|
Prof. Dr. Sinsi
|
Giresun Tirebolu Bölgesi Genel Tarihi
Giresun Tirebolu bölgesi genel tarihi
Giresun, Anadolunun arkeolojik araştırmaya en az konu olmuş illerinden biridir Bu nedenle, Giresun'da yazılı tarih öncesi dönemleri aydınlatacak bilgi bulunmamaktadırYöre tarihine ilişkin ilk bilgilere Hititler Döneminde rastlanmaktadırAncak bu bilgileri içeren yazılı Hitit kaynaklarının sayısı da oldukca sınırlıdır
AZZİLER DÖNEMİ
Hitit İmparatorluk Döneminde bu gün Erzurum ve Erzincan illerinin bulunduğu topraklarda Hayaşalılar yaşamaktaydı
Bu bölgenin kuzeyinde, Giresun, Gümüşhane ve Trabzon'un bir bölümünü kapsayan bölgede ise Azziler vardı
Hitit İmparatorluk Dönemi tabletlerine dayanan tarihsel kaynaklarda, Hayaşa ve Azzi tarihleri birlikte anlatıldığı için, her iki topluluğun yaşadığı tarihsel süreç açık bir biçimde rtaya konulmamaktadır Bununla birlikte, Azzi ülkesinin, Hitit İmparatorluğuna bağlı Anadolu vassal devletleri arasında yer aldığı bilinmektedir
Öbür vassal devletlerde olduğu gibi, Azzi ülkesinin de kralının yetkileri oldukca sınırlıydı Örneğin dış siyasette hiçbir rolu yoktu Başka bir devletle uzlaşmak ya da savaşmak gibi konularda tek başına girişimlerde bulunamaz, karar veremezdi
Buna karşın gerek Azziler, gerekse Hayaşalılar, sürekli başkaldıran, boyun eğmeyen topluluklardı
Nitekim Azziler, İÖ XIVyy başlarında, Hitit İmparatoru Şuppiluliuma'nın yerine geçen IIMurşil'e karşı ayaklandılar, ama yenilgilye uğradılar
IIMurşil bu ayaklanmayı bastırdıktan sonra batı Anadolu seferine çıktı Bu sırada kaşka ve Hayaşalıların yeniden çıkan ayaklanmalarını bastıran Murşil, bu sefer yeni ayaklanmalarla uğraşmak zorunda kaldı
Vasal devletlerin ayaklanmaları bitmiyordu Kargamış Kent Devletindeki ayaklanmayı bastırmak için bu günkü Gaziantap bölgesine giden IIMurşilin, bu durumundan Azziler yararlandı Azzili Aniya, kendisini kral ilan ederek Azzi ülkesinin yönetimini ele geçirdi Seferden dönen IIMurşil ayaklanmayı bastırdı
MUŞKİLER:
İÖ XII'yy'da Orta Avrupa-Trakya ve Boğazlar yoluyla Anadolu'ya büyük bir göç oldu Deniz Kavimleri Göçü adı verilen ve başta Frigler olmak üzere bir çok boy ve oymağı içine alan bu göç olayı, Anadolu'nun siyasal ve toplumsal yapısını alt üst etti
Örneğin Hitit İmparatorluğunun yıkılmasına yol açan nedenlerden biri de, bu kavimlerin akınıydı Bu göçe katılan Muşkiler(Yunan kaynaklarında Moskoi), Tibarenler ve Taballar, karadenizin doğusuna dek ilerlediler ve Temiskra(Themiskyra-Terme çayı ağzı) ile Moskike dağları(Rize'nin doğusu) arasındaki bölgeye yerleştiler
Giresun yöresi de bu oymakların yerleşim alanı içinde bulunuyordu Asıl yerleşim alanları Doğu Karadeniz olmakla birlikte, bu oymaklar daha sonra güneye de uzandılar ve Halys(kızılırmak) dirseğine dek ilerlediler
Bir süre sonra da kuzeybatıdan ilerleyen Frigler'le birleştiler Muşki, Tabal ve tibarenler İÖ 1100'lerde, Hitit İmparatorluğunun yıkılmasından sonra güçlü bir devlet kuran Frigya Konfederasyonu içinde yer aldılar
İÖVIIyy başlarında Frigya Devleti, doğudan gelerek Anadolu'yu kasıp kavuran İskit ve Kimmer akınlarına dayanamayıp yıkılınca, Doğu karadeniz'de tarih sahnesine çıkanlar, Ege kıyılarından gelen Miletoslular oldu
MİLETOSLULAR DÖNEMİ :
Miletoslular, yunan ve İyon kentleri arasında koloni kurmaya en geç başlayanlardı
Ege kıyılarının çoktan kolonileştirilmiş olduğunu gören Miletoslular, Kimmer ve İskit akınlarının bitmesinden sonra, İÖ 670'te Marmara ve karadeniz kıyılarına uzanmak fırsatını buldular
Ünlü tarihci Plinius Naturalis Historia adlı yapıtında Miletosluların bu bölgelerde 90 kadar kent kurduklarını yazmakta, ancak bunlardan çoğunun emporion-yükleme boşaltma iskelesi- olmaktan ileriye gidemediğini belirtmektedir
