Aksaray İli Hakkında Bilgi, Aksaray Coğrafyası, Aksaray Tarihi

**Prof. Dr. Sinsi** · 10-14-2012

Ihlara Vadisi : Bugün görülebilir 14 durumda kilise mevcuttur

Bunlardan 10 kadarı canlılığını ve renk uyumunu korumaktadır ve halen gezilebilmektedir

Vadi, doğal yapısı itibariyle 9

yüzyıldan itibaren keşişler ve rahipler tarafından çok uygun bir inziva ve ibadet yeri, savaş döneminde ise dinlenme, korunma yeri olarak kullanılmıştır

Vadide yer alan kiliselerde “Hz

İsa’nın Doğumu”, “Müjde”, “Ziyaret”, “Mısır’a Kaçış”, “Son Akşam Yemeği” gibi İncil’de geçen konular fresko tekniğindeki resimlerde betimlenmiştir

Ihlara Vadisi’ndeki kayalara oyulmuş freskli kiliseler, korunarak yeryüzünde eşine rastlanmayan bir tarihsel ve dinsel miras olarak günümüze dek varlıklarını sürdürmüşlerdir

İlk çağlardan itibaren tabiatla tarihin bir arada bulunduğu Ihlara Vadisi’ndeki kiliselerin resim tekniği iki kısma ayrılır

Ihlara civarındaki kiliseler Kapadokya tipi diye bilinen sanat özelliklerini gösterir

Yer Altı Şehirleri : İldeki yer altı şehirleri genellikle Güzelyurt ve Gülağaç ilçelerinde yoğunluk kazanmakla birlikte, gerek merkez ilçe ve gerekse Ortaköy’de de yer altı şehrine rastlamak mümkündür

Güzelyurt ilçe merkezi ve Manastır Vadisi’nde 3 adet açık yer altı şehri vardır

Gülağaç ilçesinde Saratlı Yer Altı Şehri ziyarete açılarak, aydınlatılmıştır

Camiler, Türbeler, Kiliseler

Ulu Camii, Eğri Minare (Kızıl Minare), Tapduk Emre Türbesi (Tapduk Emre Köyü), Şeyh Hamid-i Veli (Somuncu Baba) Türbesi (Merkez), Kılıçarslan Türbesi (Merkez) : Şeyh Cemaleddin-i Aksarayi İtifakhanesi, Çilehanesi ve Mescidi Aksaray’ın en önemli cami ve türbeleridir

Aksaray Cami, Türbe ve Kiliseleri

Ulu Cami (Karamanoğlu Cami-Merkez)

Yığma bir tepe üzerinde bulunan caminin kitabesinde, 1408-1409 yıllarında Karamanoğlu Mehmet Bey tarafından Mimar Mehmet Firuz Bey’e yaptırıldığı yazılıdır

Tipik bir Karamanoğlu eseri olan caminin en önemli özelliği; abanozdan yapılmış, Selçuklu devri ahşap işçiliğinin şaheser bir örneği olan minberidir

Eğri Minare (Kızıl Minare-Merkez)

Selçuklu dönemine ait olup, 1221-1236 yılları arasında yapıldığı sanılmaktadır

Kırmızı tuğladan yapıldığı için Kızıl Minare olarak anılmaktadır

Taptuk Emre Köyü ve Türbesi (Taptuk Emre Köyü)

Aksaray ilinin kuzeyinde 20 kilometre mesafede bulunan köy, küçük Ekecik Dağı’nın eteğinde kurulmuş olup Taptuk Emre’ye ait olduğu söylenmektedir

Dağ eteğinin en üst kısmında ise son yıllarda yeniden çevre düzenlemesi yapılan cami ve türbe bulunmaktadır

Taptuk Emre’ye ait olduğu söylenen mezar bozulmadan üst kısmına taş sanduka yapılmıştır

Yunus Emre Türbesi (Reşadiye Köyü-Ortaköy)

