Mardin Tarihi Mekanları

**Prof. Dr. Sinsi** · 10-14-2012

Kızıltepe Ulu Cami

Kızıltepe ilçe merkezinin kuzeybatısındadır Mihrap üstündeki yazıttan 1204’te tamamlandığı anlaşılmaktadır Yapı kesme taş ve tuğladandır Avlu dikdörtgen planlıdır Avlunun doğusunda ve batısında benzer mekânlar yer almaktadır Dış duvarlardaki çıkıntılar temel izleridir Cami, dikdörtgen planlı ve üç neflidir Ana mekândaki zengin taş işlemeli mihrap nişi dikkat çekicidir

Eminüddin Külliyesi

Kentin güneybatısında, Mesken Mahallesi’ndedir Artuklu Sultanı Necmeddin İlgazi (1108-1112) ile kardeşi Eminüddin yaptırmıştır Eminüddin’in başlatıp ölümünden sonra kardeşi Necmeddin İlgazi’nin tamamlattığı yapılar topluluğu cami, medrese, hamam, çeşme, bimaristan (hastane) yapılarından oluşmaktadır Mimarı bilinmemektedir

Şeyh Kasım Halveti Türbe ve Mescidi

Yeni Kapı Hamamı yakınında, evler arasındadır 15 yüzyıldan sonra yapıldığı tahmin edilmektedir Hazireli, namazgâhlı küçük bir yapıdır Son yıllarda onarılarak avlunun kuzeyine eyvan ve ekler yapılmıştır

Zinciriye Medresesi

Medrese Mahallesi’nin kuzeyinde yer almaktadır 1385 yılında Melik Necmeddin İsa tarafından yaptırılmıştır“Sultan İsa Medresesi” adı ile de tanınır Timur ve ordusuyla mücadele etmiş olan Melik İsa bir süre bu medresede hapsedilmiştir

Girişindeki taş işlemeler ve dilimli kubbeleriyle dikkat çeken medrese iki avlulu ve iki katlı olup, avluların dışında kalan mekânlar iyice yayılmıştır Medresede Sultan İsa Türbesi ve birçok eski kitabe mevcuttur Medrese aynı zamanda rasathane olarak kullanılması dolayısıyla yüksekte kurulmuştur Bu yapı, geçmişte müze olarak da kullanılmıştır

Sıttı Radviyye (Hatuniye) Medresesi

1177 yılında Kutubeddin İlgazi’nin annesi tarafından Sıtraziye Camii ile aynı tarihte inşa ettirilen Hatuniye Medresesi, iki eyvanlı ve revaklı avlulu, iki katlı bir yapıdır Ana eyvanın yanında, içi rölyef bezemeli tromplu kubbesi ile türbe yer alır Cami içinde Hz Muhammed’e (SAV) ait olduğu kabul edilen ayak izi mevcuttur Lahitler bu yöredeki Artuklu eserlerinin en önemlilerinden biri olan bu medreseyi ayrıcalıklı bir konuma sokar

Şah Sultan Hatun Medresesi

Akkoyunlu Hükümdarı Kasım Bin Cihangir’in yeğeni İbrahim Bey tarafından yaptırılmıştır Medrese, Tekke Mahallesi’nde bulunmaktadır

Melik Mansur Medresesi

Artuklu eseri olan bu yapı, Gül Mahallesi’nin kuzeydoğusundadırİçinde lahitlerin bulunduğu bu medrese günümüzde mescit olarak kullanılmaktadır

Altunboğa Medresesi

Yapı, merkez ilçede bulunmaktadır 13 yüzyıl sonu ile 14 yüzyıl başında yapılan medresenin günümüzde çeşme olarak kullanılan bölümü sağlamdır

Kasımiye Medresesi

Mardin kentinin güneybatısındaki tepelerin altında yer alan yapının inşasında düzgün kesme taş kullanılmıştır Yapının mimari tarzından, Artuklu devrinde yapımına başlandığı ve Akkoyunlular döneminde tamamlanmış olduğu anlaşılmaktadır Plan özellikleri, taş işçiliği ve süsleme motifleri, devir özelliklerine uygun olmasa da, bu anıtsal yapının Mardin’deki Artuklu devrinin son eserlerinden birisi olduğunu söylemek mümkündür

İki teras üzerine iki katlı olarak inşa edilmiş medrese, cami ve türbe ile birlikte külliye şeklindedir

Kiliseler - Manastırlar

Meryemana Kilisesi ve Patrikhanesi

1860 yılında yaptırılan kilise, akustik bir ses düzenine sahiptir Kilisede, patriğin oturma yeri ve vaaz yeri ahşap el işçiliği ile süslenmiş olup, zarif bir görünüm sergilemektedir

