar uzanan turneleriyle hem enstrümana hem de solistlere büyük saygınlık kazandırırken, gitarı 20 yüzyılda evrenselliğe ulaştırdı
Segovia, Tarrega, Llobet, Pujol, Anido, Prat, Diaz, Bream, Williams gibi sanatçıların ünlü ve büyük eserleri gitar için düzenleyerek dağarı genişletme çabalarına artık Castenuovo Tedesco, Roussel, Mompou, Villa-Lobos, Ohana, Britten, Henze, Torroba, Rodrigo, Hallfter, Berio, Turina, Falla, Takemitsu, Ponce, Bennett, Berkeley, Walton, Martin, Davies, Tippett, Dodgson, Arnold, Brindle, Lauro, Poulene vb gibi özgür eserler yazan besteciler eklenir
Gitarın kapasitesi zamanla zorlanırken yeni olanakları halen keşfedilmektedir Gitarın sınırları yalnızca özgün besteler yaparal ya da yapım teknikleriyle zorlanmaz Bir çok eserin gitara uyarlanması çağdaş besteciler için de bir gereksinim olur
Eserlerin gitara uyarlanması bazı besteciler tarafından önyargıyla karşılanır Oysa eserler, gitarda özelliklerini yitirmiyorlar, aksine daha iyi seslendiriliyorlar Sonunda gitar, tüm önyargıları yıkar Bugün gitar çağlar öncesinde başlayan yolculuğunu sürdürüyor ve dünyanın bir çok ülkesinde altın çağını yaşıyor…
Nasıl Bir Gitar Almalı
Öncelikle gitarla nasıl bir müzik yapacağınıza karar vermeniz önemli Çünkü değişik gitar çeşitleri var Başlıcaları 'klasik gitar' 'akustik gitar' 'bas gitar' elektro gitar' gibi Haluk Levent, Yaşar, Kıraç gibi müzisyenlerin parçalarını çalacağım diyorsanız klasik gitarı tavsiye ediyorum, onunla hem ritm tutabilir, hemde sola çalabilirsiniz, Eğer soloya ağırlık veriyorsanız ve rock müzik soloları sizin zevkinize hitap ediyorsa kesinlikle önce akustik gitarla başlamalısınız
Şöyle bir soru duyar gibiyiz Peki bu gitarlar arasında nasıl bir fark var Klasik gitar altı telli bir çalgı, üstteki üç kalın tel ipek üzerine sarılmış çelik tellerden, alttaki ince teller ise misine den yapılıyor Şu soruyu çok geliyor, satıcının bana gösterdiği gitarın bazı telleri naylon du, bu adi bir gitarmıdır? Kesinlikle hayır İşte bu klasik gitardır Bu gitar sağ el tırnakları ile çalınır
Akustik gitarda da altı tel var ve bu tellerin hepsi metalden yapılır Pena ile çalınır (saz için mızrap diyorlar)Dediğim gibi ona bence solo daha çok yakışıyor
Fiyat konusuna gelince 50 dolarda başlıyor ve sonu yok, milyarlara kadar yükseliyor Benim tavsiyem 100 milyon civarıda bir gitar sizin işinize yarar Yeni başlıyorsanız zenginim ben en iyisini alacağım demeyin Çünkü gitar çalmaya başlayan kişi öğrenirken farkında olmadan onu yıpratır Birde zamana karşı dayanma süresi var tabii Teller klavyeye sürekli basınç yaptığı için sap atması dediğimiz olayda gerçekleşecek En iyisi öğrenince iyi bir gitar alın
Temel Kavramlar ve Tutş Pozisyonu
Temel Kavramlar Notaların uluslararası literatürdeki isimlerinin bilinmesi, her yerde nota veya "akor" (aynı anda birden çok notanın tınlatılması) olarak karşınıza bu şekilde çıkacağı için önemlidir:
DO RE Mİ FA SOL LA Sİ DO C D E F G A B C
Gitarda yan yana olan iki perde arası yarım (1/2) sestir Batı müziğinde kullanılan en dar satndart ses aralığı da budur
Aşağıdaki tabloda gitar klavyesi üzerindeki notaları görüyorsunuz Yazım ve şablon tekniği açısından en kalın tel (E) her zaman en altta olarak resmedilir
Çalma ve tutuş pozisyonları Sağ el çalış pozisyonlarında parmak veya pena kullanılır Klasik gitar tekniğinde ve arpejde (akor seslerinin çeşitli düzenlerde ayrı ayrı tınlatılması) genellikle parmak kullanılır İspanyolca parmak isimlerinin ilk harfleriyle literatüre geçen gösterim; baş parmaktan başlayarak sırasıyla : Başparmak : Pİşaret : iOrta : mYüzük : aolarak isimlendirilir
Hertürlü gitarı çalarken kullanılan yaygın ve ideal bir yöntem de pena kullanımıdır
Pena doğrudan gitarın gövdesini gösterecek şekilde tutulmalıdır Pena işaret parmağın ilk boğumunun kenarı ile baş parmağın ilk boğumunun altı arasında tutulur Tellere vururken herzaman bir üstten (n) bir alttan (v) vuruş kullanılır Pena ne çok sıkı ne de çok gevşek tutulmalıdır
Pena bu şekilde tutulurken sağ kol gitarın gövdesine yaslanabilir Baş parmağın devamı olan, elin iç kısmı çalınmayan telleri hafifçe hissedecek şekilde yukarı aşağı hareketlenmelidir Penanın ucu tellere paralel ( veya 15 derece kadar dışa eğimli) tutulmalıdır Bu hızlı pasajlarda teller arasında akıcı hareketler için en uygun şekildir Sol El Tutuş Pozisyonları Baş parmak sapın arkasında; etli kısmı sapın ortalarına yaslanacak ve yukarıya doğru taşmayacak pozisyonda tutulmalıdır Elin iç kısmı (parmak diplerinden başlayarak) gitar klavyesinin altında uzakta, parmak hareketlerini engellemeyecek biçimde durmalıdır Parmakların bastığı telleri dik görmeleri sağlanmalı, hepsinin uçları başparmağı gösterecek biçimde durmalıdır Bu pozisyonu sağlamak için bileğinizi oldukça bükülmüş pozisyonda tutmalısınız Sürekli bu modeli aklınızda bulundurarak düzenli egzersizlerle mükemmel tutuşa yaklaşmalısınız Kolay geldiği için teknik dışı hareketler yapmanız uzun vadede aleyhinize olacaktır Büyük Halini Görmek İçin Tıklayın
|