Aksaray ilinin Ortaköy ilçe merkezine 20 km mesafede Reşadiye köyündedir

Türbenin bulunduğu tepe, halk tarafından ziyaret tepesi olarak bilinmektedir

Kaya Cami (Güzelyurt)

Güzelyurt ilçe merkezindedir

XIV

yüzyıldan kalmış olduğu sanılmaktadır

Selime Sultan Türbesi (Selime Köyü)

Selime köyünde bulunan türbe, gerek mimari, gerekse dekoratif yönden erken devir özelliklerini göstermektedir

Türbede taş ve tuğla işçiliği iç içedir

Mimari stili ve malzemeleri yönünden XIII

yüzyılın başlarına tarihlenmektedir

Kilise Cami (Aziz Gregorius Kilisesi) (Güzelyurt)

Güzelyurt ilçe merkezindeki Hıristiyanlık dönemi eserlerinden olup, Ortodoks alemi için büyük önem taşımaktadır

M

S

385 yılında kapalı haç planında inşa edilmiştir

Daha sonra çeşitli ilave ve tamiratlarla değişikliğe uğrayan kilisenin, çan kulesi minare haline getirilerek camiye çevrilmiştir

Aziz Anargiros Kilisesi (Güzelyurt)

Güzelyurt ilçe merkezindedir

Kapalı haç planında olan kilise, kubbeleri ve kolonlorı dahil olmak üzere tümü kayaya oyularak yapılmıştır

Kilise, son olarak 1884 yılında tamir görmüştür

Kubbesindeki 1887 tarihinden, fresklerinin onarımından üç yıl sonra yapıldığı anlaşılır

Günümüzde Vatikan’dan buraya gelip hacı olanlar vardır

Aziz Anargiros’un yortu günü olan 1 Kasım günleri kilisede hastalar büyük bir tören düzenleyerek sabahlara kadar dua etmektedir

Sivişli Kilise (Güzelyurt)

Kasaba içinde kayadan oyma bir kilisedir

Kubbede, ortada Hz

İsa ile Hz

Meryem’in, kenarlarda havarilerin portreleri yer almaktadır

Selime Katedrali (Selime)

Kayalara oyulmuş yüksek bir yerde olan katedral içinde iki sıra halinde sütunlar mevcuttur

Bu sütunlar katedrali üç sahana ayırmıştır

Kale Manastırı Kilisesi (Selime)

Kapadokya’daki dini kuruluşların en büyüklerindendir

Manastır VIII

ile XIV

yüzyıl veya X

yüzyıl, kilisedeki figürlü freskolar ise X

yüzyıl sonu ile XI

yüzyıl başları arasına tarihlenmektedir

İsa’nın göğe çıkışı, müjde, Meryem gibi tasvirleri vardır

Yüksek Kilise (Merkez)

Kızlar manastırı olarak bilinen kilise, dik kayalar üstüne taş oymadır

İl merkezine yaklaşık 3 km mesafededir

Kızıl Kilise (Sivrihisar)

Kırmızı kesme taştan yapıldığı için Kızıl Kilise adını almıştır

Kilise V

-VI

yüzyıla tarihlenmektedir

Antik Nora Viranşehir (Helvandere Kasabası)

Aksaray’ın 30 km güneyinde Hasan Dağı’nın eteğinde kurulan kasaba, Roma ve Bizans döneminin önemli yerleşimlerindendir

Kasabada bugün bir çok kilise kalıntısı bulunmaktadır

Ayakta kalan yapılar Bizans devrine aittir

Bu kiliseler kısmen tahrip olmuşsa da çeşitli freskler halen göze çarpmaktadır

Ağaçaltı Kilisesi (Daniel, Pantanossa-Ihlara)

Ihlara Vadisi içerisinde, vadiye giriş merdivenlerinin güney kısmındadır

Freskolarda, vahiy, ziyaret ve doğum, Mısır’a kaçış, Hz

İsa’nın vaftizi ve Hz

Meryem’in ölümü işlenmiştir

Kubbede ise, göğe çekiliş sahnesi yer alır

Pürenli Seki Kilisesi (Ihlara)

