Prof. Dr. Sinsi
|
Hı-Fı İle İlgili Temel Bilgiler..1..
Sesin tonundan bagimsiz performans: Bir müzik sisteminin performansi her tondaki seslerde ayni olmayabilir Örnegin sesin netligi tiz seslerde zayif olup bas seslerde daha iyi olabilir Veya orta kalinliktaki seslerde derinlik hissi makul iken tiz sesler kolonlardan geliyor gibi olabilir Sahne görüntüsü: Stereo sistemlerin amaci iki kolonla üç boyutlu sahne görüntüsü elde etmek olarak açiklanmaktadir Bu sekilde evimizde konserdekine daha yakin bir zevk alacagimiz kabul edilmektedir Bir müzik sistemi sahne görüntüsünü ne kadar net olusturabilirse sistemin kalitesinin o kadar yüksek oldugu düsünülmektedir Bununla birlikte, çok belirgin, net bir sahne görüntüsünün müzikten aldigimiz zevki olumsuz etkilemesi daha muhtemeldir Bir stereo sistem müzisyenlerin sahnenin neresinde bulunduklarini gösterebilir, ancak hareketlerini, mimiklerini gösteremez Bir konserde gördüklerimiz duyduklarimizi güçlendirebilir ama stereo sistemle sahne görüntüsü olusturmak müzisyenlerin duygularini dinleyiciye aktarma yönünde herhangi bir katkida bulunmaz Aksine ilgimizi müzikten görüntüye kaydirabilir Aslinda
gördüklerimiz bir konserde de müzikten aldigimiz zevki azaltabilir "Duygulanim ile isitme arasinda görmeye nazaran daha yakin bir iliski vardir" (Music and the Mind, Anthony Storr s26) Özellikle yüksek kaliteli sanat müziginde bazi kolay algilanabilecek melodi vs yaninda çogunlukla beynimizin sinirlarini zorlayacak harmoni, tema gibi unsurlar vardir Bunlari algilamak ise yogun dikkat ve analitik düsünce gerektirir Oysa duyu organlarimiza ulasan uyaranlar uzun vadeli hafiza kullanimi ve analitik düsünce gerektiren bu gibi islerdeki basari oranimizi azaltir (A Role for Memory in Divided Attention Between two Independent Stimuli, Hafter, ER, Bonnel, A-M, Gallun, E ve Cohen, E) Muhtemelen çogumuzun kaliteli, sanatsal müzik dinlerken gözlerimizi kapattigimizda müzikten daha çok zevk aldigimiz durumlar olmustur Iyi bir stereo sistemde seslerin yeri sesin gücü ve tonu degisse de sabit kalabilmelidir Ayrica yanlardan gelen sesler de ortadan gelen seslere benzer derinlik hissine sahip olabilmelidir Bazi müzik sistemlerinde özellikle yanlardan gelen seslerde derinlik hissinin azaldigini, sesin kolondan geldiginin belirginlestigini görmekteyiz Burada derinlik hissi terimi sesin uzaktan gelmesini ifade etmemektedir Derinlik hissi uzak veya yakin, sesin üçüncü boyutunun varligini kastetmektedir Derinlik hissi yeterli olmadigi zaman seslerin kolonlardan geldigi barizlesir ve bu tarz ses dinleyenin ilgisini müzikten sese kaydirmaya meyillidir Iyi bir stereo sistemin sahne görüntüsü yaratirken bir yandan da dinleyicinin ilgisini dagitmamasi gerekir
Seslerin bagimsizligi: Bazi müzik sistemleri tek bir enstrumanin sesini oldukça "etkileyici" bir sekilde verebilirken çok sesli bir müzikte ayni basariyi gösteremezler Elbette insanin algilama sistemi de çok sesli bir müzikte her sesi ayni netlikte duyabilecek kapasitede degildir, ama iyi bir müzik sisteminde her enstrumanin rahatlikla takip edilebilmesi, ortaya yeni bir ses çiktiginda diger seslerin bundan mümkün oldugunca bagimsiz kalabilmesi gerekir
Müzige iliskin kriterleri dinleme
Bir müzik sisteminde ses kalitesi ile ilgili yukarida sayilan kriterlere göre hemen hemen hiçbir kusur bulunamamasi o sistemden zevkle müzik dinlenebilecegini garantilemez! Bunun iki sebebi vardir Birincisi, sesin niteliklerinin algilanmasinda yanilgi payi oldukça yüksektir Küçük sesin detayli sesle, tiz sesin net sesle, keskin sesin sert sesle, zorlanma hissinin yüksek sesle karistirilmasi ve yukarida sayilan çesitli niteliklerin kombinasyonunun dinleyende farkli etkiler yaratmasi yanilgi payini yükselten faktörlerdir Ikinci ve daha önemli sebep ise müzikten zevk almamizi saglayan ses niteliklerinin hepsinin kontrol edilmesinin
