Uzayda Hangi Gök Cisimleri Bulunur

**Prof. Dr. Sinsi** · 10-15-2012

Uzayda Hangi Gök Cisimleri Bulunur

1- Uzay :

İçinde galaksilerin, yıldızların, gezegenlerin, meteorların, asteroitlerin bulunduğu sonsuz boşluğa (hacimli ve kütleli gök cisimlerinin tamamına) uzay veya evren denir

Uzayda basınç ve hava yoktur (kozmik ışınlar, röntgen ışınları, mor ötesi ışınlar ve magnetik alan vardır)

2- Gök Cismi :

Uzayda bulunan cisimlerin her birine gök cismi denir

Uzayda yıldız, gezegen, meteor, kuyruklu yıldız, asteroit gibi çok sayıda gök cismi bulunur

Gök cisimlerinin milyarlarcası toplanıp bir araya gelerek dev yıldız kümelerini oluşturur

Yıldız kümelerinden bazıları çıplak gözle, bazıları da teleskoplarla gözlemlenebilir (incelenebilir)

NOT : 1- İnsanlar yüzyıllar boyunca gökyüzünü izlediler, yaptıkları çalışmalarla Ay, Güneş, diğer yıldızlar ve gezegenler arasındaki ilişkileri ortaya çıkardılar

Yüzyıllar boyunca Dünya’nın sabit olup, diğer gök cisimlerinin onun etrafında döndüğünü düşündüler

Zamanla bu düşüncelerin yanlış olduğu gözlemle sonucunda belirlendi

SORU : 1- Uzayda hangi gök cisimleri vardır?

2- Gök cisimleri neden başımıza düşmüyor?

3- Gök cisimleri nasıl hareket ederler?

4- Bilim insanlarının uzayla ilgili araştırmaları hayatımızda neleri değiştirmiş olabilir?

5- Bulutsuz bir gecede gökyüzü incelendiğinde gökyüzünde parlayan nesneler neler olabilir?

6- Tüm gök cisimleri aynı parlaklıkta mıdır?

7- Gök cisimlerinden renkleri birbirinden farklı olanlar var mıdır?

8- Gök cisimleri, yaydıkları ışıkların renklerine bakılarak ayırt edilebilir mi?

9- Gözlemlenen bir alandaki gök cisimleri sayılabilir mi?

3- Yıldızlar :

Uzaydaki bulutsu denilen sıcak gaz ve toz yığınlarının bir araya gelip sıkışmasıyla oluşan, Güneş gibi ısı ve ışık yayan, küre şeklindeki (plazma halindeki) sıcak ve parlak gök cisimlerine yıldız denir

Güneş’te bir yıldızdır ve Güneş, gündüz görülebilen tek yıldızdır

Yıldızlar canlı değildir ama onlar da canlılar gibi doğar, yaşar ve ölürler

Ömrü biten dev yıldızlar şiddetli bir patlama ile parçalanır ve ortaya çıkan parçalar uzay boşluğuna dağılır

Yıldızların ortalama ömrü 10 milyar yıldır

a) Sıcaklıklarına Göre Yıldızlar :

Uzayda bulunan yıldızların büyüklükleri ve sıcaklıkları birbirinden farklıdır

Yıldızlar sıcaklıklarına bağlı olarak mavi, beyaz, sarı ve kırmızı görünürler

En sıcak yıldızlar mavi veya beyaz, orta sıcaklıktaki yıldızlar sarı, soğuk yıldızlar da kırmızı renkli yıldızlardır

Güneş, sarı – turuncu renkli bir yıldızdır

b) Büyüklüklerine Göre Yıldızlar :

Yıldızlar, küçük ve büyük yıldızlar olarak iki gruba ayrılırlar

Yıldızlar, oluşumundan sönmesine kadar çeşitli büyüklüklerde olurlar

Yıldızlar yaşamları süresinde ana kol yıldızları, devler, süper devler, beyaz cüceler ve kara cüceler olarak adlandırılırlar

