Kumanda Elemanlari ≫ Butonlar

KUMANDA ELEMANLARI > AŞIRI AKIM RÖLELERİ

Aşırı akımların elektrik motorlarına vereceği zararları önlemek için kullanılan elemanlara, aşırı akım rölesi adı verilir Elektrik devrelerinde kullanılan sigortalar da koruma görevi yaparlar Çalışma karakteristikleri nedeniyle sigortalar elektrik motorlarını koruyamazlarYalnız hatları korurlar

Aşırı akım röleleri motorlara seri olarak bağlanırlarYani bir aşırı akım rölesinden, motorun şebekeden çektiği akım geçer Çalışma anında motor akımı kısa bir süre için normal değerinin üzerine çıkarsa, bu aşırı akım motora zarar vermez Aşırı akımın motordan sürekli olarak geçmesi, motor için sakınca yaratır Çünkü uzun süre geçen aşırı akım, motorun sıcaklık derecesini yükseltir ve motoru yakar Bu nedenle kısa süreli aşırı akımlarda aşırı akım rölesinin çalışıp motoru devreden çıkarmaması gerekir Motorun yol alma anında kısa süre çektiği aşırı akım, bu duruma örnek olarak gösterilebilir Böyle geçici durumlarda rölenin çalışması, geciktirici bir elemanla önlenir



Herhangi bir nedenle motor fazla akım çektiğinde, aynı akım aşırı akım rölesinden de geçeceğinden, aşırı akım rölesinin kontağı açılır Açılan kontak, motor kontaktörünün enerjisini keser Böylece motor devreden çıkar ve yanmaktan korunmuş olur Üzerinden geçen fazla akım nedeniyle atan bir aşırı akım rölesi, röle üzerinde bulunan butona elle basarak kurulur Yalnız aşırı akım rölesini kurmadan önce rölenin atmasına neden olan arızayı gidermek gerekir Bütün iş tezgahlarında kullanılan aşırı akım röleleri elle kurulurlar Bazı ev tipi aygıtlarda örneğin buz dolaplarında kullanılan aşırı akım röleleri, devrenin açılmasınadan bir süre sonra otomatik olarak normal konumuna dönerler Yani bu aşırı akım röleleri kendi kendilerine kurulurlar Bazı aşırı akım röleleri de üzerlerinde bulunan bir vida aracılığı ile hem otomatik ve hem de elle kurma konumuna dönüştürülebilirler

Bir fazlı alternatif akım veya doğru akım motor devrelerinde, aşırı akım rölesi yalnız bir iletken üzerine konur Üç fazlı motor devrelerinde genellikle her faz için bir aşırı akım rölesi kullanılır Bazen de yalnız iki fazın üzerine bir aşırı akım rölesi konur Güç devresinde kullanılan aşırı akım röleleri daha çok bir kontağı kumanda ederler Bazen de her aşırı akım rölesinin ayrı bir kontağı olur Aşırı akım röleleri manyetik ve termik olmak üzere iki kısıma ayrılırlar

Manyetik Aşırı Akım Rölesi

Motor akımının manyetik etkisiyle çalışan aşırı akım rölelerine, manyetik aşırı akım rölesi adı verilir Bir manyetik aşırı akım rölesi elektromıknatıs, kontak ve geciktirici eleman olmak üzere üç kısımdan oluşur Elektromıknatısın bobini güç devresinde motora seri olarak bağlanır Yani bobinden motorun akımı geçer

Aşırı akım rölesinin normalde kapalı kontağı kumanda devresinin girişine konur Bu kontak açıldığında, kumanda devresinin akımı kesilir ve motor durur Kısa süreli aşırı akımlarda, örneğin motorun yol alma anında çektiği akımda,rölenin çalışıp kontağı açması, yağ dolu silindir içinde hareket eden bir pistonla önlenir

Aşırı akım rölesinin bobininden normal değerinin üzerinde bir akım geçtiğinde, bobin demir nüveyi yukarıya doğru çeker Silindir içnde bulunan piston nedeniyle, demir nüvenin hareketi yavaş olur Bu nedenle aşırı akım rölesinin kontağı hemen açılamaz Eğer bobinden geçen aşırı akım normal değerine düşmezse, bir süre sonra kontak açılır Yani yağ dolu silindir içinde hareket eden pistondan oluşan geciktirici eleman, kısa süreli aşırı akımlarda, aşırı akım rölesinin çalışmasını engeller

Manyetik aşırı akım rölelerinde akım ayarı, demir nüvenin bobine göre olan durumunu değiştirmekle yapılır Örneğin bobin sabit tutulup demir nüve aşağıya kaydırılırsa, aşırı akım rölesinin devreyi açma akımı büyümüş olur Devrelerde aşağıdaki şekilde gösterilirler

Manyetik Aşırı Akım Rölelerinin Motor Devrelerinde Kullanılması : Manyetik aşırı akım röleleri üç fazlı motor devrelerine genellikle şekildeki gibi bağlanırlar Bu bağlantıda üç faz üzerine konan üç manyetik aşırı akım rölesi, bir kapalı kontağı kumanda eder Çalışma devam ederken, motor herhangi bir nedenle uzun süre aşırı akım çekerse, manyetik aşırı akım rölesinin kapalı kontağı açılır Çalışan kontaktör ve motor devreden çıkarBöylece motor yanmaktan korunmuş olur

