Konu
:
Kutuplarda Yaşayan İnsan - Eskimolar
Yalnız Mesajı Göster
Kutuplarda Yaşayan İnsan - Eskimolar
10-14-2012
#
1
Prof. Dr. Sinsi
Kutuplarda Yaşayan İnsan - Eskimolar
Kutuplarda Yaşayan İnsan (Eskimolar)
Kuzey Kutup Bölgesi Yerlileri Amerika’da Eskimolar ve Aleutlar Avrupa ve Asya’da Laponlar ve Doğu Yaklar’ dır
Bunlar avcı ve toplayıcı olarak Taş Çağı’ndakine benzeyen göçebe bir yasam sürerler
Buradaki yaşama koşullarına en iyi uyum sağlamış olan Eskimolar aynı zamanda en kuzeye kadar yayılmış olan halktır
Uygar ülkelerin kutup bölgelerine el atmaları özellikle Spitzbergen’ deki uranyum titanyum ve kömür Alaska’daki petrol ve doğal gaz kaynaklarını işletmek istemeleri doğaya bağlı olarak yaşayan Eskimolar’ ın yaşam olanaklarını sınırlamıştır
ABD ve Rusya da Kuzey Kutbu’nu işgal etmiş yoğun bir sivil ve askeri üsler ağı ile kaplamışlardır
Amerikan atom denizaltısı “Nautilus” ilk kez 1958’de Kuzey Kutbu’nu örten 2-15 m kalınlığındaki buz katmanının altından geçerek bir uçtan ötekine 3
000 km yol almıştır
Kutupların paylaşılmasında her ülkeye kendi sınırlarının en dış iki noktasından Kuzey Kutup noktasına çizilen iki doğru arasında kalan parçasının verilmesi ilkesi uygulanır
ESKİMOLAR
Kanada Sibirya Grönland Alaska gibi Kuzey Kutup Bölgesi’ne yakın kesimlerde yaşayan insanlara verilen addır
Bazı Amerika Yerlileri Eskimo sözcüğünü “yabancı” anlamında da kullanır
Bugün yeryüzünde Grönland’da 40 bin Kuzey Kanada’da 23500 Alaska’da 35 bin ve SSCB’de 1500 olmak üzere 100 bin dolayında Eskimo yaşamaktadır
Geleneksel Eskimo Toplumu
Eskimoların ataları bundan 10-15 bin yıl kadar önce Sibirya ile Alaska’nın birleşik olduğu dönemde Asya’dan Kuzey Amerika’ya göç etmişlerdi
Eskimolar binlerce yıl boyunca hiçbir bitkinin yetişmediği soğuk bölgelerde balıkçılık avcılık ve toplayıcılıkla geçindiler
Rengeyiği fok balina ve balık avlamak için oradan oraya dolaşmak zorundaydılar
Avlarını zıpkın mızrak ve okla yakalarlardı
Eskimoların kendilerine özgü ilginç avlama yöntemleri vardı
Örneğin buz altında yüzen fokların soluk almak için bir hava deliğine gereksinmesi olduğunu bilirlerdi
Fokun soluğuyla ısıtarak buz tabakasında açtığı deliği bulan avcı deliğin kenarında bekler ve hava almak için deliğin altına gelen foku mızrağını saplayarak öldürürdü
Yazları ağ ve zıpkınlarla avlanan Eskimolar kışın deniz donduğunda buzda delikler açıp oltalarını suya sarkıtırlardı
Eskimolar avladıkları hayvanın etini kurutarak ya da dondurarak saklar ve çoğunlukla çiğ olarak yerlerdi
Derisinden giysi ve çadır; kas kirişlerinden dikiş ipliği; kemiklerinden iğne ve zıpkın kancası yapar; yağını da aydınlanma ve ısınmada kullanırlardı
Giysileri fok derisinden olur hava durumuna göre kürkün ya içini ya dışını kullanırlardı
Oyarak biçimlendirdikleri küçük heykelcikler ve takılar yaparlardı
Katı kar bloklarından kubbe biçiminde olan Eskimo evlerinin duvarları derilerle kaplanır; evlere rüzgârı kesmek için yapılan dönemeçli bir koridordan girilirdi
Irmak ağızlarında ya da sıcak su akıntılarından etkilenen yerlerde ise deri çadırlarda ya da ahşap kulübelerde yaşarlardı
Kuzey Kutbu’nda ağaç yakılamayacak kadar değerli olduğundan Eskimolar balina ve fok gibi hayvanların yağını yakacak olarak kullanırlardı
Uzun kış gecelerinde eskiden yağ kandilleri sonraları gezginlerin getirdiği gaz lambalarını kullandılar