Kayaya oyulmuş dört bölümden oluşmaktadır

Narteks zemininde mezarlar mevcuttur

Freskolar X

yüzyıl başı ile XII

yüzyıl arasına tarihlenmektedir

Peygamberlerin kehaneti, Meryem ve piskoposlar, müjde, ziyaret, çobanların tapınması gibi, İsa’nın çocukluğu ve İncil’den çeşitli sahneleri konu alan tasvirleri önemlidir

Kokar Kilise (Ihlara)

IX

yüzyılın sonuna veya XI

yüzyılın ikinci yarısına tarihlenen freskolarındaki konular oldukça zengindir

Son yemek, çarmıha gerilme, Mesih’in defnedilişi, göğe çekilme, havarilerin görevleri gibi zaman zaman konu bütünlüğü gösteren tasvirleri ilginçtir

Kilisenin iki mezar odasındaki süslemeler, kırmızı boya ile yapılmış ilk örneklerdir

Eğritas Kilisesi (Ihlara)

Çok büyük bir tapınak ve vadinin en eski yapılarından olduğu anlaşılan kilisenin Meryem’e ithaf edildiği, doğu duvarındaki bir kitabede belirtilmiştir

İki melek arasında oturan İsa, iki melek ve altı piskopos arasındaki Meryem, Hz

Yusuf’un rüyası, Mısır’a kaçış, vaftiz, Kudüs’e giriş gibi tasvirlerin yer aldığı fresklerin oldukça yıpranmış olmalarına karşın, boyalarının çok renkli ve canlı oluşu dikkat çekmektedir

Sümbüllü Kilise (Ihlara)

Manastır mekanları iki kat halinde kaya kütlesine oyulmuştur

Mikail ile Cebrail arasında Meryem, İsa ve fırında üç İbrani genci ile azizlerin tasvirleri vardır

Yılanlı Kilise (Ihlara)

Kuzeyindeki ve güneyindeki dar haç kolları, tavanı kabartma bir haçla bezeli merkez mekanı çevreler

Çarmıhta İsa, Kudüs’e giriş, Mısırlı Meryem’in gömülmesi, ziyaret gibi tasvirler vardır

Saint Georges Kilisesi (Kırkdamaltı Kilisesi-Belisırma)

Bölgedeki en yüksek kilise olup, 1283-1295 yılları arasında yapıldığı sanılmaktadır

Kilisenin kitabesi kilisenin tüm çevresini dolanmaktadır

Kilisedeki fresklerde incilin hikaye ettiği tüm konular ile Selçuklu Sultanı II

Mesud’un resmi tasvir edilmiştir

Bahattin Samanlığı Kilisesi (Belisırma)

Tek koridorlu bir kilisedir

Kuzey ve batı yan duvarlara oyulmuş birer hücre ile güney duvara oyulmuş üç hücre kubbesi de beşik çatı şeklindedir

Direkli Kilise (Belisırma)

Kilisenin içindeki kapıdan keşişlerin türbelerine ve kilisedeki görevlilerin ikametgahlarına gidilmektedir

Kilise üstündeki sütunlarda ikişer sıra halinde resimler vardır

Azizlerin ve Havarilerin iki taraflarında kitabeler görülür

Bir manastır kilisesi olup XI

ve XIII

yüzyıl lara tarihlenmektedir

Ala Kilise (Belisırma)

Köyün kuzeyinde ve vadinin doğu yamacında kayaya oyulmuş bir kilisedir

Hıristiyanlığın serbest bir hale gelmesinden sonra yapılmıştır

Cephesinin üst kısmında Havarilerin ve azizlerin resimleri yer almaktadır

Doğum, Anastasis, Kudüs’e Giriş, Mısır, Meryem’in Takdis Edilmesi gibi tasvirler yer almaktadır

Karagedik Kilisesi (Belisırma)

