İsrail-Filistin Sorununun Kökleri

**Prof. Dr. Sinsi** · 10-14-2012

1967 Savaşı

İsrail ve Arap komşuları arasında artan gerginlik, 5 Haziran 1967'de başlayan 6 Gün Savaşları'na yol açtı

Orta Doğu anlaşmazlığının çehresi bu altı günde değişti

İsrail, Mısır'dan Gazze ve Sina Yarımadası'nı, Suriye'den de Golan Tepeleri'ni aldı

Ürdün güçlerini de Batı Şeria ile Doğu Kudüs'ten çıkardı

Mısır'ın güçlü hava kuvvetleri, savaşın ilk günü saf dışı bırakıldı

İsrail uçakları, daha başlangıçta Mısır hava kuvvetlerini havalanamadan yerle bir etti

Toprak kazanımları İsrail'in kontrolündeki alanı iki katına çıkardı

Zafer, İsrail ve yandaşları için yeni bir güven ve iyimserlik havası yaratıyordu

BM Güvenlik Konseyi, 242 sayılı kararı aldı

Kararda, savaşla toprak kazanımı reddediliyor, son çarpışmalarda ele geçirdiği yerlerden İsrail'in çekilmesi isteniyordu

BM'ye göre, bu savaşta 500 bin Filistinli daha mülteci haline geldi; Mısır, Lübnan, Ürdün ve Suriye'ye göç etti

| Yukarı

1973 Yom Kippur Savaşı

Yom Kippur, yani "Kefaret Günü", Yahudilerin en önemli dini bayramı

1967'deki savaşta kaybettikleri toprakları diplomatik yollardan geri alamayan Mısır ve Suriye, 1973'teki Yom Kippur bayramı sırasında İsrail'e karşı taarruza girişti

Bu çarpışmalar, Ramazan Savaşı diye de anılır

Başlangıçta Mısır ve Suriye, Sina ve Golan Tepeleri'nde ilerleme kaydettiler

Üç hafta süren çarpışmalar sonunda bu durum değişti

İsrail neticede bazı yerlerde 1967'deki ateşkes hattının da ötesine geçti

İsrail güçleri Golan Tepeleri'ni aşarak Suriye içinde ilerlemeye başladı

Gerçi sonradan bu toprakları bıraktılar

Mısır'da da, İsrail güçleri toprak kazandılar, Süveyş Kanalı'nın batı yakasına geçtiler

ABD, Sovyetler Birliği ve BM, diplomatik müdahalelerle ateşkes anlaşmasına varılmasını sağladı

Mısır ve Suriye, toplam 8 bin 500 asker kaybetti

İsrail'in can kaybı ise 6 bindi

Savaş sonunda İsrail, askeri, diplomatik ve ekonomik destek açılarından ABD'ye daha da bağımlı hale geldi

Savaşın hemen ardından Suudi Arabistan, İsrail'i destekleyen ülkelere petrol ambargosu başlattı

Petrol fiyatları bütün dünyada hızla yükselirken küresel nitelikte bir ekonomik kriz baş gösterdi ve ambargo Mart 1974'e kadar sürdü

Ekim 1973'te, BM Güvenlik Konseyi, 338 sayılı kararı aldı

Bunda, taraflardan, bir an önce çarpışmaları durdurmaları ve müzakerelere başlamaları isteniyordu

1974 Arafat'ın BM'ye ilk gidişi

Arafat liderliğindeki FKÖ ile Ebu Nidal gibi, FKÖ dışındaki Filistinli örgütler, İsrail ve diğer hedeflere karşı 1970'lerde bir dizi eylem düzenledi

Kara Eylül diye de bilinen Ebu Nidal'in örgütü, 1972 Münih Olimpiyatları'ndaki eylemde 11 İsrailli sporcuyu öldürdü

Filistin'in tamamını "kurtarmak" için silaha başvuran FKÖ'nün lideri Arafat, bir yandan da BM'de barışçı çözümü savunduğunu anlatan ilk konuşmasını yaptı

Siyonist projeyi kınadı, ama ekledi: "Bugün bir elimde zeytin dalı, bir elimde kurtuluş savaşı veren birinin silahı var

Zeytin dalını düşürmeyin

"

