Diyarbakır’İn Târihi

Diyarbakır’ın târihi

Diyarbakır’ın târihi

En eski medeniyetlerin kurulduğu “Mezopotamya” ile “Anadolu” medeniyetlerinin geçiş bölgesinde olan Diyarbakır’ın târihi çok eski devirlere uzanır Çayönü Tepesi kazılarında dünyânın en eski köyü bulunmuştur Hitit İmparatorluğunun bir parçasıyken Hurri-Mitanni Krallığına dâhil olmuş zaman zaman Babil ve Asuriler arasında (MÖ 1400) el değiştirmiştir Asurlular devrinde bölge vâlilik merkeziydi Daha sonra bölgeye Medler ve peşinden de Persler hâkim oldular MÖ 4 asırda İskender bu bölgeyi ve İran’ı Makedonya Krallığına kattı İskender’in ölümünden sonra kısa bir müddet Selevkoslar İmparatorluğunun hâkimiyetinde kaldı Tekrar târih sahnesine çıkan Partlar bölgeyi ele geçirdiler Mîlâttan sonra bir ve ikinci asırlarda bu bölge için Romalılar ve Partlar arasında çok kanlı savaşlar oldu Romalılar bölgeye hâkim oldular MS 395 senesinde Roma İmparatorluğu parçalanınca Anadolu gibi bu bölge de Doğru Roma (Bizans) payına düştü Partların halefi olan Sâsânîler bölgede hâkimiyet mücâdelesini devâm ettirdiler Hazret-i Ömer’in halîfeliği zamânında İran (Acem-Sâsânî) İmparatorluğuna son verildi 639 senesinde hazret-i Ömer’in emri ile İyaz ibni Ganem kumandasındaki İslâm ordusu Diyarbakır (Amid)ı ve çevresini fethetti Bu İslâm ordusunun kumandanlarından olan Hâlid bin Velid Amid’e (Diyarbakır’a) ilk giren komutandı Muhâsarada oğlu Süleymân ile sahâbelerden hazret-i Sâsaa şehid oldular Diyarbakır bir eyâlet olarak İslâm devletine bağlandı 869 senesinde Emir Îsâ Abbâsî halîfelerinin umûmî vâlisi olarak tâyin edildi Fakat Emir Îsâ halîfeye bağlı olarak bağımsızlık îlân etti 869-899 arasında 30 sene Şeyhiler Hânedânı olarak Emir Îsâ Emir Ahmed ve Emir Muhammed bölgede hüküm sürdüler

Halîfe Mütazıd Amid’e gelip Şeyhiler Hânedânını ortadan kaldırdı Bir müddet bu bölgeye Hamdânîler hâkim oldularsa da 990 senesinde bölgeye hâkim olan Mervânîler 1096 senesine kadar saltanat sürdü Alparslan 1071 Malazgirt Zaferinden bir sene önce Diyarbakır’a geldi Mervânîler Selçuklulara tâbi oldu Sultan Melikşah’ın ölümünden sonra bölge Suriye Selçuklularına kaldı Bir süre sonra da Diyarbakır ve havâlisine İnaloğulları hâkim oldular 1138’den sonra Vezir Emir Nisan idâreyi ele geçirdi Selâhaddîn Eyyûbî 1183’te Diyarbakır’ı aldı ve Hısn Keyfa Emiri Artuklu Nûreddîn’e verdi Artuklular 1232 senesine kadar hüküm sürdüler 1232’de Eyyûbî Sultânı Melik Kâmil Diyarbakır’ı ele geçirerek Artukoğullarına son verdi 1240’ta Anadolu Selçukluları Diyarbakır’ı aldılar

Eyyûbî Emiri Melik Kâmil 1258’de Diyarbakır’ı Selçuklulardan geri aldı 1259’da şehir İlhanlılara geçti İlhanlılar bölgeyi Artukoğullarına bıraktılar 1401’de Timur Han Diyarbakır’ı Akkoyunlu Karayülük Osman Beye verdi Karayülük Osman Bey Akkoyunlu Devleti başşehrini Diyarbakır yaptı Uzun Hasan başkenti Tebriz’e ***ürdü İran Safevî Sultanı Şah İsmâil 1507’de Akkoyunlu Devletini ortadan kaldırarak Diyarbakır’ı ele geçirdi

1507-1515 arasında Türk-Memlûk-Mısır-Suriye-İran-Safevî arasında bu bölge için mücâdele devâm etti Fakat halkın çoğunluğunu Türkler teşkil ediyordu Osmanlı hükümdârı Yavuz Sultan Selim Han 1515’te Diyarbakır’ı ve bütün Güneydoğu Anadolu’yu Osmanlı Devleti topraklarına kattı O târihten bu yana hiç istilâ görmedi Osmanlı devrinde Diyarbakır eyâlet (beylerbeyilik) idi Kendisine bağlı 24 sancağı (vilâyeti) bulunuyordu Bu eyâletin kapladığı alanda bugün Diyarbakır Elazığ Siirt (Kığı hâriç) Bingöl Mardin Tunceli ve (Birecik hariç) Şanlıurfa bulunmaktadır