|
Prof. Dr. Sinsi
|
Gaziantepin Yöresel Oyunları, Gaziantepin Halk Oyunları
Gaziantepin Yöresel Oyunları, Gaziantepin Halk Oyunları
Yöresel Halk Oyunları
Halk oyunları bakımından Halay bölgesi içerisindedir  Halaylar oyuncuların yarı halka biçiminde birbirlerine tutunarak oynadikları oyunlardırKadın ve erkeklerin birlikte dans ettiği bu yöremizde hasat sonunda yapılan eğlenceler işlenmektedir Melodik yapısı zengin olan bu yöremizde danslar zaman zaman ağır,zaman zaman da çok ritmiktir Türkmen bölgesi olan Gaziantepte oyunlar ayrı ayrı diziler halinde de oynanmaktadır Gaziantep gerek kız erkek giysileri ve aksesuar bakımından çok zengindirLeylim Halayları, Kaval, Düdük, Tef ve bir türkücüden oluşan müzik grubunun eşliginde yürütülür
OYUN ÇEŞİTLERİ:
Dokuzlu, Oguzlu, Çepikli-Çibikli (Havarisko da denir ), Kırıkhan, Ağırlama, Fatige demune, Mani, Sirin Nar, Mendilli, Leylim,Meryem, Mermere, Kaba, Tam Kaba, Kirikcan, Çobanbeyli, Nahsani, Barak Halayi ya da Barak iki Kamis oyunu, Üçürdüm
Oyunlara eşlik eden müzik aletleri şunlardır:
Davul, Zurna
GAZİANTEP YÖRESİ KIYAFETLERİ KADIN GİYSİLERİ
BAŞA GİYİLENLER
Merkez ve çevre köylerde çevre yazma gümüş taç üzerine ya da tepelik üzerine poşu ya da taçh fes üstüne dolak atılmış, ön kısmına gümüş ve altın dizili bir biçimde yapılmaktadır"Çarşaf, meşrefe ve mezar'da kullanılmaktadır
Meşref: Varlıksız kişilerde başa atılmış kareli bir örtüdür
Mezer: Peştemallara da mezer adı verilir
Aynca yörede "kafiye'de kullanılmaktadır Meşrefe üste aldıklan örtülerin herbiri içinde kullanılır
Yörede yine "hisir" adı verilen iyi cins gümüşten oluşan taç ve hotoslar kullanılmaktadırAltından yapılmış olanlarda "teste" adını alırBaşa gümüş işlemeli fes giyilirFeslerin üzeri ve etrafi süslüdürÖn kısımda alna doğru "gazi" denilen altınlar sarkarAynca gümüş penezde sarılabilirFesin önünde gümüş bir küpelik asılıdırKenarlan gümüş paralı olan taç, fesin üstüne yerleştirilirFesin üzerine pullu dolak örtülür Etrafına ipekten yapılma poşu sarılırFesin üzerine tor kuşunun tüyleri boyanarak takılırAy*nca üst ve yan taraflara karagöz çiçekleri de sokulurFesin arkasından ince ve parlak olan renk renk pullu yazmalar asılırSaçlara ek olarak sac kaytanlan takılırYüzde yanaklara gelecek şekilde paralı, boncuk işlemeli yanaklıklar vardır Bunların adına "sekke" denir
Barak Köyleri saçlarına "erbi" denilen siyah ipekten yapılmış suni saç takarlarBu*na sağ bağı da denirİpek ahmediye bağlanırYan üst ve sol tarafa tozak denilen horoz, tavuk tüylerinin renklendirilmişlerinden bir demet takarlar
Tepelik: Çuha fes üzerine gümüş tepelik, gümüş alınlık ve yanak kısmına sarkan gümüş penezden oluşur
Ahmediye: Tepelik üzerine sanlan bu poşu, saf ipekten olup üzeri işlemelidir Portokal rengindedir
Tozak: Tavuz kuşu, güvercin,telekçi kuşu, tavuk gibi hayvanlann tüylerinden ve mevsim çiçeklerinden oluşur