Bu konuşma, Filistinlilerin uluslararası tanınma çabalarına büyük katkı sağladı

Bir yıl sonra ABD Dışişleri Bakanlığı'ndan Harold Saunders, Arap-İsrail barışı müzakere edilirken Filistin halkının meşru çıkarlarının da hesaba katılması gerektiğini söylüyordu

| Yukarı

1977 - İsrail'de sağın yükselişi

İsrail'in 1948'de kuruluşunda İrgun ve Lehi gibi aşırı grupların katkısı büyüktü

Ama bu örgütlerin mirasçısı Herut (sonradan Likud adını alıyor) Partisi, 1977'ye kadar hiçbir seçim kazanamadı

İsrail siyaseti bu tarihe kadar sol kanattaki İşçi Partisi'nin hakimiyetindeydi

Likud ideolojisi, İsrail idaresinin İngiliz mandasına dahil olan bütün topraklara, yani Ürdün de dahil Kutsal Kitap'ta anlatılan "Büyük İsrail'e" yayılmasını savunuyordu

Eski İrgun lideri Menahem Begin başkanlığındaki yeni hükümet, Batı Şeria ile Gazze Şeridi'nde yerleşim açmayı hızlandırdı

Amaç 1967'de kazanılan toprakları ileride geri vermemek için gerekçeler sağlamaktı

Tarım Bakanı Ariel Şaron bu faaliyetleri körükledi; Şaron 1981'e kadar yerleşimlerle ilgili bakanlar komisyonunun başındaydı

| Yukarı

1979 - İsrail ve Mısır barışı

Mısır Cumhurbaşkanı Enver Sedat 19 Kasım 1977'de İsrail'e uçup Knesset'te, yani parlamentoda konuşma yapınca dünya şaşkına döndü

İsrail'i tanıyan ilk Arap lider Sedat oldu

Yom Kippur Savaşı'nı daha dört yıl önce başlatan da kendisiydi

O savaş nihaî sonucu getirmemişti

Mısır ve İsrail, 1978'de Camp David anlaşmalarını imzaladı

Metinde Orta Doğu'da barışın çerçevesi çiziliyordu ve buna Filistinlilere sınırlı özerklik verilmesi de dahildi

İkili barış anlaşmasını da Sedat ile Begin Mart 1979'da imzaladılar

Sina yarımadası Mısır'a geri verildi

İsrail'le kendi başına pazarlığa giriştiği için Mısır, Arap devletleri tarafından boykota uğradı

Enver Sedat 1981'de kendi ordusundaki İslamcı unsurlar tarafından öldürüldü

| Yukarı

1982 - İsrail Lübnan'ı işgal ediyor

İsrail, Lübnan sınırına yakın yerleşim birimlerini saldırılardan korumak amacıyla bu ülkenin güneyine asker soktu

Ama Savunma Bakanı Ariel Şaron orduyu başkent Beyrut'a kadar götürdü; FKÖ'yü bu ülkeden çıkardı

Sina'daki son İsrail birliklerinin geri çekilmesinin üzerinden daha iki ay bile geçmemişti

Lübnan işgali, Ebu Nidal örgütünün İsrail'in Londra büyükelçisine suikast girişimi üzerine başlatmıştı

İsrail birlikleri Beyrut'a ağustos ayında vardı

Yapılan ateşkes anlaşması uyarınca FKÖ milisleri çekilince, Filistin mülteci kampları savunmasız kalmıştı

İsrail güçleri 14 Eylül'de Beyrut etrafında birikirken, Hıristiyan Falanj milislerin lideri Beşir Cemayel, başkentteki karargahında bir bombanın patlamasıyla öldü

Ertesi gün İsrail ordusu Batı Beyrut'u işgal etti

16 Eylül'den 18 Eylül'e kadar, İsrail'le ittifak yapan Falanjistler, Sabra ve Şatilla kamplarında yüzlerce Filistinliyi öldürdü

Neredeyse bir asrı bulan Ortadoğu mücadelesindeki en katlı katliamlardan biriydi bu

Şaron, savunma bakanlığından başka bir göreve geçmek zorunda kaldı

Çünkü 1983'te İsrail'de yapılan bir soruşturma, onun katliamı önlemek için harekete geçmediğine hüküm vermişti

Sabra ve Şatilla katliamları Ariel Şaron hakkındaki ''savaş suçlusu'' iddialarının kaynağı

Bazı görgü tanıkları, İsrail askerlerinin, Hıristiyan milislerin kamplarda neler yapacağından haberdar olduğunu, hatta olanları izlediğini anlatıyor