Eskimolar karada köpeklerin çektiği kızaklarla yolculuk ederler; denizde ise hayvan derisinden yapılmış kanoya benzeyen kayıklar kullanırlardı
Batı Grönland’da ve öteki yerleşim bölgelerinde balina avlamada ve taşıyıcılıkta daha geniş kayıklardan yararlanırlardı
Eskimolar yaşamlarını sürdürmek için bulundukları bölgenin sert iklimine uyum sağlamakta çok başarılı olmuşlardır
Günümüz Eskimo Toplumu
Son yüzyılda Eskimoların yaşamında oldukça önemli değişiklikler oldu
Eskimoların yerleşim bölgelerine gelen Avrupalı tüccarlar ve misyonerler gelenek ve göreneklerini de birlikte getirdiler
Eskimolar avladıkları hayvanların postlarını Avrupalıların getirdiği yeni ürünlerle takasa etmeye tüfek ve tahta kayıklar kullanmaya başladılar
Eskimolar arasında Hıristiyanlık dinini yaymaya çalışan misyonerler Eskimo dilini yazıya dökerek özel bir alfabe geliştirdiler
Bu alfabe bugün Kanada’daki Eskimo gazetelerinde kullanılmaktadır
Kanada’nın kuzeyinde yaşayan Eskimoları Kanada yönetimi yerleşik bir yaşama özendirmeye çalışmıştır
Avrupalıların etkisiyle gelenek ve göreneklerinin çoğunu yitiren Eskimoların bir bölümü bugün çağdaş mobilya ve gereçlerle donattıkları prefabrik evlerde yaşıyor köpeklerin çektiği kızaklar yerine kar otosu motorlu kızak ve motorlu kayaklar kullanıyorlar
Yalnızca yemek için avlanıyor hayvan postları yerine hazır giysiler giyiyorlar
Bütün bunları satın almak için paraya gereksinim duyan Eskimolar eskisi gibi avcılık balıkçılık yapacak yerde artık petrol rafinerilerinde ve madenlerde işçi olarak çalışıyorlar
Eskimoların Kimlik Arayışı
Bununla birlikte Grönland ve Labrador’da yaşayan Eskimolar arasında morina fok ve mors avcılığı hâlâ sürüyor
Kuzey Alaska’da yaşayan Eskimolar 54 tonluk balinaları avlamakla ünlüler
Günümüzde Avrupalıların getirdiği yeni yaşam biçimine ve kentlere uyum sağlamakta güçlük çeken Eskimolar arasında içki bağımlılarının sayısının gittikçe attığı gözleniyor
Avrupalılarla kurulan ilişkiler kızamık ve grip gibi bulaşıcı ve ölümcül hastalıkları da beraberinde getirdi
Tüm olumsuzluklara karşın Eskimolar gelenek ve göreneklerini korumaya çalışıyorlar
Danimarka'’a bağlı birada olan Grönland’da yaşayanlar ise kendi parlementolarını kurarak içişlerinde özerk olmayı başarmışlardır
Avrupa dillerinden çok faklı olan Eskimo dili birçok yerel lehçeyi içerir
Bu nedenle başka başka yerlerde oturan Eskimolar birbirlerini anlamakta güçlük çekerler
Ne var ki Avrupalılarla olan ilişkiler Eskimo diline Avrupa dillerinden birçok yeni sözcüğün girmesine yol açmıştır
Bugün kullandığımız anorak gibi sözcükler ise Eskimo dilinden batıya geçmiştir
Eskimolar çocuklarını Avrupa dillerinde eğitim veren okullara göndermekle birlikte kimliklerinin korumak için kendi dillerinin kullanılmasında ısrarlıdırlar
Gelenek ve göreneklerinin korunması Eskimolar için önemlidir
Bu nedenle erkek çocuklara bugün de avcılıkta konaklama yeri olarak kullanılan eski Eskimo evleri gibi barınakların nasıl yapıldığı avlanacak hayvanların ne gibi alışkanlıkları olduğu öğretilir
Kızlar ise hayvan postlarından giysi dikmeyi ve güzel dokumalar yapmayı öğrenirler
Prof. Dr. Sinsi
Kullanıcının Profilini Göster
Prof. Dr. Sinsi Kullanıcısının Web Sitesi
Prof. Dr. Sinsi tarafından gönderilmiş daha fazla mesaj bul