Kırgızistan Hakkında Bilgi

Kırgızistan'ın örf ve adetleri nelerdir
Kırgızistan'ın kültürel yapısı nedir



1 Kırgızistan'ın tarihi

Kırgızların, Türk tarihinde özel bir yeri vardır Kırgızlar , en az karışmış grup olarak Türklerin hakiki etnik temsilcisi olarak kabul edilirler

Kırgız tarihini esas itibariyle şu dönemlere ayırmak mümkündür
- Gök – Türkler Döneminde Kırgızlar ,
- Uygur Hakanlığı Döneminde Kırgızlar ,
- Moğollar Döneminde Kırgızlar ,
- Timur Dönemi ve Hanlıklar Döneminde Kırgızlar ,
- Rus Çarlığı Döneminde Kırgızlar ,
- SSCB Döneminde Kırgızlar ,
- Bağımsız Kırgız Cumhuriyeti

Kırgızlar dünyanın en eski milletlerinden biridir Kırgızlar’ın bir millet olduğunun ilk kanıtlarına MÖ 2000 tarihli Çin kaynaklarında rastlanmaktadır Kırgızlar Kuzey Sibirya ve Orta Asya’da yerleşmiş çeşitli gruplardan oluşmuşlardır
Eski Kırgızlar Kuzeybatı Moğolistan’a ait topraklara yerleşmişlerdir MÖ 4 yüzyıldan 3 yüzyıla kadar , Çin sınırlarına devamlı saldıran ve onları Çin Seddi’ni yapmaya zorlayan güçlü , göçebe kabileler arasında sayılmaktadırlar
MÖ 2 yüzyıldan 1 yüzyıla kadar Kırgız kabileleri kendilerini Hun egemenliğinden ayrılarak Enisei ( Ana nehir ) ve Bai Kal ( Zengin göl) bölgelerine hareket etmişlerdir Orada MS 6 yüzyıldan 13 yüzyıla kadar hüküm süren “ Kırgız Kaganat” olarak bilinen ilk devleti kurmuşlardır
Bu arada Orta Asya’nın geniş alanlarına yayılan diğer Kırgız Kabileleri , Orta Asya’nın tarihinde aktif rol oynamaya devam etmişlerdir 16 yüzyılda Kırgız insanlarının etnik kökenlerini tamamlamıştır Kırgızlar’ın Orta Asya‘daki birçok insan gruplarıyla olan ilişkisi “ 40 kabile” anlamıma gelen “ Kırgız” ile ifade edilir
Asya’da Moğol üstünlüğü sona erdikten sonra , 1700 senesinde kurulan Hokand Devletinin hakimiyetine girmişlerdir 1867 yılında KIRGIZİSTAN’ın bir kısmı Türkistan Vilayetine bağlanmıştır 1876 yılında Hokand tamamen Rusya’nın hakimiyetine girmiştir 20yy’ın başında Buhara , Rusların hakimiyetine girince Kırgızlar da Çarlık Rusya’sının etkisi altına girmişlerdir
1862 ‘de Bişkek’in eski adı olan Pişpek’te kurulan Rus Garnizonu 14 yılda tüm KIRGIZİSTAN’I işgal altına almıştır 1916 yılında zorunlu askerlik uygulaması Kırgızların Ruslara karşı şiddet olaylarının patlamasına yol açmış ve ayaklanmayı bastıran Ruslar çok sayıda Kırgızı katletmiştir Devrimden ve kanlı bir iç savaştan sonra 1919 – 1920 yıllarında Kırgızistan’da Sovyet gücü kurulmuştur
SSCB döneminde KIRGIZİSTAN önce 1924 anayasasıyla Rus Sovyet Federe Sosyalist Cumhuriyeti içinde Kara Kırgız Özerk Bölgesi olarak yer almış müteakiben 1925’te adı Kırgız Özerk Bölgesi olarak değiştirilmiş ve 1926’da da özerk Cumhuriyet olarak yeniden örgütlenmiştir Birliğin cumhuriyet statüsüne yükseltilmesi ise 1936’da gerçekleşmiştir
1920 – 1930 ‘larda Sovyet Merkezi makamları ile ilişkileri zor koşullarda cereyan etmiştir Ancak Sovyet etkisi zamanla artmış ve 1940 yılında Kiril alfabesinin uygulamaya konulmasıyla daha da güç kazanmıştır
KIRGIZİSTAN, Sovyetler Birliği’nin dağılma süreci içine girmesi üzerine 15 ARALIK 1990’de egemenliğini , 31 AĞUSTOS 1991 ‘de bağımsızlığını ilan etmiştir

