|
Prof. Dr. Sinsi
|
Geleneksel Bursa Kadın Kıyafetleri Nelerdir
Geleneksel Bursa Kadın Kıyafetleri nelerdir
Türkiye'nin en gelişmiş illerinden biri olan Bursa'da geleneksel toplumsal yapı 1950'lerde tarımın makineleşmesi ve ulaşım olanaklarının artmasıyla canlanmıştır 1960 larda sanayinin gelişimiyle birlikte toplumsal ve kültürel yaşam içerik yönünden zenginleşmiştir
Bu süreçte geleneksel aile yapısı ortadan kalkmış, giyim-kuşam yerini tamamen çağdaş giysilere bırakmıştır Yerel giysilere ancak çok uzak dag köylerinde rastlanabilmektedir İlde giyim-kuşam Türkiye'nin tüm yörelerinde olduğu gibi gelir gruplarına, toplumsal çevre Özelliklerine göre değişiklik göstermektedir Giyim-kuşamın belirlenmesinde moda ve çalışma koşulları etkili olmaktadır
Eski Bursa'da özellikle kadın giyimleri, kumaşları ve işlemeleriyle dikkat çekerdi Bursa tezgahlarında dokunan ipekler, bürümcükler, kadifeler bu giysilere özellik katardı
XVI yy'ın ikinci yansından sonra Bursa kadifeleri, çatma, seraser denilen altınlı kumaşlar, kemhalar, arşın, tafta, çuha, keyfiye, peştemaller oldukça yaygın ve ünlüydü Padişah Sarayı ve erkanı bu kumaşların devamlı müşterileri idi
Hali vakti yerinde olanlar Elmasiye, Altıparmak, Altınoluk, Geze adı verilen Humus ve Şam ipekli kumaşlarından elbiseler dikinirlerdi Bu tarz elbiseler XVII ve XVIII yy'larda selimiye adı verilen, klaptanla karışık başka bir cins ipekli kumaştan yapılırdı
Köy düğünlerinde (köy düğünü) ise geline ipekli oyalı gömlek ile bindallı denilen, üzeri sırma işlemeli kadife entari giydirilirdi Durumu uygun olan bunun üzerine kürk giyer, gümüş fişeklikli kemer kuşanırdı
XIX yy'ın başlarında Bursa gelinlerinin çeyizlerinin zenginliği dikkat çeker Hamam takımları, işlemeli oyalı başörtüleri, pullu hamam tülbentleri, ipekten yapılmış saat, mühür, tütün ve para keseleri, damada yerli bezden iç göynekler, donlar, çevreler, işlemeli uçkurlar, ipekli ipeksiz mendiller yapılırdı
Gelin çeyizi on beş gün asılı durur, bu süre içersinde gelin her gün değişik bir elbise giyerdi Bursa gelinleri bu elbiseleri çok iyi muhafaza etmek ve düğünlerde, davetlerde giymek zorundaydılar
Bursa dağ köylerinde hala giyilmekte olan geleneksel kadın kıyafetleri daha otantik özellik taşırlar
Şalvar / Paçadon / Krepdöşin: "Üçetek"li bu giyim tarzında, altta "paçadon-krepdöşin" adları verilen şalvar bulunmaktadır Şalvar boyu ayak bileğine kadardır Ağı çok düşük olmayan şalvarın, beli uçkurla toplanır Yöre tezgahlarında dokunan, krem renkli ham ipek dokumadan yapılır Ağ kısmında kare bir kumaş parçası ile şalvarın hareketi sağlanır İpekten yapılanları gelin çeyizine konur, daha gündelik kullanımlar için pamuklu bez veya (Amerikan) kaput bezi tercih edilir Paçalarında bilekten yukarıya doğru 25 cm yüksekliğinde nakış olup, daha çok kırmızı, lacivert gibi renkler kullanılır Bunlara "paçalık" denir Türlü şenliklerde, işli paçalıklar üçeteğin yan yırtmaçlarından görünür Uçkurların uçlarında bitkisel motiflerle nakışlar olur
Mintan / Göynek: Üstte tene, mintan (göynek) giyilir Göynek, el tezgahlarında "el bezi" adı altında dokunan kumaşlardan yapılır Kumaşların eni yaklaşık 40 cmdir Kumaş eninden dikim esnasında yararlanılır Ön ve arka ortalar kumaş katına denk getirilir Önde 30-35 cm derinliğinde yaka yırtmacı açılır Omuz da kumaş katındandır Boyun kısmı yuvarlak oyulur Kol genişliği kumaşın enidir Kol omuza yerleştirilir, rahat hareketini sağlamak için kol altıyla, ön ve arka parçaları birleştiren yan parçaya "kuş" yerleştirilir Göyneğin beden boyu 120-125 cm arasında yapılır Ön yırtmaç yaka kenarları ve etek uçları "yanış"lıdır Yaka ve kol ağızları iğne oyası olur Etek ucunda ise "tentene" denilen tığ ile yapılmış dantel vardır
Yakaya iki parmak yüksekliğinde dik yaka, nakışların arasına da renkli püsküller takılır Düz dokuma bezler kullanılmadığı taktirde "çitili", "dizmeli gömlek" yapılır Çit, üzeri çiçekli ve desenli pamuklu bezdir Orta tabaka halk tarafından entarilik ve mintanlık olarak çok kullanılmıştır
Üçetek: Göyneğin üzerine "üçetek" giyilir Kırmızı pamuklu dokumadan yapılan üçetek "U" yakalıdır Önü göğüse kadar açık olur Belde düğmeyle iliklenir Kol düz kesimli ve ağız kısmı yırtmaçlıdır Yanlar kalça altına kadar açıktır Ön etekler arka etekten bir karış kısa tutulur Kol ağzı, arka etek uçları renkli ipliklerle işlenir Ayrıca yaka kenarına, Önlere, etek etrafına ve kol ağzına siyah iplik ile oya tarzında süslemeler yapılır İçi krem rengi bir bezle astarlanır Peşli ya da üç peşli denilen üçeteğe yörede "işlemeli enteri" denir Kırmızının yanısıra bordo, siyah, mavi renklerde kumaşlardan da yapılır Üçeteğin boyu yaklaşık 120 cm dir Arka ortası ve omuz kumaş katından kesilir
Resimlerde görülen üçetek, Bursa Orhaneli İlçesi Harmancık Köyünde giyilir "Gobakbaşı" denilen kumaştan yapılan üçetek metinde anlatılan üçetekle biçim olarak aynı özellikleri göstermekle birlikte farklılıklar da taşımaktadır
İçli-Kapatma: Üçeteğin üstüne "içli-kapatma" giyilir Kırmızı, siyah, bordo, yeşil renklerde keten dokumadan yapılır Sıfır yakalı ve önden açık olup Önde başka kumaş parçasıyla aplike vardır Ön ve arka beden ek yerlerine beyaz sutaşı geçirilmiştir İşe gidilirken giyilir Daha sonra anlatacağımız güdükle veya güdüksüz giyilir
|