Aksaray İli Hakkında Bilgi, Aksaray Coğrafyası, Aksaray Tarihi

**Prof. Dr. Sinsi** · 10-14-2012

Aksaray ili hakkında bilgi, aksaray coğrafyası, aksaray tarihi

GENEL BİLGİLER

İl Trafik No: 68

Aksaray, M

Ö

8

bin yıla kadar uzanan tarihi, günümüze kadar hüküm süren çeşitli medeniyetlere ait kültürel varlıkları, tabii güzellikleri ve ticari bir merkez olması dolayısıyla hiçbir dönemde önemini yitirmemiştir

Kapadokya’nın kapısı konumundaki Aksaray, kültürel varlıkları yanında doğal zenginlikleri ile de ziyaretçilerine değişik ve ilginç tatil olanakları sunmaktadır

Orta Anadolu Bölgesi’nde, tarihi İpek Yolu’nun önemli merkezlerinden birisi olan Aksaray, günümüzde de doğu-batı ve kuzey-güney yönleri arasında uzanan ana bağlantı yollarının kavşağında yer almaktadır

Güzelyurt’u, Ihlara Vadisi, Sultan Hanı, Eğri Minare’si, kış sporları turizm merkezi ilan edilen Hasan Dağı ve Ziga Kaplıcaları ile Anadolu’nun ortasında çekici bir merkez konumuna gelmiştir

COĞRAFYA

Aksaray, kuzeyden Kırşehir, doğudan Nevşehir, güney doğudan Niğde, kuzey batıdan Ankara ve batı ve güneyden Konya illeri ile çevrilidir

Türkiye’nin ikinci büyük gölü olan Tuz Gölünün güneydoğusunda yer alan Aksaray ilinin yeryüzü şekillerini, Hasan Dağı, Melendiz Dağları ve Ekecik Dağı gibi eski volkanik dağlar ile bu dağlardan püsküren lavların meydana getirdiği platolar ve ovalar oluşturmaktadır

Aksaray İlinde İç Anadolu iklimi olan karasal iklim özellikleri görülmektedir

Yazlar sıcak ve kurak, kışlar ise soğuk ve genellikle karlı geçmektedir

TARİHÇE

Kapadokya Bölgesi içinde yer alan Aksaray ili M

Ö

8

binden itibaren iskan edilmiştir

Aşıklı Höyük, Akeramik Neolitik Döneme ait Anadolu’daki ilk köy yerleşimlerinden birisidir

Tarihi süreç içerisinde Aksaray çeşitli medeniyetlere beşiklik yapmıştır

M

Ö

3000-2000 yılları arasında Asur Ticaret Kolonileri Devrinde en önemli ticaret merkezlerinden birisi kent merkezi yakınlarındaki Acemhöyük’tür

İlde daha sonra Hitit, Roma, Bizans, Selçuklu ve Osmanlı Dönemleri yaşanmıştır

M

S

I

yüzyılda havari Aziz Paul ve müridleri tarafından Anadolu’da yayılmaya başlayan Hıristiyanlık çok tanrılı Roma taraftarlarının büyük tepkisine neden olduğundan, ilk Hıristiyanlar korunmak amacıyla bu yöreye gelmişlerdir

1142 yılında Selçuklu egemenliğine giren, 1923 yılında il olan Aksaray, 1933 yılında Niğde iline bağlı ilçe, 1989 yılında ise tekrar il olmuştur

İLÇELER:

Aksaray ilinin ilçeleri; Ağaçören, Eskil, Gülağaç, Güzelyurt, Ortaköy ve Sarıyahşi’dir

Ağaçören: Ağaçören ilçesi M

Ö

III ve VI y

y

’da Hititler zamanında yerleşim alanı olarak kullanılmış, daha sonra Bizanslılar zamanında Kapadokya sınırları içerisinde kalmıştır

Bu zamana ait belgeler ilçe sınırları içinde kalan Taşkale ve Kilise mevkilerinde ki kalıntılardan anlaşılmaktadır

Eskil: Eskil, Tuz gölünün güneyinde Aksaray ili’ne 67 km

Konya ili’ne 115 km

uzaklıkta düz bir ova üzerinde kurulmuştur

Yüzölçümü 1601 km², nüfusu 22

212′dir

Eskil halkı genelde çifçilikle uğraşmakta olup, Buğday, arpa ve şekerpancarı yetiştirmektedir