İntifada 1987-93

İsrail işgaline karşı intifada, yani kitlesel ayaklanma Gazze Şeridi'nde başladı; kısa sürede Batı Şeria'ya yayıldı

Protestolar, sivil itaatsizlik şekline büründü

Genel grevler düzenlendi, İsrail ürünleri boykot edildi, duvarlara yazılar yazıldı ve yollarda barikatlar kuruldu

Ama uluslararası ilgi toplayan protesto şekli, ağır silahlarla donanmış İsrail askerlerine taş atan Filistinlilerdi

İsrail ordusu karşılık verdi; çok sayıda Filistinli sivil yaşamını yitirdi

1993'e kadar süren protestolarda toplam can kaybı bini aştı

1988 - FKÖ barışa kapıyı açıyor

İsrail büyük askeri gücüne rağmen 1987'de başlayan intifadayı durduramıyordu

Eylemleri İsrail işgali altında yaşayan Filistinlilerin tamamı destekliyordu

1982'de Lübnan'dan sürüldükten sonra Tunus'a yerleşen FKÖ için de bu ayaklanma tehlike işaretiydi

Filistin "devrimi" hedefine dönük mücadelede dikkatler, FKÖ ve diaspora yerine işgal topraklarına dönmüştü

FKÖ başrolü kaybedebileceğini düşünmeye başladı

Sürgündeki hükümet işlevi gören Filistin Ulusal Konseyi, Kasım 1988'de Cezayir'de toplandı ve 1947'deki Birleşmiş Milletler kararında yer alan ''iki devlet'' çözümünü kabul etti

Oylamada kabul edilen kararda ayrıca terörizm kınanıyor; BM Güvenlik Konseyi'nin 242 sayılı kararına dayalı müzakere isteği dile getiriliyordu

242 sayılı karar, ayrıca 1967'de, İsrail'in ele geçirdiği topraklardan çekilmesini öngörüyor

ABD, FKÖ ile diyaloğa girişti

Ama İsrail hala FKÖ'yü terör örgütü olarak görüyor, muhatap almak istemiyordu

Bunun yerine İsrail Başbakanı Yitzak Şamir, kendi kaderini tayin hakkına ilişkin bir anlaşmaya varılmadan önce işgal topraklarında seçim yapılmasını önerdi