2 KÜLTÜREL YAPISI

a Kırgız kültürü “Göçebe Yaşamı”ndan büyük oranda etkilenmiş ve kültürün oluşmasında büyük rol oynamıştır Göçebe yaşamın etkilerini yaşamın her kesiminde ( ev , aile , yerleşme, örf ve adetleri ) görmek mümkündür

b Kırgız keçe çadırın ( Boz Üy : Gri Ev ) yaşamda büyük önemi vardır Eski dönemlerden itibaren yazları serin , kışları sıcak olan bozüylerde yaşamlarını geçiren Kırgızlar çadırın iç dekorasyonlarını da basit , sade ve pratik olarak oluşturmuşlardır Kullanılan ev eşyalarının tamamı bu tür yaşama uygun dizayn edilmiş ve geliştirilmiştir

c Aile bütün olarak Bozüylerde göçebe hayatına uygun olarak yaşamış, hayvancılık ve tarım ile geçimlerini sağlamışlardır Ailenin erkek çocuğu büyüyüp evlilik çağına geldiğinde babası tarafından yeni bir bozüy yapılmış ve yaşam bu şekilde devam etmiştir

d Geleneksel Kırgız kültürünün oluşmasına “ Manas Destanı’nın da büyük etkisi olmuştur Dünya edebiyatının en önemli destanlarından olan Manas , Finlilerin Kalevala’sından 40 kez, Hintlilerin Mahabharata’sından 4 kez daha uzundur
Destan sözlü gelenek içinde zamanımıza kadar gelmiştir 16 yüzyılda yazılmış bir eseri saymazsak , ancak 19 yüzyılda kısmen yazıya geçirilmiştir Her devrin Manasçısının
(Comokçu) kendinden ve döneminden unsurlar ilave ederek destanı anlatması destanın birçok versiyonunun ortaya çıkmasıyla sonuçlanmıştır Bugün Manas Destanı’nın 60 versiyonu tespit edilmişir Manas destanının 2 milyon mısra civarında 60’dan fazla versiyonu Kırgız Cumhuriyeti Milli İlimler Akademisinin El Yazmaları Bölümünde bantta kayıtlı olarak korunmaktadır
Destan , Manas’ın soyağacıyla başlar , hükümdarlığını arkadaşlarını , evlenmesini ve Kalmuklarla savaşını anlatır ve ilk kısmı Manas’ın ölümüyle sonuçlanır Daha sonraki kısımlarda oğlu Semetey Buhara’da dayılarının yanında yetişir ve tekrar hükümdarlığı elde eder Destan Manas’ın torunu Seytek’in maceralarıyla devam eder Manas Destanının asıl özelliği tarih , coğrafya, etnografya , felsefe dil , folklor, diplomasi, askerlik , müzik , halk eğitimi, hekimlik, veterinerlik gibi pek çok ilim dalı için önemli bir kaynak özelliği taşımaktadır Destanda Kırgızların yaşadığı yerler ve adetleri de anlatılır

e Rusların bölgede hakimiyeti tesis etmesinden sonra göçebe yaşamdan yerleşik düzene geçildiği görülmektedir Özellikle Rus nüfusun daha fazla olduğu kuzey bölgede halkın kültür seviyesi ve hayat standartları güneye oranla daha iyi durumdadır Özellikle büyük şehirlerde oturan Kırgız vatandaşlarının bir bölümü milli dillerini bilmemektedirler Günümüzde Rus kültürü ve Rus dili etkisini devam ettirmekle birlikte Kırgız dili ve kültürü kendine daha fazla yer edinmektedir

f KIRGIZ Cumhuriyetinde canlı bir kültür ve sanat hayatı bulunmaktadır Başkent BİŞKEK’te Sonbahar , Kış ve İlkbahar ayları boyunca düzenli opera , bale ve tiyatro gösterileri ile Klasik Müzik Konserleri düzenlenmektedir Halkın sanatsal faaliyetlere yoğun katılım gösterdiği gözlenmektedir

3 TOPLUMUN DEĞER YARGILARI VE DAVRANIŞ BİÇİMLERİ

a Kırgız toplumu batı kültürüne dönük bir yaşam tarzına sahiptir Halk manevi değerlerine bağlıdır

b Büyük şehirlerde ve ülke kuzeyinde yaşayan kişiler ile güney bölgede ve kırsal alanda yaşayanlar arasında yaşam tarzı , geleneklere bağlılık ve uygulanması konularda bazı farklılıklar vardır Küçük yerleşim birimlerinde halk geleneklerine daha bağımlı, daha mütevazi ve uysal bir yaşam tarzını benimsemiştir

c Kırgız halkı genelde yabancılara karşı olumlu yaklaşımda bulunmakta, ancak halk yabancı kişileri , kendilerine gösterdikleri saygı ölçüsünde benimsemektedirler

d Kırgızlarda aile ilişkilerine ve evlilik müessesine önem verilmektedir Bu konuda aykırı yaşam tarzı ve davranışlar içinde bulunan yerli ve yabancı kişiler toplumun tepkisini çekmektedir

e Kırgız halkı sözlü anlaşmaya büyük önem vermektedir Bu nedenle verilen sözlerin tutulmaması saygısızlık olarak algılamaktadırlar

f 2200 yıllık tarihe sahip olan Kırgızlar kendi tarihi şahsiyetlerine özel önem vermektedirler Bu bağlamda , önemli tarihi şahsiyetlerin doğum ve ölüm yıldönümlerinde özel törenler yapılmaktadır ve devlet kuruluşları ile özel işletmelerin kuruluş yıldönümlerinde de kutlama törenleri düzenlenmektedir
( Eski Sovyet Cumhuriyetlerinden Lenin Heykeli bulunan ender ülkelerden biridir )

g Kırgızlar doğum günlerine ve yakın akrabalarının ölüm yıldönümlerine özel önem atfetmektedir Bu çerçevede düzenlenen özel doğum günü kutlamaları ile anma yemeklerine yapılan davetlere sebebsiz olarak katılmamak alınganlıklara yol açmaktadır