Kırgızistan Hakkında Bilgi

4 ÖRF VE ADETLER

a Göçebe hayat ile birleştirilen sosyal ilişkilerin ataerkil ve feodal karakteri aile yaşamının işleyişinde , geleneklerde ve dini törenlerde yansıtılmıştır

b Bir yerden bir yere göç eden insanlar , güzel olduğu kadar kullanışlı olan aletlerle evlerini dekore etmişlerdir Bir yerden bir yere ister at , ister deve sırtında kolayca taşınabilen, kurulan ve toplanabilen “ Boz-Üy ( Boz ev) – ( Rusçası Yurta)” adı verilen çadır yaratıcılığın nitelikli bir örneğidir

c Kırgızlar “ Boz-Üy” lerini “Şırdak” denen mozaik desenli kilimlerle süslemeleri,

Boz-Üy’ün açılan kısımlarını birarada tutmak için “ terme teer “ denen güzel renkli elbise parçaları kullanmaları geleneklerin başlangıcını teşkil eder

d Kırgızların önemli özelliklerinden biride misafirperverlikleridir Boz-Üy’e beklenmeyen bir misafir şerefine bile olsa , elde kalan son koyun dahi kurban edilir

e Aile gelenekleri birçok kuşağın bilgeliğini kendine toplamıştır Yüksek ahlaki değerler , ister yaşlı insanlara saygıda olsun , ister iyi ve kötü günlerde verilmeye hazır bulunulan destekle olsun açıkça görülmektedir Bir evlilik töreninde ip çekme oyunu , şarkı yarışmaları ve at yarışları görmek mümkündür

f Birçok aile geleneği, din ve törenler ile iç içedir Örneğin “Djenkek Toı” çocuğun dünyaya gelişini simgeleyen bir kutlama günüdür “Toshoo Kesuu” ise göbek bağının kesildiği ve eğlenceli oyunların oynandığı ve birçok yemeğin sunulduğu bir törendir İsim verme töreni ve saç kesme , doğa üstü güçlere olan inançlarla ilgili bulunmaktadır

g Kırgızlarda , evlenme törenleri çok önemli ve masraflıdır Bu harcamalar; gelin için başlık parası, gelinle damadın akrabalarının arasında elbise değişimi , gelin için oldukça pahalı bir çeyiz ve kesilen adaklar olarak sıralanabilir Günümüzde varlıklı olanlar bu kuralları tam olarak yerine getirmekte , fakir olanlarda ise olabildiğince uygulanmaktadır

h Kırgızların milli şapkası olan Kalpak ; genç, yaşlı bütün erkekler tarafından özellikle kırsal kesimlerde yaygın olarak kullanılmaktadır Kalpak beyaz renkli 4 parça üçgen şeklindeki keçenin birleştirilmesiyle konik bir yapı oluşturur Kalpağın ucu tam olarak birleştirilmeyip yukarıya doğru kıvrılabilir ki bu sıcağa ve soğuğa karşı daha iyi koruma sağlar Kalpak her mevsim kullanılabilir

i Kırgızların geleneksel içkileri at sütünden yapılan kımızdır Köökör ise kımız koymak amacıyla deriden yapılan sürahidir

j Küçük bir çanak olan “ çanaç” Kırgızistan’da çay içmek içn kullanılan porselen bir kaptır Çay çanaçın içerisine en fazla üçte birine veya yarısına kadar ulaşacak şekilde konur Kırgız geleneklerine göre çanaça az çay koyularak daha fazla sayıda çay servisi yapılarak misafirperverliğin ve saygının ifadesi en üst düzeye taşınmak istenir

k Kırgız halk çalgı aleti olan “ komuz” üç tellidir ve elle çalınır Kırgız halk müziğinin önemli bir parçasıdır “Akın” adı verilen halk Müziği sanatçıları Kırgız düğünlerinde , bayramlarda ve özel günlerde komuz ile Manas Destanından şiirler okurlar

l Geleneksel Kırgız Milli Oyunları ise ; Uğlak tartmay ( oğlak kaçırma) , At küröşü ( at güreşi) , Kız kuumay ( Kız yakalama) , Toguz taş ( dokuz taş) ve Kök börü ( At üstünde cirit benzeri , cirt yerine koyun kullanılıyor) dur

m At eti sanılanın aksine yoğun olarak tüketilmemektedir Doğum günü , ölüm yıldönümü , nişan ve düğün törenleri gibi özel kutlama ve törenlerde ikram edilmekte, yabancılara ikram edilmeden önce bu eti tercih edip etmedikleri sorulmaktadır

n Kırgızlar evlerine ilk kez gelen misafire ekmek ve tuz ikram etmektedirler Kırgız geleneklerine göre sunulan ekmekten en az bir parça yemek gerekmektedir, aksi takdirde misafirin ev sahibine karşı düşmanca duygular beslendiği kabul edilir Yine Kırgızlar evlerine gelen misafirlerine sundukları yemeklerden misafirin yiyemediklerini paket olarak evden ayrılırken misafirlerine verirler Bu paketi almamak ta ev sahibine karşı hakaret sayılmaktadır

o Son zamanlarda iki eski gelenek olan Kırgızların yeni yıl kutlaması ( Nooruz ) ve islami karakterdeki “ ölmüşlerin yadedilmesi” kutlanmaya başlanmıştır

p Kırgız halkının %75’nin Müslüman olması nedeniyle Ramazan ve Kurban bayramları geleneksel olarak (kırsal kesimlerde daha yaygın) kutlanmaktadır 31 ARALIK Yeni Yıl gecesi için önceden büyük hazırlıklar yapılmakta, şehirler ve caddeler süslenmekte , o gece büyük coşkuyla kutlanmaktadır

Yemekler

(1) Beş parmak Kırgızların en meşhur yemeği olup , önemli misafirlerin gelmesi durumunda mutlaka ikram edilir Yemeğin adı beş parmakla yenmesinden gelir , kesme denilen çok ince kesilmiş hamurun üzerine çok küçük doğranmış et ve soğandan oluşan sosun ilave edilmesiyle yapılır

(2) Gülçitay parça et , patates, soğan, kare şeklinde kalın hamur parçalarından yapılır ve kuru olmaması için çorbayla sunulur

(3) Koyun başı çok önemli misafirlerin olması durumda hazırlanan tören amaçlı bir yemektir Piştikten sonra tek olarak sofraya getirilen baş , sofranın en saygın kişisine sunulur ve parçalayarak dağıtması istenir

(4) Cılkı , at eti anlamına gelmektedir Kırgızitan’da cılkı , yemek için kesilen ve yenen at eti için kullanılmaktadır Cılkı eti diğer etlere göre daha kıymetli olup , belli bir saygı ifadesini de kapsar Bunun nedeni at etinin diğer etlere göre daha dayanaklı olması ve kısa sürede bozulmamasıdır Bu yüzden cılkı nadiren ve büyük törenlerde kesilir Sofraya sucuk biçiminde soğuk olarak getirildiği gibi , et yemeklerinde kullanılabilir

(5) Diğer yemekler olarak lagman , mantı , pilmini , pilav ( pılof ) , şiş ( şaşlık) doğrudan Kırgızlara ait olmamakla birlikte çok popüler yemeklerd