| Yukarı

1991 - Madrid Zirvesi

10-14-2012	#2
Prof. Dr. Sinsi	İsrail-Filistin Sorununun Kökleri 1967 Savaşı İsrail ve Arap komşuları arasında artan gerginlik, 5 Haziran 1967'de başlayan 6 Gün Savaşları'na yol açtı Orta Doğu anlaşmazlığının çehresi bu altı günde değişti İsrail, Mısır'dan Gazze ve Sina Yarımadası'nı, Suriye'den de Golan Tepeleri'ni aldı Ürdün güçlerini de Batı Şeria ile Doğu Kudüs'ten çıkardı Mısır'ın güçlü hava kuvvetleri, savaşın ilk günü saf dışı bırakıldı İsrail uçakları, daha başlangıçta Mısır hava kuvvetlerini havalanamadan yerle bir etti Toprak kazanımları İsrail'in kontrolündeki alanı iki katına çıkardı Zafer, İsrail ve yandaşları için yeni bir güven ve iyimserlik havası yaratıyordu BM Güvenlik Konseyi, 242 sayılı kararı aldı Kararda, savaşla toprak kazanımı reddediliyor, son çarpışmalarda ele geçirdiği yerlerden İsrail'in çekilmesi isteniyordu BM'ye göre, bu savaşta 500 bin Filistinli daha mülteci haline geldi; Mısır, Lübnan, Ürdün ve Suriye'ye göç etti \| Yukarı 1973 Yom Kippur Savaşı Yom Kippur, yani "Kefaret Günü", Yahudilerin en önemli dini bayramı 1967'deki savaşta kaybettikleri toprakları diplomatik yollardan geri alamayan Mısır ve Suriye, 1973'teki Yom Kippur bayramı sırasında İsrail'e karşı taarruza girişti Bu çarpışmalar, Ramazan Savaşı diye de anılır Başlangıçta Mısır ve Suriye, Sina ve Golan Tepeleri'nde ilerleme kaydettiler Üç hafta süren çarpışmalar sonunda bu durum değişti İsrail neticede bazı yerlerde 1967'deki ateşkes hattının da ötesine geçti İsrail güçleri Golan Tepeleri'ni aşarak Suriye içinde ilerlemeye başladı Gerçi sonradan bu toprakları bıraktılar Mısır'da da, İsrail güçleri toprak kazandılar, Süveyş Kanalı'nın batı yakasına geçtiler ABD, Sovyetler Birliği ve BM, diplomatik müdahalelerle ateşkes anlaşmasına varılmasını sağladı Mısır ve Suriye, toplam 8 bin 500 asker kaybetti İsrail'in can kaybı ise 6 bindi Savaş sonunda İsrail, askeri, diplomatik ve ekonomik destek açılarından ABD'ye daha da bağımlı hale geldi Savaşın hemen ardından Suudi Arabistan, İsrail'i destekleyen ülkelere petrol ambargosu başlattı Petrol fiyatları bütün dünyada hızla yükselirken küresel nitelikte bir ekonomik kriz baş gösterdi ve ambargo Mart 1974'e kadar sürdü Ekim 1973'te, BM Güvenlik Konseyi, 338 sayılı kararı aldı Bunda, taraflardan, bir an önce çarpışmaları durdurmaları ve müzakerelere başlamaları isteniyordu 1974 Arafat'ın BM'ye ilk gidişi Arafat liderliğindeki FKÖ ile Ebu Nidal gibi, FKÖ dışındaki Filistinli örgütler, İsrail ve diğer hedeflere karşı 1970'lerde bir dizi eylem düzenledi Kara Eylül diye de bilinen Ebu Nidal'in örgütü, 1972 Münih Olimpiyatları'ndaki eylemde 11 İsrailli sporcuyu öldürdü Filistin'in tamamını "kurtarmak" için silaha başvuran FKÖ'nün lideri Arafat, bir yandan da BM'de barışçı çözümü savunduğunu anlatan ilk konuşmasını yaptı Siyonist projeyi kınadı, ama ekledi: "Bugün bir elimde zeytin dalı, bir elimde kurtuluş savaşı veren birinin silahı var Zeytin dalını düşürmeyin" Bu konuşma, Filistinlilerin uluslararası tanınma çabalarına büyük katkı sağladı Bir yıl sonra ABD Dışişleri Bakanlığı'ndan Harold Saunders, Arap-İsrail barışı müzakere edilirken Filistin halkının meşru çıkarlarının da hesaba katılması gerektiğini söylüyordu \| Yukarı 1977 - İsrail'de sağın yükselişi İsrail'in 1948'de kuruluşunda İrgun ve Lehi gibi aşırı grupların katkısı büyüktü Ama bu örgütlerin mirasçısı Herut (sonradan Likud adını alıyor) Partisi, 1977'ye kadar hiçbir seçim kazanamadı İsrail siyaseti bu tarihe kadar sol kanattaki İşçi Partisi'nin hakimiyetindeydi Likud ideolojisi, İsrail idaresinin İngiliz mandasına dahil olan bütün topraklara, yani Ürdün de dahil Kutsal Kitap'ta anlatılan "Büyük İsrail'e" yayılmasını savunuyordu Eski İrgun lideri Menahem Begin başkanlığındaki yeni hükümet, Batı Şeria ile Gazze Şeridi'nde yerleşim açmayı hızlandırdı Amaç 1967'de kazanılan toprakları ileride geri vermemek için gerekçeler sağlamaktı Tarım Bakanı Ariel Şaron bu faaliyetleri körükledi; Şaron 