Patrikhane, 1895 yılında inşa ettirilmiştir 1988 yılında Kültür Bakanlığı’na devredilen Patrikhane, restore edilerek 1995 yılından itibaren müze olarak kullanılmaya başlanmıştır Eski Patrikhane binasının bir kısmı, 1914-1915 yıllarında yapılan genişletme çalışmalarında yıkılmıştır

Mor Mihayel Kilisesi ve Burç Manastırı

185 yılında inşa edilmiştir Daha eski dönemlere ait bölümler mevcuttur Yeniyol Caddesi’nin alt tarafındadır

Mor Behnam (Kırklar) Kilisesi

5 yüzyılda yapılmıştırŞar Mahallesi’ndedir Kilise üç giriş kapısı, ince taş işçiliğine sahip mihrapları, dört yüz yıllık ahşap mihrap kapıları, 1500 yıllık kökboyası baskılı perdeleri, geniş avlusu içinde çan kulesi evi ve adeta dantel gibi işlenmiş taş oymacılığı örneklerinin yer aldığı divan ile dikkat çekmektedir 1170 yılında kırk şehitlere ait kemikler bu kiliseye getirilmiştir Bugün Mardin Metropolitlik Kilisesi’dir

Mor Petrus ve Pavlus Kilisesi

1914’te Patrik II Abdullah döneminde Papaz Abdulmesih’in gayretleriyle Petrus ve Pavlus adına yapılmıştır Kök boyalarla el işi baskı perdeleri mevcuttur Bu kilisenin taş işlemeleri sadedir Gül Mahallesi’ndedir

Mor İliyo Kilisesi

Yapım tarihi bilinmeyen kilise, Çiftlik köyündedir Kilise içerisinde, yan bölümünde iki oda mevcuttur Bu odalara geçiş çok alçak tavanlı kapıdan yapılmaktadır Orta kısımda bulunan şifalı denen bölüm yoğun bir şekilde ziyaret edilmektedir

Mor Yusuf Kilisesi (Surp Hovsep)

Bir Meclis-i Mebusan üyesi öncülüğünde 1894 yılında ibadete açılmıştırİçinde 21 sütun bulunan kilisenin koro balkonu olup, çok sayıda değerli ikonası vardır

