|
Prof. Dr. Sinsi
|
Orhun Yazıtlarının Üstünde Ne Yazıyor
Amcam kağan ile doğuda Yeşil Nehir, Şantung ovasına kadar ordu sevk ettik Batıda Demir Kapıya kadar ordu sevk ettik Kögmeni aşarak Kırgız ülkesine kadar ordu sevk ettik Yekûn olarak yirmi beş defa ordu sevk ettik, on üç defa savaştık İlliyi ilsizleştirdik, kağanlıyı kağansızlaştırdık Dizliye diz çöktürdük, başlıya baş eğdirdik Türgiş Kağanı Türkümüz, milletimiz idi Bilmediği için, bize karşı yanlış hareket ettiği için kağanı öldü Buyruku, beyleri de öldü On Ok kavmi eziyet gördü Ecdadımızın tutmuş olduğu yer, su sahipsiz olmasın diye Az milletini tanzim ve tertip edip Bars bey idi Kağan adını burda biz verdik Küçük kız kardeşim prensesi verdik Kendisi yanıldı, kağanı öldü, milleti cariye, kul oldu Kögmenin yeri, suyu sahipsiz kalmasın diye Az, Kırgız kavmini düzene sokup geldik Savaştık ilini geri verdik Doğuda Kadırkan ormanını aşarak milleti öyle kondurduk, öyle düzene soktuk Batıda Kengü Tarmana kadar Türk milletini öyle kondurduk, öyle düzene soktuk O zamanda kul kullu olmuştu Cariye cariyeli olmuştu Küçük kardeş büyük kardeşini bilmezdi, oğlu babasını bilmezdi Öyle kazanılmış, düzene sokulmuş ilimiz, töremiz vardı Türk, Oğuz beyleri, milleti, işitin: Üstte gök basmasa, altta yer delinmese, Türk milleti, ilini töreni kim boza bilecekti? Türk milleti, vazgeç, pişman ol! Disiplinsizliğinden dolayı, beslemiş olan bilgili kağanınla, hür ve müstakil iyi iline karşı kendin hata ettin, kötü hâle soktun Silahlı nereden gelip dağıtarak gönderdi? Mızraklı nereden gelerek sürüp gönderdiMukaddes Ötüken ormanının milleti, gittin Doğuya giden, gittin Batıya giden, gittin Gittiğin yerde hayrın şu olmalı: Kanın su gibi koştu, kemiğin dağ gibi yattı Beylik erkek evlâdın kul oldu, hanımlık kız evlâdın cariye oldu Bilmediğin için, kötülüğün yüzünden amcam, kağan uçup gitti Önce Kırgız kağanını balbal olarak diktim Türk milletinin adı sanı yok olmasın diye, babam kağanı, annem hatunu yükseltmiş olan Tanrı, il veren Tanrı, Türk milletinin adı sanı yok olmasın diye, kendimi o Tanrı kağan oturttu tabiî Varlıklı, zengin millet üzerine oturmadım İşte aşsız, dışta elbisesiz; düşkün, perişan milletin üzerine oturdum Küçük kardeşim Kül Tigin ile konuştuk Babamızın, amcamızın kazanmış olduğu milletin adı sanı yok olmasın diye, Türk milleti için gece uyumadım, gündüz oturmadım Küçük kardeşim Kül Tigin ile, iki şad ile öle yite kazandım Öyle kazanıp bütün milleti ateş, su kılmadım Ben kendim kağan oturduğumda, her yere gitmiş olan millet öle yite, yaya olarak çıplak olarak dönüp geldi Milleti besleyeyim diye, kuzeyde Oğuz kavmine doğru, doğuda Kıtay, Tatabı kavmine doğru, güneyde Çine doğru on iki defa büyük ordu sevk ettim, savaştım Ondan sonra, Tanrı bağışlasın, devletim var olduğu için, kısmetim var olduğu için, ölecek milleti diriltip besledim Çıplak milleti elbiseli, fakir milleti zengin kıldım Az milleti çok kıldım Değerli illiden, değerli kağanlıdan daha iyi kıldım Dört taraftaki milleti hep tâbî kıldım, düşmansız kıldım Hep bana itaat etti İşi gücü veriyor Bunca töreyi kazanıp küçük kardeşim Kül Tigin kendisi öylece vefat etti Babam kağan uçtuğunda küçük kardeşim Kül Tigin yedi yaşında kaldı Umay gibi annem hatunun devletine küçük kardeşim Kül Tigin er adını aldı On altı yaşında, amcam kağanın ilini, töresini şöyle kazandı: Altı Çub Soğdaka doğru ordu sevk ettik, bozduk Çinli Ong vali, elli bin asker geldi, savaştık Kül Tigin yaya olarak atılıp hücum etti Ong valinin kayın biraderini, silâhlı, elle tuttu, silâhlı olarak kağana takdim etti O orduyu orda yok ettik Yirmi bir yaşında iken, Çaça generale karşı savaştık En önce Tadıgın, Çorun boz atına binip hücum etti O wwwfrmsinsinet/ at orda öldü İkinci olarak Işbara Yamtar'ın boz atına binip hücum etti O at orda öldü Üçüncü olarak Yigen Silig beyin giyimli doru atına binip hücum etti O at orda öldü Zırhından kaftanından yüzden fazla ok ile vurdular, yüzüne başına bir tane değdirmedi Hücum ettiğini, Türk beyleri, hep bilirsiniz O orduyu orda yok ettik Ondan sonra Yir Bayırkunun Uluğ Irkini düşman oldu Onu dağıtıp Türgi Yargun Gölünde bozduk Uluğ İrkin azıcık erle kaçıp gitti Kül Tigin yirmi altı yaşında iken Kırgıza doğru ordu sevk ettik Mızrak batımı karı söküp, Kögmen ormanını aşarak yürüyüp Kırgız kavmini uykuda bastık Kağanı ile Songa ormanında savaştık Kül Tigin, Bayırku'nun ak aygırına binip atılarak hücum etti Bir eri ok ile vurdu, iki eri kovalayıp takip ederek mızrakladı O hücum ettiğinde, Bayırku'nun ak aygırını, uyluğunu kırarak, vurdular Kırgız kağanını öldürdük, ilini aldıkO yılda Türgiş'e doğru Altın ormanını aşarak, İrtiş nehrini geçerek yürüdük Türgiş kavmini uykuda bastık Türgiş kağanının ordusu Bolçu'da ateş gibi, fırtına gibi geldi Savaştık Kül Tigin alnı beyaz boz ata binip hücum etti Alnı beyaz boz tutturdu İkisini kendisi yakalattı Ondan sonra tekrar girip Türgiş kağanının buyruku Az valisini elle tuttu Kağanını orda öldürdük, ilini aldık Türgiş avam halkı hep tâbi oldu O kavmi Tabarda kondurduk Soğd milletini düzene sokayım diye İnci nehrini geçerek Demir Kapıya kadar ordu sevk ettik Ondan sonra Türgiş avam halkı düşman olmuş Kengeris'e doğru gitti Bizim askerin atı zayıf, azığı yok idi Kötü kimse er kahraman er bize hücum etmişti Öyle bir zamanda pişman olup Kül Tigini az erle eriştirip gönderdik Büyük savaş savaşmış Türgiş avam halkını orda öldürmüş, yenmiş Tekrar yürüyüp
|