Uzayda, Güneş’ten 50 kat daha küçük ya da 1000 kat daha büyük yıldızlar vardır

Bu yıldızlar Dünya’ya çok uzak oldukları için (titreyen) nokta şeklinde görünürler

Bu nedenle ısı ve ışıklarından faydalanılmazlar

c) Yıldızların Isı ve Işık Yayması :

Yıldızlar, toz ve gaz bulutlarından oluşmuştur

Yıldızları oluşturan gazların yaklaşık % 90’ı Hidrojen gazı, % 10’u Helyum gazıdır

Yıldızlar oluştuktan sonra hidrojen gazı helyum gazına dönüşür ve bu sayede ısı ve ışık yayar

Yıldızlar ışık yayarken hidrojen gazını kullanır ve bu nedenle de büyürler

Yıldızların yaydığı ısı ve ışık miktarı büyüklükleri ile doğru orantılıdır

Kütlesi büyük olan yıldız daha çok ısı ve ışık yayar

d) Yıldızların Oluşumu :

Yıldızlar, toz ve gaz bulutlarından oluşmuştur

Büyüklükleri farklı olan küçük ve büyük yıldızlar, farklı şekilde oluşmuşlardır

Küçük yıldızlar oluşurken uzaydaki gaz ve toz bulutları (kütle çekimi ile) toplanarak büzülür ve yoğun bir çekirdek oluşur

Hidrojen gazları (termo nükleer tepkimeler sonucu) helyum gazına dönüşürken büyük bir enerji açığa çıkar ve yıldız büyüyerek kırmızı dev adını alır

Yıldızdaki hidrojen gazı tükenince dıştan soğumaya başlar ve beyaz cüce olur

Beyaz cüce soğuyarak kara cüce adını alır

Bu dönemde yıldız tamamen soğuyarak demir topu halinde kalır

Büyük yıldızlar oluşurken ana kol yıldızının büyümesiyle kırmızı süper dev oluşur

Kırmızı süper dev halindeki yıldız kendi içine çökerek süpernova patlaması meydana gelir

Patlama sırasında sadece yıldızın çekirdeği kalır

Bu çekirdek Güneş’ten küçükse soğumuş haldeki nötron yıldızı, Güneş’ten büyükse kara delik oluşur

NOT : 1- Botelgüs, Güneş’ten 400 kat büyük bir yıldızdır

2- Küçükayı, büyükayı, ülker, yengeç yıldız topluluklarıdır

3- Her gök cismi yıldız değildir

Yıldızların ışığı titrek ve parlak görünür

Titrek görünmesinin nedeni, ışığın atmosferde kırılmaya uğramasıdır

4- Güneş dışında, Dünya’ya en yakın yıldızların ışığı Dünya’ya 4 yılda gelir ve 40 trilyon km uzaklıktadır

5- En yaşlı yıldız 515 milyar yıl yaşındadır

6- Bilinen en büyük yıldız kırmızı dev aşamasında olup Güneş’ten 290 kat büyüktür

(Antares)

7- Güneş, sarı ana kol yıldızıdır

8- En soğuk yıldızların sıcaklığı 30000C, en sıcak yıldızın yüzey sıcaklığı 500000C, merkez sıcaklığı 20 milyon0C dir

SORU :

1- Gündüz görülebilen tek yıldız hangisidir?

2- Güneş’te bir yıldız mıdır?

4- Güneş :

Güneş, Güneş, gündüz görülebilen tek yıldızdır

Güneş, 4,6 milyar yıl yaşındadır ve yaklaşık 5 milyar yıl sonra tamamen sönecektir

Güneş, sarı – turuncu renkli bir yıldızdır

a) Güneş’in Oluşumu :

Güneş, canlılığın temel enerji kaynağıdır

Güneş’in ısı ve ışık enerjisi olmadan yaşam sürdürülemez

Güneş başlangıçta gaz ve toz bulutu idi

Bu gaz ve toz bulutu kendi etrafında dönerken (kütle çekimi nedeniyle) büzüldü ve bir çekirdek oluştu

Çekirdekteki yüksek sıcaklık ve basınç nedeniyle hidrojen gazları helyum gazlarına dönüştü