Ortakuyu, Köşk, Çukuryurt, Hacıeyvatlı (höyüklü), Mutlu, Culfa, Sarsak, Tosun yaylalarında höyükler mevcut olup, buralardan mimari eser döküntüleri, insan, ilah ve ilahe heykelleri kalıntıları çıkmaktadır

Bizanslılardan kalma tiyatro yeri kalıntıları günümüzde mevcuttur

Gülağaç: Aşıklı Höyükte Mamasun Barajı nedeniyle yapılan kurtarma kazılarında yörede M

Ö

8000 yıllarında insan topluluklarının yaşadığı tespit edilmiştir

Gülağaç’a bağlı Saratlı ve Camiliören köylerinde yeraltı şehirleri bulunur

Güzelyurt: Günümüzde “Yüksek Kilise” olarak bilinen “Analipsis Tepesi” ve civarında çok miktarda işlenmiş obsidiyenden (volkanik cam) yapılmış taş baltalar ve seramik parçalarına rastlanması, burada “Kalkolitik Çağı” insanının yaşadığını göstermektedir

Manastır Vadisi, Ihlara Vadisi, Analipsis Tepesi civarındaki “Peri Bacaları”, Göreme ve Zelve gibi Kapadokya Bölgesi yüzey şekillerine iyi bir örnektir

Deniz seviyesinden 1485 m

yüksekliktedir

Burada tam bir yayla havası hüküm sürer

Ortaköy: İlçede yapılan kazılarda elde edilen buluntular buraların Eski Tunç Çağı’na uzanan tarihini ortaya çıkarmıştır

Büyük Türk mutasavvıfı Yunus Emre’nin türbesi Ortaköy’ün Sarıkaraman kasabası yakınlarındaki Ziyaret Tepesindedir

GEZİLECEK YERLER

Müzeler ve Örenyerleri

Müzeler

Aksaray Müzesi

Örenyerleri

Acemhöyük – Merkez/Yeşilova

Aşıklıhöyük – Gülağaç/Kızılkaya

Belisırma – G

Yurt/Belisırma

Ihlara – G

Yurt/Ihlara

Manastır Vadisi – Güzelyurt

Nora – Merkez/Helvadere

Selime – G

Yurt/Selime

Nora (Viranşehir) Antik Kenti

Aksaray’ın 30 km

güneyinde Hasan Dağı’nın eteğinde kurulmuş olan antik Nora kasabası stratejik mevkide önemli bir askeri merkezdir

Roma ve Bizans dönemlerinde önemini koruyan kasabada bugün birçok kilise bulunmaktadır

Ayakta kalan yapılar Bizans dönemine aittir

Bu kiliseler kısmen tahrip olmuşsa da çeşitli freskler halen göze çarpmaktadır

Aşıklı Höyük

Aksaray’ın 25 km

güneydoğusunda yer alır

1989 yılından beri arkeolojik kazılar yapılmaktadır

Aşıklı Höyük Anadolu’da Akeramik Neolitik Dönem’e (günümüzden on bin yıl önce) ait en eski “ilk köy yerleşimlerini” sergileyen önemli ören yerlerinden biridir

Musular

Höyük Aksaray’ın yerleşim tarihinin Aşıklı Höyük’ten sonraki en eski örneklerinden birini oluşturan Musular Höyük, Gülağaç ilçesi Kızılkaya köyünde, Melendiz Irmağı’nın batısında yer almaktadır

Musular’a ilk kez günümüzden 8000 yıl önce yerleşildiği saptanmıştır

Şimdiye kadar iki ana dönem tespit edilmiştir

Bunlardan ilki prehistorik terminolojide “çanak çömleksiz neolitik” olarak adlandırılan akeramik dönemdir

Sonraki yerleşme evresi “çanak çömlekli” evreye aittir

Bu dönemde yerleşenler önceki yapı kalıntılarını düzlemiş, bunun üzerine kalınca sarımsı renkte bir toprak tabakası sermiş ve bu düzlem üzerine kendi yapılarını inşa etmişlerdir

Acemhöyük

Aksaray’ın 18 km

kuzeybatısında Yeşilova’dadır

M

Ö

3000 yılında iskân görmüş, en parlak devrini M

Ö

2000-1750 yıllarında yaşamıştır

Şehrin o zamanki ismi kesin olarak bilinmemekle beraber, yerli ve yabancı bilim adamları tarafından Puruşhanda olduğu sanılmaktadır

1948 yılından itibaren sistemli bir şekilde devam eden kazılar neticesinde Höyükte Assur Ticaret Kolonileri dönemine ait büyük bir saray ve deposu ortaya çıkarılmıştır