Dik kayaya yaslanmış otlarla örtülü bir tepe üzerinde kurulmuştur

XI

yüzyıl Bizans üslubunda yapılmış büyük bir kilise olup, Çanlı Kiliseyi andırmaktadır

10-14-2012	#2
Prof. Dr. Sinsi	Aksaray İli Hakkında Bilgi, Aksaray Coğrafyası, Aksaray Tarihi Ihlara Vadisi : Bugün görülebilir 14 durumda kilise mevcuttur Bunlardan 10 kadarı canlılığını ve renk uyumunu korumaktadır ve halen gezilebilmektedir Vadi, doğal yapısı itibariyle 9 yüzyıldan itibaren keşişler ve rahipler tarafından çok uygun bir inziva ve ibadet yeri, savaş döneminde ise dinlenme, korunma yeri olarak kullanılmıştır Vadide yer alan kiliselerde “Hz İsa’nın Doğumu”, “Müjde”, “Ziyaret”, “Mısır’a Kaçış”, “Son Akşam Yemeği” gibi İncil’de geçen konular fresko tekniğindeki resimlerde betimlenmiştir Ihlara Vadisi’ndeki kayalara oyulmuş freskli kiliseler, korunarak yeryüzünde eşine rastlanmayan bir tarihsel ve dinsel miras olarak günümüze dek varlıklarını sürdürmüşlerdir İlk çağlardan itibaren tabiatla tarihin bir arada bulunduğu Ihlara Vadisi’ndeki kiliselerin resim tekniği iki kısma ayrılır Ihlara civarındaki kiliseler Kapadokya tipi diye bilinen sanat özelliklerini gösterir Yer Altı Şehirleri : İldeki yer altı şehirleri genellikle Güzelyurt ve Gülağaç ilçelerinde yoğunluk kazanmakla birlikte, gerek merkez ilçe ve gerekse Ortaköy’de de yer altı şehrine rastlamak mümkündür Güzelyurt ilçe merkezi ve Manastır Vadisi’nde 3 adet açık yer altı şehri vardır Gülağaç ilçesinde Saratlı Yer Altı Şehri ziyarete açılarak, aydınlatılmıştır Camiler, Türbeler, Kiliseler Ulu Camii, Eğri Minare (Kızıl Minare), Tapduk Emre Türbesi (Tapduk Emre Köyü), Şeyh Hamid-i Veli (Somuncu Baba) Türbesi (Merkez), Kılıçarslan Türbesi (Merkez) : Şeyh Cemaleddin-i Aksarayi İtifakhanesi, Çilehanesi ve Mescidi Aksaray’ın en önemli cami ve türbeleridir Aksaray Cami, Türbe ve Kiliseleri Ulu Cami (Karamanoğlu Cami-Merkez) Yığma bir tepe üzerinde bulunan caminin kitabesinde, 1408-1409 yıllarında Karamanoğlu Mehmet Bey tarafından Mimar Mehmet Firuz Bey’e yaptırıldığı yazılıdır Tipik bir Karamanoğlu eseri olan caminin en önemli özelliği; abanozdan yapılmış, Selçuklu devri ahşap işçiliğinin şaheser bir örneği olan minberidir Eğri Minare (Kızıl Minare-Merkez) Selçuklu dönemine ait olup, 1221-1236 yılları arasında yapıldığı sanılmaktadır Kırmızı tuğladan yapıldığı için Kızıl Minare olarak anılmaktadır Taptuk Emre Köyü ve Türbesi (Taptuk Emre Köyü) Aksaray ilinin kuzeyinde 20 kilometre mesafede bulunan köy, küçük Ekecik Dağı’nın eteğinde kurulmuş olup Taptuk Emre’ye ait olduğu söylenmektedir Dağ eteğinin en üst kısmında ise son yıllarda yeniden çevre düzenlemesi yapılan cami ve türbe bulunmaktadır Taptuk Emre’ye ait olduğu söylenen mezar bozulmadan üst kısmına taş sanduka yapılmıştır Yunus Emre Türbesi (Reşadiye Köyü-Ortaköy) Aksaray ilinin Ortaköy ilçe merkezine 