Bu dönüşme sırasında çok yüksek enerji açığa çıktı

Bu enerji de etrafa ısı ve ışık enerjisi olarak yayıldı

Güneş oluşurken arta kalan toz ve gaz bulutlarından gezegenler, kuyruklu yıldızlar, gök taşları, meteorlar oluşmuştur

b) Güneş’in Katmanları :

Güneş, sıcak gaz ve toz bulutlarından oluşmuştur

Güneş’i oluşturan gazların büyük bir kısmını (% 81,76) hidrojen gazı, bir kısmını (% 18,17) helyum gazı oluştururken az kısmını da (% 0,07) diğer gazlar (oksijen, karbon, azot, sodyum, kalsiyum, kükürt, silisyum, demir, magnezyum, alüminyum) oluştururlar

Güneş’in çekirdeğinde hidrojen gazları parçalanarak helyum gazına dönüşür ve bu sırada büyük bir enerji açığa çıkar

Güneş, dıştan içe doğru taç küre (korona), renk küre (kromosfer), ışık küre (fotosfer) ve çekirdek olmak üzere 4 tabakadan oluşur

1- Çekirdek :

Güneş’in merkezidir

Hidrojen gazı helyuma dönüşerek büyük miktarda enerji üretilir

Üretilen enerji ışınım bölgesine, kaynaşım bölgesine, buradan da dağıtıcı bölgeye verilir

Sıcaklığı 20 milyon 0C civarındadır ve Dünya’dan 27 kat daha büyüktür

2- Işık Küre (Fotosfer) :

Çekirdekten (dalgalar halinde) gelen ışınlar nedeniyle parlak görünen tabakadır

Sıcaklık 5500 – 6000 0C civarındadır

3- Renk Küre (Kromosfer) :

Işık küreden sonraki tabakadır

Ancak Güneş tutulmasında görülür

Sıcaklık 10

000 – 500

000 0C civarındadır

4- Taç Küre (Korona) :