Üçüncü katta açığa çıkarılmış olan iki saray yapısı yalnız Acemhöyük için değil, Anadolu mimarlık tarihi açısından da önemlidir

10-14-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Aksaray İli Hakkında Bilgi, Aksaray Coğrafyası, Aksaray Tarihi Aksaray ili hakkında bilgi, aksaray coğrafyası, aksaray tarihi GENEL BİLGİLER İl Trafik No: 68 Aksaray, MÖ 8 bin yıla kadar uzanan tarihi, günümüze kadar hüküm süren çeşitli medeniyetlere ait kültürel varlıkları, tabii güzellikleri ve ticari bir merkez olması dolayısıyla hiçbir dönemde önemini yitirmemiştir Kapadokya’nın kapısı konumundaki Aksaray, kültürel varlıkları yanında doğal zenginlikleri ile de ziyaretçilerine değişik ve ilginç tatil olanakları sunmaktadır Orta Anadolu Bölgesi’nde, tarihi İpek Yolu’nun önemli merkezlerinden birisi olan Aksaray, günümüzde de doğu-batı ve kuzey-güney yönleri arasında uzanan ana bağlantı yollarının kavşağında yer almaktadır Güzelyurt’u, Ihlara Vadisi, Sultan Hanı, Eğri Minare’si, kış sporları turizm merkezi ilan edilen Hasan Dağı ve Ziga Kaplıcaları ile Anadolu’nun ortasında çekici bir merkez konumuna gelmiştir COĞRAFYA Aksaray, kuzeyden Kırşehir, doğudan Nevşehir, güney doğudan Niğde, kuzey batıdan Ankara ve batı ve güneyden Konya illeri ile çevrilidir Türkiye’nin ikinci büyük gölü olan Tuz Gölünün güneydoğusunda yer alan Aksaray ilinin yeryüzü şekillerini, Hasan Dağı, Melendiz Dağları ve Ekecik Dağı gibi eski volkanik dağlar ile bu dağlardan püsküren lavların meydana getirdiği platolar ve ovalar oluşturmaktadır Aksaray İlinde İç Anadolu iklimi olan karasal iklim özellikleri görülmektedir Yazlar sıcak ve kurak, kışlar ise soğuk ve genellikle karlı geçmektedir TARİHÇE Kapadokya Bölgesi içinde yer alan Aksaray ili MÖ 8binden itibaren iskan edilmiştir Aşıklı Höyük, Akeramik Neolitik Döneme ait Anadolu’daki ilk köy yerleşimlerinden birisidirTarihi süreç içerisinde Aksaray çeşitli medeniyetlere beşiklik yapmıştır MÖ 3000-2000 yılları arasında Asur Ticaret Kolonileri Devrinde en önemli ticaret merkezlerinden birisi kent merkezi yakınlarındaki Acemhöyük’tür İlde daha sonra Hitit, Roma, Bizans, Selçuklu ve Osmanlı Dönemleri yaşanmıştır MS I yüzyılda havari Aziz Paul ve müridleri tarafından Anadolu’da yayılmaya başlayan Hıristiyanlık çok tanrılı Roma taraftarlarının büyük tepkisine neden olduğundan, ilk Hıristiyanlar korunmak amacıyla bu yöreye gelmişlerdir 1142 yılında Selçuklu egemenliğine giren, 1923 yılında il olan Aksaray, 1933 yılında Niğde iline bağlı ilçe, 1989 yılında ise tekrar il olmuştur İLÇELER: Aksaray ilinin ilçeleri; Ağaçören, Eskil, Gülağaç, Güzelyurt, Ortaköy ve Sarıyahşi’dir Ağaçören: Ağaçören ilçesi MÖ III ve VI yy’da Hititler zamanında yerleşim alanı olarak kullanılmış, daha sonra Bizanslılar zamanında Kapadokya sınırları içerisinde kalmıştır Bu zamana ait belgeler ilçe sınırları içinde kalan Taşkale ve Kilise mevkilerinde ki kalıntılardan anlaşılmaktadır Eskil: Eskil, Tuz gölünün güneyinde Aksaray ili’ne 67 km Konya ili’ne 115 km uzaklıkta düz bir ova üzerinde kurulmuştur Yüzölçümü 1601 km², nüfusu 22212′dir Eskil halkı genelde çifçilikle uğraşmakta olup, Buğday, arpa ve şekerpancarı yetiştirmektedir Ortakuyu, Köşk, Çukuryurt, Hacıeyvatlı (höyüklü), Mutlu, Culfa, Sarsak, Tosun yaylalarında