imkansiz denecek kadar zor olmasidir Örnegin yukaridaki kriterlerin hepsine göre oldukça kaliteli gözüken bazi sistemlerin müzikten zevk almamizda büyük önemi olan ritm hissini sadakatle olusturamadiklarini gözlemlemekteyiz
Sonuç olarak bir müzik sisteminin degerlendirilmesinde sesin niteliklerine iliskin kriterlerin kontrol edilmesinin yani sira, dikkatin tamamen müzige verildigi asagidaki yöntemin de kullanilmasi sarttir
Bas, tiz, detay, distorsiyon gibi hifi jargonunu unutun,
Sesi degil, müzigi dinleyin,
Enstrumanlari ne kolaylikla digerlerinden ayirabildiginize, takip edebildiginize bakin,
Müzisyenlerin birbirleriyle uyumlu mu yoksa acemi gibi mi çaldiklarina bakin,
Müzigin sizi tempo (örnegin ayaginizla) tutmaya yöneltip yöneltmedigine bakin,
Müzik sisteminin ruh hali ve duygulari iletip iletmedigine, hangi duygulari uyandirabildigine bakin,
Müzigin bir müddet sonra sizi yorup yormadigina dikkat edin
Tüm bu kriterlere göre degerlendirme yapilirken unutulmamasi gereken bir konu da hiçbir müzik sisteminin mükemmel olmadigidir Bir sistem bazi müzik türleri için uygun iken bir baska sistem baska müzik türleri için daha uygun olabilir Örnegin popüler müzikler en basit müzik sistemlerinde ve televizyonlarda zevkle dinlenebilir Buna karsilik karmasik sanat müziklerinden azami zevki alabilmek, hatta bazen bunlari anlayabilmek için daha kaliteli müzik sistemleri kullanmak gerekir
Dikkate Alinmasi Gereken Diger Hususlar
Teknoloji Bazi teknolojilerin kendine has özellikleri vardir Örnegin transistörlü amplifikatörlerin lambalilara göre genellikle bas kontrolünün daha iyi oldugu, borulu (horn) kolonlarin çok güçlü oldugu bilinmektedir Ancak bu bilgiler bize belirli bir ürünün performansi konusunda yalnizca bazi ipuçlari verebilir Piyasada çok kaliteli lambali amplifikatörler oldugu gibi düsük kaliteli olanlar da vardir Benzer sekilde her teknolojiden iyi ve kötü örnekler bulmak mümkündür Tecrübelerimiz bize hangi teknolojinin kullanilmis oldugundan çok kullanilan teknolojinin iyi uygulanip uygulanmamis olmasinin önemli oldugunu göstermektedir
Teknik Özellikler
Özellikle genis tüketici kitlelerini hedef pazar olarak gören bazi üreticiler frekans yanitsamasi, gürültü orani, distorsiyon orani gibi teknik özellikler ile ses kalitesi arasinda bir iliski oldugu izlenimini uyandiracak reklamlar yapmaktadirlar Bu sekilde ürünlerinin aslina çok yakin ses verdigi izlenimini yaratmayi hedeflemektedirler Zira teknik özelliklere bakildiginda örnegin en basit bir CD player'in hemen hemen mükemmel oldugu zannedilir Böyle bir CD player'in brosüründe distorsiyon orani genellikle 1/10000'i geçmez, frekans yanitsamasi 0,5 desibelden fazla bir sapma göstermez Ancak yüksek kaliteli bir CD player ile düsük kaliteli bir CD player'in sesinin karsilastirilmasi durumunda bu kadar düsük hata oranlariyla açiklanamayacak ölçüde farkliliklar oldugu görülür Bu durum bir müzik sisteminin tüm parçalari için geçerlidir Hatta bazi üreticilerin tasarim ve üretim süreçlerinde önceligi teknik özelliklere vererek ses kalitesinden fedakarlik yapiyor olmalari da kuvvetle muhtemeldir Nitekim bazi oldukça düsük kaliteli ürünlerin teknik özellikleri son derece kaliteli bazi ürünlerinkinden daha iyi gözükmektedir Yani teknik özellikler ile ses kalitesi arasinda bazen negatif bir iliski dahi olabilir
Fiyat