10-14-2012	#2
Prof. Dr. Sinsi	Mardin Tarihi Mekanları Kızıltepe Ulu Cami Kızıltepe ilçe merkezinin kuzeybatısındadır Mihrap üstündeki yazıttan 1204’te tamamlandığı anlaşılmaktadır Yapı kesme taş ve tuğladandır Avlu dikdörtgen planlıdır Avlunun doğusunda ve batısında benzer mekânlar yer almaktadır Dış duvarlardaki çıkıntılar temel izleridir Cami, dikdörtgen planlı ve üç neflidir Ana mekândaki zengin taş işlemeli mihrap nişi dikkat çekicidir Eminüddin Külliyesi Kentin güneybatısında, Mesken Mahallesi’ndedir Artuklu Sultanı Necmeddin İlgazi (1108-1112) ile kardeşi Eminüddin yaptırmıştır Eminüddin’in başlatıp ölümünden sonra kardeşi Necmeddin İlgazi’nin tamamlattığı yapılar topluluğu cami, medrese, hamam, çeşme, bimaristan (hastane) yapılarından oluşmaktadır Mimarı bilinmemektedir Şeyh Kasım Halveti Türbe ve Mescidi Yeni Kapı Hamamı yakınında, evler arasındadır 15 yüzyıldan sonra yapıldığı tahmin edilmektedir Hazireli, namazgâhlı küçük bir yapıdır Son yıllarda onarılarak avlunun kuzeyine eyvan ve ekler yapılmıştır Zinciriye Medresesi Medrese Mahallesi’nin kuzeyinde yer almaktadır 1385 yılında Melik Necmeddin İsa tarafından yaptırılmıştır“Sultan İsa Medresesi” adı ile de tanınır Timur ve ordusuyla mücadele etmiş olan Melik İsa bir süre bu medresede hapsedilmiştir Girişindeki taş işlemeler ve dilimli kubbeleriyle dikkat çeken medrese iki avlulu ve iki katlı olup, avluların dışında kalan mekânlar iyice yayılmıştır Medresede Sultan İsa Türbesi ve birçok eski kitabe mevcuttur Medrese aynı zamanda rasathane olarak kullanılması dolayısıyla yüksekte kurulmuştur Bu yapı, geçmişte müze olarak da kullanılmıştır Sıttı Radviyye (Hatuniye) Medresesi 1177 yılında Kutubeddin İlgazi’nin annesi tarafından Sıtraziye Camii ile aynı tarihte inşa ettirilen Hatuniye Medresesi, iki eyvanlı ve revaklı avlulu, iki katlı bir yapıdır Ana eyvanın yanında, içi rölyef bezemeli tromplu kubbesi ile türbe yer alır Cami içinde Hz Muhammed’e (SAV) ait olduğu kabul edilen ayak izi mevcuttur Lahitler bu yöredeki Artuklu eserlerinin en önemlilerinden biri olan bu medreseyi ayrıcalıklı bir konuma sokar Şah Sultan Hatun Medresesi Akkoyunlu Hükümdarı Kasım Bin Cihangir’in yeğeni İbrahim Bey tarafından yaptırılmıştır Medrese, Tekke Mahallesi’nde bulunmaktadır Melik Mansur Medresesi Artuklu eseri olan bu yapı, Gül Mahallesi’nin kuzeydoğusundadırİçinde lahitlerin bulunduğu bu medrese günümüzde mescit olarak kullanılmaktadır Altunboğa Medresesi Yapı, merkez ilçede bulunmaktadır 13 yüzyıl sonu ile 14 yüzyıl başında yapılan medresenin günümüzde çeşme olarak kullanılan bölümü sağlamdır Kasımiye Medresesi Mardin kentinin güneybatısındaki tepelerin altında yer alan yapının inşasında düzgün kesme taş kullanılmıştır Yapının mimari tarzından, Artuklu devrinde yapımına başlandığı ve Akkoyunlular döneminde tamamlanmış olduğu anlaşılmaktadır Plan özellikleri, taş işçiliği ve süsleme motifleri, devir özelliklerine uygun olmasa da, bu anıtsal yapının Mardin’deki Artuklu devrinin son eserlerinden birisi olduğunu söylemek mümkündür İki teras üzerine iki katlı olarak inşa edilmiş medrese, cami ve türbe ile birlikte külliye şeklindedir Kiliseler - Manastırlar Meryemana Kilisesi ve Patrikhanesi 1860 yılında yaptırılan kilise, akustik bir ses düzenine sahiptir Kilisede, patriğin oturma yeri ve vaaz yeri ahşap el işçiliği ile süslenmiş olup, zarif bir görünüm sergilemektedir Patrikhane, 1895 yılında inşa ettirilmiştir 1988 yılında Kültür Bakanlığı’na devredilen Patrikhane, restore edilerek 1995 yılından itibaren müze olarak kullanılmaya başlanmıştır Eski Patrikhane binasının bir kısmı, 1914-1915 yıllarında yapılan genişletme çalışmalarında yıkılmıştır Mor Mihayel Kilisesi ve Burç Manastırı 185 yılında inşa edilmiştir Daha eski dönemlere ait bölümler mevcuttur Yeniyol Caddesi’nin alt tarafındadır Mor Behnam (Kırklar) Kilisesi 5 yüzyılda yapılmıştırŞar Mahallesi’ndedir Kilise üç giriş kapısı, ince taş işçiliğine sahip mihrapları, dört yüz yıllık ahşap mihrap kapıları, 1500 yıllık kökboyası baskılı perdeleri, geniş avlusu içinde çan kulesi evi ve adeta dantel gibi işlenmiş taş oymacılığı örneklerinin yer aldığı divan ile dikkat çekmektedir 1170 yılında kırk şehitlere ait kemikler bu kiliseye getirilmiştir Bugün Mardin Metropolitlik Kilisesi’dir Mor Petrus ve Pavlus Kilisesi 1914’te Patrik II Abdullah döneminde Papaz Abdulmesih’in gayretleriyle Petrus ve Pavlus adına yapılmıştır Kök boyalarla el işi baskı perdeleri mevcuttur Bu kilisenin taş işlemeleri sadedir Gül Mahallesi’ndedir Mor İliyo Kilisesi Yapım tarihi bilinmeyen kilise, Çiftlik köyündedir Kilise içerisinde, yan bölümünde iki oda mevcuttur Bu odalara geçiş çok alçak tavanlı kapıdan yapılmaktadır Orta kısımda bulunan şifalı denen bölüm yoğun bir şekilde ziyaret edilmektedir Mor Yusuf Kilisesi (Surp Hovsep) Bir Meclis-i Mebusan üyesi öncülüğünde 1894 yılında ibadete açılmıştırİçinde 21 sütun bulunan kilisenin koro balkonu olup, çok sayıda değerli ikonası vardır