Renk kürenin üstünde bulunan tabakadır

Ancak Güneş tutulmasında görülür ve sıcaklık 2 milyon 0C civarındadır

10-15-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Uzayda Hangi Gök Cisimleri Bulunur Uzayda Hangi Gök Cisimleri Bulunur 1- Uzay : İçinde galaksilerin, yıldızların, gezegenlerin, meteorların, asteroitlerin bulunduğu sonsuz boşluğa (hacimli ve kütleli gök cisimlerinin tamamına) uzay veya evren denir Uzayda basınç ve hava yoktur (kozmik ışınlar, röntgen ışınları, mor ötesi ışınlar ve magnetik alan vardır) 2- Gök Cismi : Uzayda bulunan cisimlerin her birine gök cismi denir Uzayda yıldız, gezegen, meteor, kuyruklu yıldız, asteroit gibi çok sayıda gök cismi bulunur Gök cisimlerinin milyarlarcası toplanıp bir araya gelerek dev yıldız kümelerini oluşturur Yıldız kümelerinden bazıları çıplak gözle, bazıları da teleskoplarla gözlemlenebilir (incelenebilir) NOT : 1- İnsanlar yüzyıllar boyunca gökyüzünü izlediler, yaptıkları çalışmalarla Ay, Güneş, diğer yıldızlar ve gezegenler arasındaki ilişkileri ortaya çıkardılar Yüzyıllar boyunca Dünya’nın sabit olup, diğer gök cisimlerinin onun etrafında döndüğünü düşündüler Zamanla bu düşüncelerin yanlış olduğu gözlemle sonucunda belirlendi SORU : 1- Uzayda hangi gök cisimleri vardır? 2- Gök cisimleri neden başımıza düşmüyor? 3- Gök cisimleri nasıl hareket ederler? 4- Bilim insanlarının uzayla ilgili araştırmaları hayatımızda neleri değiştirmiş olabilir? 5- Bulutsuz bir gecede gökyüzü incelendiğinde gökyüzünde parlayan nesneler neler olabilir? 6- Tüm gök cisimleri aynı parlaklıkta mıdır? 7- Gök cisimlerinden renkleri birbirinden farklı olanlar var mıdır? 8- Gök cisimleri, yaydıkları ışıkların renklerine bakılarak ayırt edilebilir mi? 9- Gözlemlenen bir alandaki gök cisimleri sayılabilir mi? 3- Yıldızlar : Uzaydaki bulutsu denilen sıcak gaz ve toz yığınlarının bir araya gelip sıkışmasıyla oluşan, Güneş gibi ısı ve ışık yayan, küre şeklindeki (plazma halindeki) sıcak ve parlak gök cisimlerine yıldız denir Güneş’te bir yıldızdır ve Güneş, gündüz görülebilen tek yıldızdır Yıldızlar canlı değildir ama onlar da canlılar gibi doğar, yaşar ve ölürler Ömrü biten dev yıldızlar şiddetli bir patlama ile parçalanır ve ortaya çıkan parçalar uzay boşluğuna dağılır Yıldızların ortalama ömrü 10 milyar yıldır a) Sıcaklıklarına Göre Yıldızlar : Uzayda bulunan yıldızların büyüklükleri ve sıcaklıkları birbirinden farklıdır Yıldızlar sıcaklıklarına bağlı olarak mavi, beyaz, sarı ve kırmızı görünürler En sıcak yıldızlar mavi veya beyaz, orta sıcaklıktaki yıldızlar sarı, soğuk yıldızlar da kırmızı renkli yıldızlardır Güneş, sarı – turuncu renkli bir yıldızdır b) Büyüklüklerine Göre Yıldızlar : Yıldızlar, küçük ve büyük yıldızlar olarak iki gruba ayrılırlar Yıldızlar, oluşumundan sönmesine kadar çeşitli büyüklüklerde olurlar Yıldızlar yaşamları süresinde ana kol yıldızları, devler, süper devler, beyaz cüceler ve kara cüceler olarak adlandırılırlar Uzayda, Güneş’ten 50 kat daha küçük ya da 1000 kat daha büyük yıldızlar vardır Bu yıldızlar Dünya’ya çok uzak oldukları için (titreyen) nokta şeklinde görünürler Bu nedenle ısı ve ışıklarından faydalanılmazlar c) Yıldızların Isı ve Işık Yayması : Yıldızlar, toz ve gaz bulutlarından oluşmuştur Yıldızları oluşturan gazların yaklaşık % 90’ı Hidrojen gazı, % 10’u Helyum gazıdır Yıldızlar oluştuktan sonra hidrojen gazı helyum gazına dönüşür ve bu sayede ısı ve ışık yayar Yıldızlar ışık yayarken hidrojen gazını kullanır ve bu nedenle de büyürler Yıldızların yaydığı ısı ve ışık miktarı büyüklükleri ile doğru orantılıdır Kütlesi büyük olan yıldız daha çok ısı ve ışık yayar d) Yıldızların Oluşumu : Yıldızlar, toz