1981'e kadar yerleşimlerle ilgili bakanlar komisyonunun başındaydı \| Yukarı 1979 - İsrail ve Mısır barışı Mısır Cumhurbaşkanı Enver Sedat 19 Kasım 1977'de İsrail'e uçup Knesset'te, yani parlamentoda konuşma yapınca dünya şaşkına döndü İsrail'i tanıyan ilk Arap lider Sedat oldu Yom Kippur Savaşı'nı daha dört yıl önce başlatan da kendisiydi O savaş nihaî sonucu getirmemişti Mısır ve İsrail, 1978'de Camp David anlaşmalarını imzaladı Metinde Orta Doğu'da barışın çerçevesi çiziliyordu ve buna Filistinlilere sınırlı özerklik verilmesi de dahildi İkili barış anlaşmasını da Sedat ile Begin Mart 1979'da imzaladılar Sina yarımadası Mısır'a geri verildi İsrail'le kendi başına pazarlığa giriştiği için Mısır, Arap devletleri tarafından boykota uğradı Enver Sedat 1981'de kendi ordusundaki İslamcı unsurlar tarafından öldürüldü \| Yukarı 1982 - İsrail Lübnan'ı işgal ediyor İsrail, Lübnan sınırına yakın yerleşim birimlerini saldırılardan korumak amacıyla bu ülkenin güneyine asker soktu Ama Savunma Bakanı Ariel Şaron orduyu başkent Beyrut'a kadar götürdü; FKÖ'yü bu ülkeden çıkardı Sina'daki son İsrail birliklerinin geri çekilmesinin üzerinden daha iki ay bile geçmemişti Lübnan işgali, Ebu Nidal örgütünün İsrail'in Londra büyükelçisine suikast girişimi üzerine başlatmıştı İsrail birlikleri Beyrut'a ağustos ayında vardı Yapılan ateşkes anlaşması uyarınca FKÖ milisleri çekilince, Filistin mülteci kampları savunmasız kalmıştı İsrail güçleri 14 Eylül'de Beyrut etrafında birikirken, Hıristiyan Falanj milislerin lideri Beşir Cemayel, başkentteki karargahında bir bombanın patlamasıyla öldü Ertesi gün İsrail ordusu Batı Beyrut'u işgal etti 16 Eylül'den 18 Eylül'e kadar, İsrail'le ittifak yapan Falanjistler, Sabra ve Şatilla kamplarında yüzlerce Filistinliyi öldürdü Neredeyse bir asrı bulan Ortadoğu mücadelesindeki en katlı katliamlardan biriydi bu Şaron, savunma bakanlığından başka bir göreve geçmek zorunda kaldı Çünkü 1983'te İsrail'de yapılan bir soruşturma, onun katliamı önlemek için harekete geçmediğine hüküm vermişti Sabra ve Şatilla katliamları Ariel Şaron hakkındaki ''savaş suçlusu'' iddialarının kaynağı Bazı görgü tanıkları, İsrail askerlerinin, Hıristiyan milislerin kamplarda neler yapacağından haberdar olduğunu, hatta olanları izlediğini anlatıyor İntifada 1987-93 İsrail işgaline karşı intifada, yani kitlesel ayaklanma Gazze Şeridi'nde başladı; kısa sürede Batı Şeria'ya yayıldı Protestolar, sivil itaatsizlik şekline büründü Genel grevler düzenlendi, İsrail ürünleri boykot edildi, duvarlara yazılar yazıldı ve yollarda barikatlar kuruldu Ama uluslararası ilgi toplayan protesto şekli, ağır silahlarla donanmış İsrail askerlerine taş atan Filistinlilerdi İsrail ordusu karşılık verdi; çok sayıda Filistinli sivil yaşamını yitirdi 1993'e kadar süren protestolarda toplam can kaybı bini aştı 1988 - FKÖ barışa kapıyı açıyor İsrail büyük askeri gücüne rağmen 1987'de başlayan intifadayı durduramıyordu Eylemleri İsrail işgali altında yaşayan Filistinlilerin tamamı destekliyordu 1982'de Lübnan'dan sürüldükten sonra Tunus'a yerleşen FKÖ için de bu ayaklanma tehlike işaretiydi Filistin "devrimi" hedefine dönük mücadelede dikkatler, FKÖ ve diaspora yerine işgal topraklarına dönmüştü FKÖ başrolü kaybedebileceğini düşünmeye başladı Sürgündeki hükümet işlevi gören Filistin Ulusal Konseyi, Kasım 1988'de Cezayir'de toplandı ve 1947'deki Birleşmiş Milletler kararında yer alan ''iki devlet'' çözümünü kabul etti Oylamada kabul edilen kararda ayrıca terörizm kınanıyor; BM Güvenlik Konseyi'nin 242 sayılı kararına dayalı müzakere isteği dile getiriliyordu 242 sayılı karar, ayrıca 1967'de, İsrail'in ele geçirdiği topraklardan çekilmesini öngörüyor ABD, FKÖ ile diyaloğa girişti Ama İsrail hala FKÖ'yü terör örgütü olarak görüyor, muhatap almak istemiyordu Bunun yerine İsrail Başbakanı Yitzak Şamir, kendi kaderini tayin hakkına ilişkin bir anlaşmaya varılmadan önce işgal topraklarında seçim yapılmasını önerdi \| Yukarı 1991 - Madrid Zirvesi