Mardinin Bilinen Târihi

Mardin’in bilinen târihi

Mardin’in bilinen târihi

Mardin’in bilinen târihi 3000 sene öncelere dayanır Mardin bölgesi Anadolu’da ilk siyâsî birliği kuran Hitit İmparatorluğunun sınırları dışında kalmıştır Hititler zamânında bu bölge Hurri Mitanni Krallığının elindeydi Uzun müddet Bâbil ve Asur hâkimiyeti altında kalan Mardin’i Medler ele geçirdi MÖ 4 asırda Makedonya Kralı İskender Anadolu ve İran’ı işgâl ederek imparatorluğuna ilhak etti İskender’in ölümü üzerine imparatorluk parçalandı Bu bölge Anadolu gibi Selevkos Devletinin payına düştü Pers ve sonra Sâsânî hânedanları bu bölgeyi ele geçirdiler

MS 1 asırdan îtibâren Roma İmparatorluğu Toros ve Fırat ötesi Doğu ve Kuzeydoğu Anadolu için İran’la mücâdele etti Her iki ülke arasında bu bölge el değiştirdi ve Roma tam bir hâkimiyet kuramadı MS 395’te Roma İmparatorluğu bölününce Anadolu gibi bu bölge de Doğu Roma (Bizans)nın payına düştü

640 târihinde hazret-i Ömer’in halîfeliği zamânında İyaz ibni Ganm kumandasındaki İslâm ordusu Mardin’i fethederek İslâm devletine kattı Sonraki asırlarda Hamdânîlerle Mervânîler Bağdat’taki Abbâsî Halîfeliğine tâbi olmak şartıyla bu bölgeyi ellerinde tuttular 1071 Malazgirt Zaferinden sonra Mardin toprakları Selçuklu Türklerinin eline geçti 1098’de Türkmen boylarından Artuklular bölgede Selçuklulara bağlı iki devlet kurdular Hısn Keyfâ (Hasankeyf)da kurulan Artukoğulları Beyliği “Sökmenîler” diye tanınır Bu beylik 1098’den 1231’e kadar 133 yıl devâm etmiştir Artukluların Hısn Keyfâ dalı Eyyûbîler tarafından ortadan kaldırılmıştır Eyyûbîler 1232-1524 arasında 292 sene devletlerini muhâfaza etmişlerdir Mardin’de kurulan ve “İlgâzîler” diye tanınan beylik 1104’ten 1407’ye kadar 303 yıl devâm etmiştir

Cezire-i ibni Ömer Cizre’de 1160-1596 arasında 436 sene devâm eden küçük bir beylik kurmuştur Zengilerin yâni Musul Türk Atabeylerinin bir kolu üç beyle Cizre’de 1170-1227 arasında 47 yıl hâkimiyet kurmuştur Mardin bölgesine Büyük Selçuklulardan sonra Eyyûbîler Türkiye Selçukluları İlhanlılar Mısır-Suriye-Türk-Memlûk İmparatorluğu Timurlular Karakoyunlular ve Akkoyunlular hâkim olmuştur 1507’de İran’daki Safevîler Mardin’i ele geçirdiler Yavuz Sultan Selim Han 1517 Çaldıran Zaferi ile Safevîleri Anadolu’dan attı Bıyıklı Mehmed Paşa Mardin’i fethederek Osmanlı Devletine bağladı

Yavuz ve Kânûnî’nin Salâhaddin Eyyûbî’ye büyük saygıları olduğundan “Hısn Keyfâ”daki Eyyûbî Melikliğinin bir müddet devâmına müsâade etti Osmanlı devrinde Mardin “Diyâr-ı Bekr” Beylerbeyliğinin (eyâletinin) 24 sancağından (vilâyetinden) biriydi Tanzimattan sonra “Diyâr-ı Bekr” eyâletinin üç sancağından biri oldu 5 kazâsı vardı İstiklâl Harbinde Mardin halkı mücâdelesini silâhsız fakat birlik içinde düşmanı korkutarak yapmıştı İcap etseydi Mardin de düşmana karşı kahramanca savaşırdı Mardin’de düşmana karşı mücâdele şu şekilde verildi:

Mardin önce İngilizler tarafından işgal edilmek istendi Irak Siyâsî Komiseri Nüel Mardin’e gelerek şehrin ileri gelenlerinden Mardin’in teslimini istedi Mardinliler işgâle karşı silâhlı mücâdele yapacaklarını söylediler 1919 senesinde Londra’da imzâlanan îtilâfnâme îcâbı Fransızlar Mardin’in teslimi için Fransız kumandanlarından Norman’ı gönderdiler Fransız kumandanı Norman iki Fransız subayı ve kaleye çekilmek üzere bir Fransız bayrağı ile istasyona indi Mardinliler sırtlara ve tepelere bolca çadır kurarak bu çadırlarda asker olduğu şâyiasını yaydılar Ellerindeki silâh ve atlarla çeteler kurdular İstasyonda silâhlı eli kazma kürek satırlarla dolu halk Norman’ı karşıladı Norman Mardin’in teslim olmasını istedi Mardin’in Avrupa şehri gibi onarılıp mahallî hükümet kurulacağını söyledi Mardin ileri gelenleri; “1071’den bu yana Türk ve 640’tan bu yana Müslüman olan Mardin Müslüman ve Türk kalacaktır asırlardır Türk toprağı olan Mardin Suriye’ye de bağlanamaz zor kullanırsanız savaşa hazırız” dediler Mardin şehir halkı Norman’ın yanındaki subayın elindeki Fransız bayrağını alıp parçaladılar Mardin ileri gelenleri Norman ve iki Fransız subayına bir ziyafet verip bu yemekte kendilerine; “Mardinliler tek bir vücut gibi birlik içindedir Tek bir Mardinli kalmayıncaya kadar ölmeye yemin ettik” dendi Norman korktu ve trenle Mardin’den ayrıldı ve Diyrabakır’a da gitmekten korktu Mardinlilerin bu kahramanca hareketi hem Mardin’i hem de Diyarbakır’ı Fransız işgalinden kurtardı Cumhûriyet devrinde Mardin 1923’te il merkezi olmuştur