ve gaz bulutlarından oluşmuştur Büyüklükleri farklı olan küçük ve büyük yıldızlar, farklı şekilde oluşmuşlardır Küçük yıldızlar oluşurken uzaydaki gaz ve toz bulutları (kütle çekimi ile) toplanarak büzülür ve yoğun bir çekirdek oluşur Hidrojen gazları (termo nükleer tepkimeler sonucu) helyum gazına dönüşürken büyük bir enerji açığa çıkar ve yıldız büyüyerek kırmızı dev adını alır Yıldızdaki hidrojen gazı tükenince dıştan soğumaya başlar ve beyaz cüce olur Beyaz cüce soğuyarak kara cüce adını alır Bu dönemde yıldız tamamen soğuyarak demir topu halinde kalır Büyük yıldızlar oluşurken ana kol yıldızının büyümesiyle kırmızı süper dev oluşur Kırmızı süper dev halindeki yıldız kendi içine çökerek süpernova patlaması meydana gelir Patlama sırasında sadece yıldızın çekirdeği kalır Bu çekirdek Güneş’ten küçükse soğumuş haldeki nötron yıldızı, Güneş’ten büyükse kara delik oluşur NOT : 1- Botelgüs, Güneş’ten 400 kat büyük bir yıldızdır 2- Küçükayı, büyükayı, ülker, yengeç yıldız topluluklarıdır 3- Her gök cismi yıldız değildir Yıldızların ışığı titrek ve parlak görünür Titrek görünmesinin nedeni, ışığın atmosferde kırılmaya uğramasıdır 4- Güneş dışında, Dünya’ya en yakın yıldızların ışığı Dünya’ya 4 yılda gelir ve 40 trilyon km uzaklıktadır 5- En yaşlı yıldız 515 milyar yıl yaşındadır 6- Bilinen en büyük yıldız kırmızı dev aşamasında olup Güneş’ten 290 kat büyüktür (Antares) 7- Güneş, sarı ana kol yıldızıdır 8- En soğuk yıldızların sıcaklığı 30000C, en sıcak yıldızın yüzey sıcaklığı 500000C, merkez sıcaklığı 20 milyon0C dir SORU : 1- Gündüz görülebilen tek yıldız hangisidir? 2- Güneş’te bir yıldız mıdır? 4- Güneş : Güneş, Güneş, gündüz görülebilen tek yıldızdır Güneş, 4,6 milyar yıl yaşındadır ve yaklaşık 5 milyar yıl sonra tamamen sönecektir Güneş, sarı – turuncu renkli bir yıldızdır a) Güneş’in Oluşumu : Güneş, canlılığın temel enerji kaynağıdır Güneş’in ısı ve ışık enerjisi olmadan yaşam sürdürülemez Güneş başlangıçta gaz ve toz bulutu idi Bu gaz ve toz bulutu kendi etrafında dönerken (kütle çekimi nedeniyle) büzüldü ve bir çekirdek oluştu Çekirdekteki yüksek sıcaklık ve basınç nedeniyle hidrojen gazları helyum gazlarına dönüştü Bu dönüşme sırasında çok yüksek enerji açığa çıktı Bu enerji de etrafa ısı ve ışık enerjisi olarak yayıldı Güneş oluşurken arta kalan toz ve gaz bulutlarından gezegenler, kuyruklu yıldızlar, gök taşları, meteorlar oluşmuştur b) Güneş’in Katmanları : Güneş, sıcak gaz ve toz bulutlarından oluşmuştur Güneş’i oluşturan gazların büyük bir kısmını (% 81,76) hidrojen gazı, bir kısmını (% 18,17) helyum gazı oluştururken az kısmını da (% 0,07) diğer gazlar (oksijen, karbon, azot, sodyum, kalsiyum, kükürt, silisyum, demir, magnezyum, alüminyum) oluştururlar Güneş’in çekirdeğinde hidrojen gazları parçalanarak helyum gazına dönüşür ve bu sırada büyük bir enerji açığa çıkar Güneş, dıştan içe doğru taç küre (korona), renk küre (kromosfer), ışık küre (fotosfer) ve çekirdek olmak üzere 4 tabakadan oluşur 1- Çekirdek : Güneş’in merkezidir Hidrojen gazı helyuma dönüşerek büyük miktarda enerji üretilir Üretilen enerji ışınım bölgesine, kaynaşım bölgesine, buradan da dağıtıcı bölgeye verilir Sıcaklığı 20 milyon 0C civarındadır ve Dünya’dan 27 kat daha büyüktür 2- Işık Küre (Fotosfer) : Çekirdekten (dalgalar halinde) gelen ışınlar nedeniyle parlak görünen tabakadır Sıcaklık 5500 – 6000 0C civarındadır 3- Renk Küre (Kromosfer) : Işık küreden sonraki tabakadır Ancak Güneş tutulmasında görülür Sıcaklık 10000 – 500000 0C civarındadır 4- Taç Küre (Korona) : Renk kürenin üstünde bulunan tabakadır Ancak Güneş tutulmasında görülür ve sıcaklık 2 milyon 0C civarındadır