Termik Aşırı Akım Rölesi

Motor akımının yarattığı ısının etkisiyle çalışan aşırı akım rölelerine, termik aşırı akım rölesi edı verilir Termik aşırı akım rölelerinin endirekt ısıtmalı, direk ısıtmalı ve ergiyici alaşımlı olmak üzere üç çeşidi vardır

Termik aşırı akım röleleri devrelerde, aşağıdaki şekilde gösterilirler

Endirekt Isıtmalı : Şekilde endirekt ısıtmalı termik aşırı akım rölesinin yapısı, görünüşü ve sembolü verilmiştir Endirekt ısıtmalı termik aşırı akım rölesi ısıtıcı, bimetal ve kontak olmak üzere üç kısımdan oluşur Isıtıcı motora seri olarak bağlanır Yani ısıtıcıdan motor akım geçerMotora zarar verecek değerde bir akım sürekli olarak ısıtıcıdan geçerse, meydana gelen ısı bimetali sağa doğru büker Bimetal kapalı olan kontağı açar Açılan kontak kontaktörü ve dolayısıyla motoru devreden çıkarırBöylece motor yanmaktan korunmuş olur Motor akımı kısa bir süre için normal değerinin üzerine çıkarsa, ısıtıcıdan geçen bu akım bimetali ısıtacak fırsatı bulamaz Bu nedenle bimetal bükülmez ve kontak açılmazMotor için sakınca yaratmayan bu gibi durumlarda, ısının bimetale iletilmesindeki gecikme, aşırı akım rölesinin çalışmasını engeller



Direkt Isıtmalı : Endirekt ısıtmalı termik aşırı akım rölelerinin akım değerleri büyüdükçe, ısıtıcı telin ve bimetalin ölçüleri de büyür Büyük akımlar için yapılacak endirekt ısıtmalı termik aşırı akım röleleri kullanışlı ve ekonomik olmaz Bu nedenle akım şiddeti büyük olan termik aşırı akım röleleri alttaki şekilde görüldüğü gibi direkt ısıtmalı olarak yapılırlar



Direkt ısıtmalı termik aşırı akım rölelerinde ısıtıcı eleman bulunmaz Motor akımı bimetal üzerinden geçer Bimetalin bükülmesine ve kontağın açılmasına neden olan ısı, bimetalin içinde doğar Çok büyük akımlar için yapılacak direkt ısıtmalı termik aşırı akım röleleri de aynı nedenlerle kullanışlı ve ekonomik olmaz Termik aşırı akım rölesi bu durumda bir akım trafosuyla veya şönt dirençle beraber kullanılır Gerek akım trafosu ve gerekse şönt direnç termik aşırı akım rölesinin çalışma akımını yani kapasitesini büyütür Direkt ve endirekt ısıtmalı termik aşırı akım röleleri çeşitli akım şiddetleti için yapılırlar Her termik aşırı akım rölesi iki akım değeri arasında çalışır Aşırı akım rölesi, üzerinde bulunan bir ayar vidasıyla arzulanan motor akımına ayarlanır

Ergiyici Alaşımlı : Şekilde yapısı verilen ergiyici alaşımlı termik aşırı akım rölesi, ısıtıcı, küçük bir tüp ve kontak bloğundan oluşur Isıtıcı elemanın sardığı tübün içinde, serbestçe dönebilen başka bir tüp daha vardır İki tübün arasında düşük sıcaklıkta ergiyen bir alaşım bulunur Ergiyici alaşım normal durumda iki tübü birbirine bağlar Termik aşırı akım rölesinin ısıtıcısı motor devresine, normalde kapalı kontağı kumanda devresine seri olarak bağlanır Herhangi bir nedenle motor aşırı akım çekerse, ısıtıcıdan geçen bu akım tüpteki alaşımı ergitir Yay nedeniyle içteki tüp ve dişli dönerNormalde kapalı kontak açılır Açılan kontak, kontaktörü ve motoru devreden çıkartır Motor durunca ısıtıcıdan akım geçmez Tüpleri birleştiren alaşım kısa bir süre içinde donar Ergiyici alaşımlı termik aşırı akım röleleri çeşitli akım değerlerinde yapılırlar Bu aşırı akım rölelerinde akım ayarı yapılmaz



Termik Aşırı Akım Rölelerinin Motor Devrelerinde Kullanımı : Termik aşırı akım röleleri üç fazlı motor devrelerinde genellikle alttaki şekildeki gibi bağlanırlar Bu bağlantıda her faz üzerine bir termik aşırı akım rölesi konur Üç termik aşırı akım rölesi bir kapalı kontağı kumanda eder Motor çalışırken herhangi bir nedenle uzun süre akım çekerse, termik aşırı akım rölesinin kapalı kontağı açılır Çalışan kontaktör ve motor devreden çıkar Böylece motor yanmaktan korunmuş olur