Diyarbakır Halk Oyunları 6

YÖREDE TAKILAR

KADIN TAKILARI
BAŞ TAKILARI
ŞIRRIK

Yörede çok yaygın olarak kullanılan, sadece gümüşten imal edilen, üzerinde damla, güneş, yaprak, yılan motifleri bulunan bir takı çeşididir Takının orta kısmı alnın tam ortasına gelecek şekilde Kofi denilen başlığa tutturulur Boyuna takılacak şekilde, kolye biçiminde olanları da mevcuttur

EYYÜN

Bir parça kumaş üstüne düzenli bir şekilde altın paralar sıralanır Yapılan bu takı Kofinin üstüne, yani kaşın tam üstüne gelecek şekilde yerleştirilir, başın arka kısmında düğüm atılır, bazı bölgelerde ekonomik güce göre altın ya da gümüş paralar olarak değişebilir

KÜPE

Kulağa süs olarak takılan ve hala eski canlılığıyla kullanılan bir takı çeşididir Genelde yöreye özgü küpeler;

· Kişnişli Küpe

· Habli Küpe

· Fiyonklu Küpe

· Tut Küpe

· Doktor Diş Küpe

HIZMA

Yörenin belli kesimlerinde kullanılan, bayanların sağ ya da sol burun deliklerine takılan bir takıdır Genelde altın ya da gümüş olup, üzerinde mavi boncukta olabilir

BOYUN TAKILARI

HAMAYLİ

Yörede Boylamada denilen bir süs eşyasıdır Hamayli bayanlarda süt kesilmesi, kötü rüya, karanlıklardan ve nazardan korunmak amaçlı takılır Diğer takılardan farklı özelliği dini inanışın etkisinde kalarak içinde Kurandan Ayetler vardır

KOLYE

Yörede yaygın olan ve fazlaca çeşidi bulunan bir boyun takısıdır

· Habli Kolye

· Kişnişli Kolye

· İncili Kolye

· Yapraklı Kolye

· Kozanlı Kolye

· Direkli Kolye

· Badem Yapraklı Kolye

MERCAN

Mavi ve turuncu renklerden, üç sıralı boncuktan olup, genç kızların boynuna taktığı bir takıdır En temel özelliği tam boynu saracak şekilde olmasıdır Hamayli (boylama) gibi sarkmaz

SÜT MUSKASI

Yörede sütten kesilen bayanların taktığı ince, gümüş, üstünde ayetler bulunan ve ortasında taş olan bir boyun takısıdır

KORDON

Metalden olup kırsal kesimdeki bayanlarda ucuna kullandığı sandığının anahtarı,

şehir merkezinde yaşayan bayanların ise giydikleri elbisenin sol üst köşesindeki cebe koydukları cep saati kordonudur Yani kırsal kesimdeki bayanlar için anahtar, şehir merkezindeki bayanlar için saat kordonu görevini gören bir boyun takısıdır

KEHRİBAR

Yörede sarılık hastalığına yakalanan bayanların kullandığı, ceviz büyüklüğünde, ortasından ip geçen, sarı kehribar taşında olan bir boyun takısıdır

BEŞİBİRLİK

Beş altın lira değerindeki Osmanlı parasıdır Yörede beşi bir yerde adı verilmektedir En yüksek altın para sayılan takı, ip ya da kumaş parçası üzerine beş adet takılır ve öylece boyuna asılır

KOL TAKILARI

BİLEZİK

Dönemine göre çeşitli motiflerle süslenen, değişik işçiliği olan deri, ağaç, bakır, gümüş, altından yapılan, eski dönemlerde erkeklerinde kullandığı söylenen ve hala yaygın olarak kullanılan süs takısıdır

· Hasır Bilezik

· Paralı Bilezik

BEL TAKILARI

GÜMÜŞ KEMER

Gül, menekşe, lale, yonca yaprağı gibi motifleri bulunan gümüşten imal edilip ve bele takılan bir süs eşyasıdır

AYAK TAKILARI

HALHAL

Yörede genç kızların ve çocukların ayaklarına taktıkları, pirinç ya da gümüşten yapılan, hareket ettikçe ses çıkaran bir ayak takısıdır Halhalın ses çıkarması çocuğa yaklaşan zararlı hayvanları korkutmak içindir

ERKEK TAKILARI

HAMAYLİ

Asıl amacı nazardan korunma olan, şekil olarak ta kare, üçgen, dikdörtgen veya silindir şeklinde olan boyun takısıdır Boyuna koldan geçirilerek takılır Genelde deriden ve sade bir biçimde yapılır

PAZUBANT

Dinsel inançlardan ilgili nazardan korunmak amaçlı doğan, üzerinde yılan, akrep, tabanca şekilleri bulunan, kare, üçgen ve dikdörtgen şekilleri olan, kolun dirsek ile omuz arsına takılan bir kol takısıdır

KÖSTEK

Yörede iki değişik çeşidi bulunan, en eski erkek takılarından olan, bir takı çeşididir İki şekli mevcuttur;

· Boyundan asılan ve ucuna saat takılan

· Yeleğin düğme iliğine kancasıyla tutturulan ve ucuna saat takılıp saatle beraber yeleğin cebine bırakılan

ZİNCİR

Gri veya sarı renkte olup, yeleğin düğme iliğinden tutturulup, kuşağın iç kısmına konan bir takıdır

MENDİL

Yörede genelde açık renklerden seçilen, kare şeklinde, işlemesiz olup katlanarak kuşakla yelek arsına sıkıştırılarak takılan bir aksesuar çeşididir

YÖREDE HALK OYUNLARINDA KULLANILMIŞ ÇALGILAR

Çok eski zamanlarda yörede birçok yerde icra edilen halk oyunlarına değişik dönemlerde farklı çalgılar eşlik etmiştir Aşağıda yazan sazlar zaman ve mekân gözetmeksizin eşlik eden bütün çalgılardır
· Davul

· Zurna

· Dilli Kaval

· Dilsiz Kaval

· Arbena

· Bağlama

· Santur

· Cümbüş

· Ud

· Kemança

· Darbuka

· Tef

· Zilli Tef

· Zilli Maşa

· Çığırtma

GÜNÜMÜZ HALK OYUNLARINDA KULLANILAN ÇALGILAR

Çok eski dönemlerde değişik çalgılar kullanılmasına rağmen, bugün hala canlılığını koruyup günümüz kadar gelen çalgılar aşağıdakilerdir

· Davul

· Zurna