Altuniye Poşu: Ipekli olup, kenar kısmı sırma işlemelidir Alın kısmına ahmediyenin üstüne sarılır
SIRTA GİYİLENLER
Salmalı Gömlek: Üzeri simle işlemeli olup, yakasızdırİçe giyilirKolları uzun olduğundan el bilek kısmından ve omuz üzerinden tam boyun kısmına bağlanır
Merkez ve çevre köylerinde iç çamaşırı olarak ciğer deldi veya musabak giyilirSalmalı gömleğin kolları üç eteğin kollarının kirlenmesini önleyecek şekilde dışarıdan katlanarak ensenin hizasından iki salma düğümlenir Gömleğin üzerine mavi çuhadan yapılmış, fermane veya kadıfeden yapılan hırka giyilir Üç etek genellikle kadıfeden yapılırCepkenle buluzu andıran gömleklerde giyilebilir
Elbeyli'de sırtta üç etek zubun (zibin) giyilirYani içi astarlı uzun kollu etek kısmı üç parça olan uzun elbise bulunur
Üç etek elbiselerin, genellikle kadıfe veya satenden yapıldığı görülür Beyaz ketenden üzeri işli üç etekler giyilir Bunlara "ağ saya" denir Üç eteğin içine salmalı gömlek giyilir Şeytan gömleği de denen bu giysinin boyu yere kadar uzun ve salmaları büyüktürYörede içte yakasız düz "köynek" vardırBu köynek hassa kumaştan yapılmıştırBunun üzerine gümüş işlemeli üç etek denilen zubun giyilirÜç eteğin üzerindeki değişik renkte çizgi motiflere baran adı verilirBaran gümüş işlemelidirÖn tarafi açık olan üç eteklerin ilik kısımları bürümcek ya da örme işlemelidir Bunun üzerinede gümüş iş*lemeli bir üstlük giyilir Üstlükler kadıfeden yapüir, göğüse gelen kisimlarla arka kesim kendinden dokuma işlemelidir Üç etek zubunlarınn kol ağızlarında "salma" denilen kolcuklar vardır" Bu kolcuklar iş esnasında dirsek üstünden bağlanır
Barak köylerinde ise "salmalı gömlek" giyilir Bu gömleğin üstüne kadıfeden "üç etek" giyilir Aynca mavi çuhadan yapılan, yakasız, önü açık ve kol ağızı dar olan "fer*mane" veya "hırka" giyilir Kışın "pamuklu hirka" yazın ise ince kumaştan yapılan "sam hırkasi" giyilmektedirGaziantep'te genel olarak içe "salmalı gömlek" giyilmektedirBu salmalar bazı yörelerde dar ve küçük, bazı bölgelerde ise geniş ve uzundur Gömleğin kollarına eklenen salmalann amaci, iş esnasında kadıfe olan üç eteğin kollarının kirlen*mesini önlemektirMerkezde ve çevre köylerde entarinin ve üç eteğin üzerine belde "kemer" ya da "kuşak" bulunurKemer altın veya gümüştendirKuşak ise kumaş üzerine işlemeler ve çeşitli süsler ile elde edilirSal kuşak da bağlanabilir
Elbeyli'de gümüşten yapılma çeşitli kemerler vardır
1- Kırma turalı gümüş kemer
2- Kasnak gümüş kemer (tek parça gümüşten yapılmıştır on cm eninde kıvrılmıştır)
3- Zincirli kemer
Yörede üslük ve etek, zubunun üzerinden gümüş bir kemer takılır Gümüş kemer*ler tek parça, bazıları motif motif kesme gümüşlerden yapılmıştır Altlarından kalınca bir bez geçirilerek çabuk yıpranması önlenir
Barak köylerinde; belde gümüş "aşık" veya "hasır" kemer bulunur