20 km mesafede Reşadiye köyündedir Türbenin bulunduğu tepe, halk tarafından ziyaret tepesi olarak bilinmektedir Kaya Cami (Güzelyurt) Güzelyurt ilçe merkezindedir XIV yüzyıldan kalmış olduğu sanılmaktadır Selime Sultan Türbesi (Selime Köyü) Selime köyünde bulunan türbe, gerek mimari, gerekse dekoratif yönden erken devir özelliklerini göstermektedir Türbede taş ve tuğla işçiliği iç içedir Mimari stili ve malzemeleri yönünden XIII yüzyılın başlarına tarihlenmektedir Kilise Cami (Aziz Gregorius Kilisesi) (Güzelyurt) Güzelyurt ilçe merkezindeki Hıristiyanlık dönemi eserlerinden olup, Ortodoks alemi için büyük önem taşımaktadır MS 385 yılında kapalı haç planında inşa edilmiştir Daha sonra çeşitli ilave ve tamiratlarla değişikliğe uğrayan kilisenin, çan kulesi minare haline getirilerek camiye çevrilmiştir Aziz Anargiros Kilisesi (Güzelyurt) Güzelyurt ilçe merkezindedir Kapalı haç planında olan kilise, kubbeleri ve kolonlorı dahil olmak üzere tümü kayaya oyularak yapılmıştır Kilise, son olarak 1884 yılında tamir görmüştür Kubbesindeki 1887 tarihinden, fresklerinin onarımından üç yıl sonra yapıldığı anlaşılır Günümüzde Vatikan’dan buraya gelip hacı olanlar vardır Aziz Anargiros’un yortu günü olan 1 Kasım günleri kilisede hastalar büyük bir tören düzenleyerek sabahlara kadar dua etmektedir Sivişli Kilise (Güzelyurt) Kasaba içinde kayadan oyma bir kilisedir Kubbede, ortada Hz İsa ile Hz Meryem’in, kenarlarda havarilerin portreleri yer almaktadır Selime Katedrali (Selime) Kayalara oyulmuş yüksek bir yerde olan katedral içinde iki sıra halinde sütunlar mevcuttur Bu sütunlar katedrali üç sahana ayırmıştır Kale Manastırı Kilisesi (Selime) Kapadokya’daki dini kuruluşların en büyüklerindendir Manastır VIII ile XIV yüzyıl veya X yüzyıl, kilisedeki figürlü freskolar ise X yüzyıl sonu ile XI yüzyıl başları arasına tarihlenmektedir İsa’nın göğe çıkışı, müjde, Meryem gibi tasvirleri vardır Yüksek Kilise (Merkez) Kızlar manastırı olarak bilinen kilise, dik kayalar üstüne taş oymadır İl merkezine yaklaşık 3 km mesafededir Kızıl Kilise (Sivrihisar) Kırmızı kesme taştan yapıldığı için Kızıl Kilise adını almıştır Kilise V-VI yüzyıla tarihlenmektedir Antik Nora Viranşehir (Helvandere Kasabası) Aksaray’ın 30 km güneyinde Hasan Dağı’nın eteğinde kurulan kasaba, Roma ve Bizans döneminin önemli yerleşimlerindendir Kasabada bugün bir çok kilise kalıntısı bulunmaktadır Ayakta kalan yapılar Bizans devrine aittir Bu kiliseler kısmen tahrip olmuşsa da çeşitli freskler halen göze çarpmaktadır Ağaçaltı Kilisesi (Daniel, Pantanossa-Ihlara) Ihlara Vadisi içerisinde, vadiye giriş merdivenlerinin güney kısmındadır Freskolarda, vahiy, ziyaret ve doğum, Mısır’a kaçış, Hz İsa’nın vaftizi ve Hz Meryem’in ölümü işlenmiştir Kubbede ise, göğe çekiliş sahnesi yer alır Pürenli Seki Kilisesi (Ihlara) Kayaya oyulmuş dört