höyükler mevcut olup, buralardan mimari eser döküntüleri, insan, ilah ve ilahe heykelleri kalıntıları çıkmaktadır Bizanslılardan kalma tiyatro yeri kalıntıları günümüzde mevcuttur Gülağaç: Aşıklı Höyükte Mamasun Barajı nedeniyle yapılan kurtarma kazılarında yörede MÖ 8000 yıllarında insan topluluklarının yaşadığı tespit edilmiştir Gülağaç’a bağlı Saratlı ve Camiliören köylerinde yeraltı şehirleri bulunur Güzelyurt: Günümüzde “Yüksek Kilise” olarak bilinen “Analipsis Tepesi” ve civarında çok miktarda işlenmiş obsidiyenden (volkanik cam) yapılmış taş baltalar ve seramik parçalarına rastlanması, burada “Kalkolitik Çağı” insanının yaşadığını göstermektedir Manastır Vadisi, Ihlara Vadisi, Analipsis Tepesi civarındaki “Peri Bacaları”, Göreme ve Zelve gibi Kapadokya Bölgesi yüzey şekillerine iyi bir örnektir Deniz seviyesinden 1485 m yüksekliktedir Burada tam bir yayla havası hüküm sürer Ortaköy: İlçede yapılan kazılarda elde edilen buluntular buraların Eski Tunç Çağı’na uzanan tarihini ortaya çıkarmıştır Büyük Türk mutasavvıfı Yunus Emre’nin türbesi Ortaköy’ün Sarıkaraman kasabası yakınlarındaki Ziyaret Tepesindedir GEZİLECEK YERLER Müzeler ve Örenyerleri Müzeler Aksaray Müzesi Örenyerleri Acemhöyük – Merkez/Yeşilova Aşıklıhöyük – Gülağaç/Kızılkaya Belisırma – GYurt/Belisırma Ihlara – GYurt/Ihlara Manastır Vadisi – Güzelyurt Nora – Merkez/Helvadere Selime – GYurt/Selime Nora (Viranşehir) Antik Kenti Aksaray’ın 30 km güneyinde Hasan Dağı’nın eteğinde kurulmuş olan antik Nora kasabası stratejik mevkide önemli bir askeri merkezdir Roma ve Bizans dönemlerinde önemini koruyan kasabada bugün birçok kilise bulunmaktadır Ayakta kalan yapılar Bizans dönemine aittir Bu kiliseler kısmen tahrip olmuşsa da çeşitli freskler halen göze çarpmaktadır Aşıklı Höyük Aksaray’ın 25 km güneydoğusunda yer alır 1989 yılından beri arkeolojik kazılar yapılmaktadır Aşıklı Höyük Anadolu’da Akeramik Neolitik Dönem’e (günümüzden on bin yıl önce) ait en eski “ilk köy yerleşimlerini” sergileyen önemli ören yerlerinden biridir Musular Höyük Aksaray’ın yerleşim tarihinin Aşıklı Höyük’ten sonraki en eski örneklerinden birini oluşturan Musular Höyük, Gülağaç ilçesi Kızılkaya köyünde, Melendiz Irmağı’nın batısında yer almaktadır Musular’a ilk kez günümüzden 8000 yıl önce yerleşildiği saptanmıştır Şimdiye kadar iki ana dönem tespit edilmiştir Bunlardan ilki prehistorik terminolojide “çanak çömleksiz neolitik” olarak adlandırılan akeramik dönemdir Sonraki yerleşme evresi “çanak çömlekli” evreye aittir Bu dönemde yerleşenler önceki yapı kalıntılarını düzlemiş, bunun üzerine kalınca sarımsı renkte bir toprak tabakası sermiş ve bu düzlem üzerine kendi yapılarını inşa etmişlerdir Acemhöyük Aksaray’ın 18 km kuzeybatısında Yeşilova’dadır MÖ 3000 yılında iskân görmüş, en parlak devrini MÖ 2000-1750 yıllarında yaşamıştır Şehrin o zamanki ismi kesin olarak bilinmemekle beraber, yerli ve yabancı bilim adamları tarafından Puruşhanda olduğu sanılmaktadır 1948 yılından itibaren sistemli bir şekilde devam eden kazılar neticesinde Höyükte Assur Ticaret Kolonileri dönemine ait büyük bir saray ve deposu ortaya çıkarılmıştır Üçüncü katta açığa çıkarılmış olan iki saray yapısı yalnız Acemhöyük için değil, Anadolu mimarlık tarihi açısından da önemlidir