Bir müzik sisteminin fiyati yükaaaae genellikle kalitesi de yüksek olmaktadir Ancak elbette bunun istisnalari da vardir Ayrica fiyat artisinin ses kalitesini ne ölçüde ve ne sekilde artiracagi da önemlidir Çok çesitli müzik sistemleri dinleme deneyimine sahip olmayan çogu kisi fiyat arttikça ses kalitesinin sesin orijinaline yaklasacagini, dolayisiyla kalitedeki degisimin giderek azalacagini düsünür Oysa deneyimlerimiz yüksek kaliteli ürünler arasindaki farklarin ucuz ürünler arasindaki farklardan daha büyük olabildigini göstermektedir Bu durumun baslica iki nedeni oldugunu zannediyorum Birincisi düsük fiyatli ürünlerin imalati sirasinda temel önceligin ürünün istenen islevi mümkün mertebe güvenilir bir sekilde yerine getirmesinden ibaret olmasi Yani kabul edilemeyecek gürültü oranlari disinda ses kalitesi açisindan fazla bir beklenti olmamasi ve markadan markaya fazla degismeyen standart parça ve yöntemlerin kullanilmasi Ikincisi ise ucuz sistemlerin çözünürlüklerinin düsük olmasi nedeniyle mevcut farklarin duyulmasinin zor olmasi Bir müzik sistemine ne kadar bütçe ayrildiginda ne kalitede ses alinacagi bir çok kisinin merak ettigi bir konudur Maalesef biri nicelik digeri nitelik olan iki seyi karsilastirarak bu soruya net bir cevap verebilmek pek mümkün gözükmüyor Ancak bu konuya bir ölçüde isik tutabilecek su bilgiyi verebiliriz: Ilk defa dinledigi fiyat kategorisindeki bir sistem hakkinda yorum yapan çogu kisi ses kalitesi farkinin beklediginden fazla oldugunu belirtmektedir (Kisinin alisik oldugu sistemler ile yeni dinledigi sistem arasindaki farkin çok büyük olmasi durumu hariç Bu durumda kisinin farki dogru algilayabilmesi genellikle pek mümkün olmuyor, hatta kaliteli olan sistem begenilmeyebiliyor Kisi duymaya alismis oldugu, dolayisiyla dogru oldugunu zannettigi bozulmalari çok yüksek kaliteli sistemde duymayinca sistemin güçsüz, detaysiz, heyecansiz bir sese sahip oldugu kanaatine ulasabiliyor Bütçe ile ilgili sik karsilasilan bir soru da bütçenin ne kadarinin hangi parçaya ayrilmasi gerektigidir Müzik sistemleri ile yeni
ilgilenmeye baslayan çogu kisi kolonlarin diger parçalardan daha önemli oldugunu düsünür Kolonlar arasinda karsilastirma yapildiginda ses tonu gibi kolay hissedilen bazi farklar diger parçalara göre biraz daha fazla olmakla birlikte müzikten alinan zevki etkileme açisindan kaynak (ör: CD player) ve amplifikatör genellikle daha önemli rol oynamaktadir
Uyum
Esasen bir müzik sistemini olusturan parçalarin uyumu en önemlisidir Çok pahali ve kaliteli ancak birbiriyle uyumsuz parçalardan olusan bir müzik sistemi oldukça mütevazi bir sistemden daha kötü sonuç verebilir Uyumlu bir sistemde parçalarin fiyati birbirine yakin olmaktadir Bir müzik sisteminin parçalarini seçmeye hangisinden baslamaliyiz? Bu konuda çogumuzun en zor degistirecegi unsur salonun boyutlaridir Salonun akustik özelliklerini bir miktar degistirmek çok zor degildir ama örnegin 60m2'lik bir salonda 20x30x40 cm boyutlarinda bir kolondan düsük distorsiyon oranlariyla yeterli akustik güç ve bas ses elde edilmesi hemen hemen imkansizdir Dolayisiyla salonu seçme sansimiz olmadigini farz edersek seçime kolonlarla baslayip, ona uygun amplifikatör ve CD player ile devam etmeliyiz Cihazlarin birbirine uyumu konusunda bazi teknik kriterler var olmakla beraber seçimi dinleyerek yapmak en uygunudur Bilgi ve deneyimine güvenmeyen kisiler ve düsük bütçe ile kurulacak sistemler için en iyi sonuç genellikle tüm cihazlarin ayni marka ve seriden olmasiyla elde edilmektedir
Referanslar
Bohn, Dennis (Rane Corporation) "Signal Processing Fundamentals"
Boyk, James "Music of Sound"
Boyk, James "Rules of the Game"
Boyk, James "Thinking Person's Guide to Stereos"
Boyk, James "Ear Of The Beholder"
Grodinsky, Robert M, "Ultra High Resolution Loudspeaker System, United States Patent 4,597,100"
|