bölümden oluşmaktadır Narteks zemininde mezarlar mevcuttur Freskolar X yüzyıl başı ile XII yüzyıl arasına tarihlenmektedir Peygamberlerin kehaneti, Meryem ve piskoposlar, müjde, ziyaret, çobanların tapınması gibi, İsa’nın çocukluğu ve İncil’den çeşitli sahneleri konu alan tasvirleri önemlidir Kokar Kilise (Ihlara) IX yüzyılın sonuna veya XI yüzyılın ikinci yarısına tarihlenen freskolarındaki konular oldukça zengindir Son yemek, çarmıha gerilme, Mesih’in defnedilişi, göğe çekilme, havarilerin görevleri gibi zaman zaman konu bütünlüğü gösteren tasvirleri ilginçtir Kilisenin iki mezar odasındaki süslemeler, kırmızı boya ile yapılmış ilk örneklerdir Eğritas Kilisesi (Ihlara) Çok büyük bir tapınak ve vadinin en eski yapılarından olduğu anlaşılan kilisenin Meryem’e ithaf edildiği, doğu duvarındaki bir kitabede belirtilmiştir İki melek arasında oturan İsa, iki melek ve altı piskopos arasındaki Meryem, Hz Yusuf’un rüyası, Mısır’a kaçış, vaftiz, Kudüs’e giriş gibi tasvirlerin yer aldığı fresklerin oldukça yıpranmış olmalarına karşın, boyalarının çok renkli ve canlı oluşu dikkat çekmektedir Sümbüllü Kilise (Ihlara) Manastır mekanları iki kat halinde kaya kütlesine oyulmuştur Mikail ile Cebrail arasında Meryem, İsa ve fırında üç İbrani genci ile azizlerin tasvirleri vardır Yılanlı Kilise (Ihlara) Kuzeyindeki ve güneyindeki dar haç kolları, tavanı kabartma bir haçla bezeli merkez mekanı çevreler Çarmıhta İsa, Kudüs’e giriş, Mısırlı Meryem’in gömülmesi, ziyaret gibi tasvirler vardır Saint Georges Kilisesi (Kırkdamaltı Kilisesi-Belisırma) Bölgedeki en yüksek kilise olup, 1283-1295 yılları arasında yapıldığı sanılmaktadır Kilisenin kitabesi kilisenin tüm çevresini dolanmaktadır Kilisedeki fresklerde incilin hikaye ettiği tüm konular ile Selçuklu Sultanı II Mesud’un resmi tasvir edilmiştir Bahattin Samanlığı Kilisesi (Belisırma) Tek koridorlu bir kilisedir Kuzey ve batı yan duvarlara oyulmuş birer hücre ile güney duvara oyulmuş üç hücre kubbesi de beşik çatı şeklindedir Direkli Kilise (Belisırma) Kilisenin içindeki kapıdan keşişlerin türbelerine ve kilisedeki görevlilerin ikametgahlarına gidilmektedir Kilise üstündeki sütunlarda ikişer sıra halinde resimler vardır Azizlerin ve Havarilerin iki taraflarında kitabeler görülür Bir manastır kilisesi olup XI ve XIII yüzyıl lara tarihlenmektedir Ala Kilise (Belisırma) Köyün kuzeyinde ve vadinin doğu yamacında kayaya oyulmuş bir kilisedir Hıristiyanlığın serbest bir hale gelmesinden sonra yapılmıştır Cephesinin üst kısmında Havarilerin ve azizlerin resimleri yer almaktadır Doğum, Anastasis, Kudüs’e Giriş, Mısır, Meryem’in Takdis Edilmesi gibi tasvirler yer almaktadır Karagedik Kilisesi (Belisırma) Dik kayaya yaslanmış otlarla örtülü bir tepe üzerinde kurulmuştur XI yüzyıl Bizans üslubunda yapılmış büyük bir kilise olup, Çanlı Kiliseyi andırmaktadır