Bununla birlikte emporionların bir bölümü daha gelişmiş birer ticaret ve balıkcılık merkezi duruma gelebilmişlerdir Sonradan büyük önem azanan bu merkezler arasında, Sinope, Amisos, Kerasos ve Trapezus gibi kentler vardı
PERSLER DÖNEMİ:
Perslerin Ahameniş sülalesinden gelen prenslerin önderliğinde kurulan Pers Devleti, özellikle IIKiros (Kuraş) zamanında batıya doğru yayılmaya başladı IIKiros İÖ 550'de bugünkü Azerbaycan/Doğu Anadolu bölgesinde yer alan Med Devletinin egemenliğine son verdikten sonra, batıya, Lidya Devletinin üzerine yürüdü
Lidya kralı Kroissosu İÖ 546'da yendiği zaman, Pers İmparatorluğu artık bütün Anadolu'ya yayılmıştı
İmparator IDareios (İÖ 522-485), çok sayıda boy ve oymağı barındıran bu geniş toprakları merkezi bir yönetim altında toplamak için, ayrı ayrı satraplıklara böldü
Bu bölümleme, 127 vilayeti kapsıyor ve 23 satraplıktan oluşuyordu Kerasos, doğuda Skidises (rize) dağları ile btıda Lykos(Kelkit) ve İris(Yeşilırmak) vadileri arasında kalan satraplığın içinde yer alıyordu
Dareios döneminden sonra bu satraplık Pont Kapadokyası denen daha büyük bir satraplık sınırları içinde kaldı Bu satraplık, Heredotos'un satraplıklar listesinde 19 sırada yer alıyordu Satraplık sınırları içinde yaşayan topluluklar, Muşkiler (moskoi), Tibarenler, Taballer Khalibler, Makronlar, Mardlar ve Mosinekler'di
Bu oymaklar Pers hazinesine yılda 300 talan vergi ödüyordu I Dareois döneminde, bu halkın dağlarda yaşayan kesimi çok geri üretim koşullarında iken, ovalarda yaşayan kesim, üretim ve doğa koşullarının elverişliliğinden yararlanarak, daha ileri bir yaşam sürüyorlardı
Tevrat'ta Meşek ve Tubal diye anılan Muşki ve Taballar, kuzeyden Pont Kapadokyası'ndan güneye Kilikya'ya uzanan yörelere dek yayılmışlardı Tarihci Ksenefon, Babilliler'in İÖ 400'de önlerine katıp kuzeye doğru sürdükleri Onbinler'den yani yenik yunan ordusunun artıklarından söz ederken, kimi grupların Kerasos yörelerinde konakladıklarını yazmaktadır
BİRİNCİ KAPADOKYA KRALLIĞI:
İÖ 331'de İskender karşısında kesin bir yenilgiye uğrayan Pers İmparatorluğu dağıldıİskender, Perslerin egemen olduğu topraklarda, her birinin başına komutanlarını atadığı yeni satraplıklar oluşturdu Ama İçdoğu Anadolu bölgesini kapsayan Kapadokya bu satraplıkların dışında kaldı ve burada bağımsız bir Kapadokya Krallığı doğdu Kurucusu IAriarates (İÖ 332-323) , bu krallığı, özellikle İris (Yeşilırmak) Havzasında güçlü bir devlet haline getirdi Bu günkü Zile yakınlarındaki Gaziura'yı başkent edindi Gaziuralı Ariaates diye anılan bu kral, Sinope'den Trapezuz'a dek uzanan kıyı bölgesini de denetimi altına aldı
MAKEDONYALILAR DÖNEMİ:
Ariarates'in kurduğu devlet, onun ölümüyle (İÖ323) tarih sahnesinden silindi Bu dönemde İskenderin vasi olarak atadığı Perdikkas'ın da isteği ile Kapadokya bölgesine Makedonyalılar geldi ve bölge bir süre onların denetiminde kaldı Ancak, IAriarates'in üvey oğullarından biri, Kapadokya'yı Makedon egemenliğinden kurtararak yeni bir krallık kurdu Perdikkasın ordularını yenmeyi başaran bu kral, İskender'in Kapadokya satrapı olan Antiogonos'a da karşı savaştı ve onun komutanlarından Amintasın ordularını bozguna uğrattı Bu arada Antigonos İskenderin öbür komutanlarına karşı verdiği savaşta yenilince, Ariarates'in oğlu IIAriarates adıyla Kapadokya Kralı oldu (İÖ 301) Öte yandan yine Pers sylularından Mitridates Ktistes, Paflagonya ve Pont Kapadokyası yörelerinde ayaklanıyordu İskender döneminin artıklarına karşı başlayan bu ayaklanma Amnias(Gökırmak) ve İris (Yeşilırmak) vadilerine kadar uzadı IIAriarates'in güneyde büyük kapadokyada, Mitridates Ktistes'in ise Kuzeyde Pont Kapadokyası bölgesinde kurdukları krallıklar biribirinden bağımsız olarak gelişiyordu
Kapadokya Krallığı İS 18'de Romalı Komutan Tiberius'ca yıkılıncaya kadar tarih sahnesinde kaldı Pontus devletinin kurulduğu yer ise Ilgaz Dağı yakınlarındaki Kimiata kenti'ydi (İÖ 301)
|