Merkezde en alta iç donu giyilirÜzerlerine çeşitli renklerde şalvar giyilmektedirŞalvann üzerine giyilen salmalı gömleğin etek kısmı dize kadar inerÜç etek ise gerekirse arkadan iki yandaki parçaları ortada birbirine bağlayarak giyilir Elbeyli'de şalvar bilekten büzmeli ve boldurGöz alıcı renkler tercih edilirŞalvann üzerine zubunun etekleri iner En üstte ise yere kadar uzun olan önlük takılır Bu önlük büzgülü ve ince kemerlidir Kilis'te ise üç eteğin altından çiçekli basmadan dikilen bir şalvar bulunur Bu şalvarın paça kısımları işlemelidir
Barak oymağında da kadınlar ve genç kızlar şalvar giyerler Ayrıca uzun önlük takarlar
Mini Yelek: Kolsuz ve yakasizdir Iç gömlek üzerine giyilir ipeklidir
Gümüşlü Keten: Omuza alınırBir köşesi boncuklar ve renkli pullarla işlenirÖrgü saçlar ve üzeri gümüş halhallarla kaplıdır Kaytan denilen gümüş saçakları vardır
Önlük: Bele takilrr Genellikle etek kenarlan işlemeli ve düz olanlan da vardır Şalvar: Genellikle ipeklidir Desenli olanlan da vardır
Üç Etek: Uzun kollu ve yakasızdır Ketep olup, elde etek kenarlan ve yakası motif işlidirMini gömleğin üstüne giyilir
AYAĞA GİYİLENLER
Merkezde ve çevre köylerinde kadın giysilerinde ayaklarda genellikle elde işlenmiş yün çorap kullanılırBunlara "sivas" çorabı denir "Zırhlı çorap" ise bacağa bağlanarak giyilir Ayaklarında yemeni bulunur Yemeninin bir çok çeşiti var Gül şeftali yemeni (annabi, siyah merküp, çarpana ve krrlangıç) adı verilen yemeni çeşitleri vardırEdikler konçlan uzun olarak ayak bileğine kadar çıkmış bir şekilde yapılır Yörenin orjinal ayakkabısı "kapkap'tir Tahta ve deri karışımından oluşur Üzerinde gümüş kakmalar ve çıngıraklar bulunurYöresel ediklerin adına "hade" denir Edik biçiminde olan bir kunduradır Başka bir çeşide de, mesi-lapçin adı verilir
Elbeyli köylerinde ayaklarda yemeni veya tabanında demir çakılı nalçadan papuç görülür
Yörede aynca ayağa beyaz ya da açık sarı renkte çorap giyilirBu çoraplar bazen işlemeli olurAyakkabı olarak genellikle kırmızı renkte olanlar tercih edilir Bazen kara yemeniye de rastlanır Barak yöresinde ayağa edik giyilmekte ve genellikle sarı renkte olanlar tercih edilmektedir Aynca yemeni, postal türü ayakkabılarda giyilmektedir
Çorap: Genellikle yündür ve elde örülür
Yemeni: Kırmızı renktedir Altı düz ve rahattır
TAKILAR
Basın alın kısmına küpe görünümlü altın ve boncuk işli takı takılırFeslerin ke*narlan "gazi" denilen altınlarla süslüdür
Boyuna ise gümüş kolye takılır Aynca beşibirlikler de yaygındır Bu takıların üzerinden "hamayli'lar sarkar Ayak bileklerine "halhal" denilen bir bilezik takılır Halhalların uçlannda "kongurdaklı" sarkmalar vardır
AKSESUAR
Gümüş Kemer: Gümüşten olup, kelebek şeklinde bir tokası vardır
Mendil: Üzeri pul işlemeli olup, bele takılır
Muska: Genellikle deriden olur
Gerdanlık: Altından yada gümüştendir
|