|
Prof. Dr. Sinsi
|
Mardin Geleneksel Oyunlar Nelerdir
Mardin geleneksel oyunlar nelerdir
Halk oyunları (dansları) günümüzde de toplumsal yaşantıyı etkileyen önemli bir etkinliktir Halk oyunlarının kökeni insanlık tarihi kadar eskidir İlkel insanların topluluk halinde yaşaması ve kendilerini yöneten bir takım sihirli güçlere tapmaya başlaması ilk dansın doğuşuna neden oldu Yöremizdeki halk oyunlarının figürleri incelendiğinde bu toplumlarda yaşayan medeniyetlerin kültürel yapısı açıkça ortaya çıkar
Mardin halk oyunları, düğünlerde, bayramlarda, özel günlerde ve her türlü törenlerde oynanır Düğün törenlerinde törene katılanlar beli yerlerde toplanırlar Bu yer, nişan için kız evi, düğün için erkek evidir Törenin yapılacağı yere gelen konuklar karşılanır, ağırlanır ve tören bitiminde uğurlanır Karşılama, ağırlama ve uğurlama törenlerinde oynanan halk oyunları ayrıdır
Karşılama, oyunun akışının hızla başlayıp yine aynı hızla biten oyundur
Ağırlama, ağır bir tavırla yavaş hareketlerle oynanan bir oyundur
Uğurlamada oyunlar yavaş başlayıp hızla biter
Oyunlar seyirci karşısında oynanır Oyunun oynandığı ortam bazen bir evin avlusu, bazen bir oda bazen de bir düğün salonu olabilir Ekip başı oyunu yönetir, komutlarıyla oyuncuları yönlendirir
Oyunlar genelde türkülüdür Günümüzde; davul, zurna, klarnet, tulum, tef, tepsi, kaval, dilsiz kaval, erbana, kabak kemençe, şehir merkezinde, cümbüş, darbuka, zilli tef, bağlama ve koto eşliğinde oynanır Halk oyunları düğün, nişan, kına, bayram, asker uğurlama, toplantılar ve törenlerde oynanır Köylerde oynanan halk oyunları genellikle özel günlerde oynandığı için bayramlık tabir edilen en yeni, temiz, bazen de "Sandıktan" tabir edilen giysiler giyilerek oynanır
Halk oyunları oynandığı zaman, iyi bilenler gruba katılınca diğerleri çekilir ve bunları seyre başlar Mardin halk oyunlarında kültürü oluşturan özelikler sadece güzel sanatların dallarının birer göstergesi değil, yaşamın ta kendisidir
Mardin halk oyunlarını sıralayacak olursak:
BERİVAN : Süt sağma olayını anlatır, ağır bar havasındadır
CİRANE : Komşu aşkını anlatır, ağır bar havasındadır
KEÇİKANİ : Bu genç kız oyunu, sevgiyi, dostluğu, birlikteliği anlatır
MAMIR : Sevgiliye ağıtı anlatır Bar havasındadır
BİŞARO : Bağ bozumunu anlatan oyundur Coşkuyu anlatır Bay bayan karışık bazen de ayrı olarak oyun oynanmaktadır
SEGAVİ : Sevgi ve coşkuyu anlatır
CENBELLİ AĞA: Üzüntüyü ağıt şeklinde sergileyen oyundur Bar havasındadır
HINNE : Kına yakma olayını anlatan oyundur Sevinç ve birlikteliği anlatır
BABLEKAN : Kuyudan su çekme olayını anlatır
KEMALIM : Ataya duyulan sevgiyi, bağlılığı anlatır Bar havasındadır
ÇECANI : Memleket özlemini anlatır
ÜÇ KIRMA : Üç kırmayla oynanan oyun bir erkek oyunudur Ağır bar havasındadır
MERYEMİ: Aşk ve sevgiyi anlatır Bar havasındadır
LORKE : Güzelliği coşkuyla anlatan bir oyundur
HİMALEYE : Coşkuyu anlatan bir oyundur
KESİRTİN : Çift kırmalıdır Sevgi ve aşkı anlatır
ÇPİKLİ : Şiddet ve sevgiyi, jest ve mimiklerle uyumlaştıran bir oyundur
KOÇERE : Şehirden yaylaya çalışmak için gidenlerin mevsim sonunda işlerini bitirip ayrılacakları sırada kendi aralarında yaylalarda yaşadıklarını taklit ederek oynadıkları oyundur
HAFTANO : Giyinme ve kuşanma olayını anlatır
DİK OYUN : Toplumsal yaşamın disipliner yönünü anlatan bir oyundur
SEVGİ OYUNU : Her şeyde ve her yerde sevginin olması gerektiğini coşkuyla figürleştiren bir oyundur
RAKSIL HAVANIM : Elit tabaka hanımlarının bir araya geldiklerinde oynadıkları ve birlikteliği yansıtan bir oyundur Ağır bar havasındadır
RİHANE: Oyun adını reyhan çiçeğinden almıştır Oyunun özü çiçeğin büyüyüp yayıldıkça etrafa saçtığı muhteşem ve ferahlatıcı kokusunun etkisi insanoğlunun raks etmesini sağlamıştır Ağır bar havasında olup, erkek oyunudur Buna Atabarı da denir
YÖRE ÇİFTETELLİSİ : Coşkuyu anlatır Bayan oyunudur
YÖRE HALAYI : Sevgiyi ve aşkı anlatır0yun bar havasındadır
MALATYA : Birlikteliği anlatır Bu oyunu bay ve bayan karışık oynar
OĞUZLU : Aşkın yüceliğini anlatır
ONDÖRTLÜ : Sevgi ve aşkı anlatır
SAMRA : Aşkın yüceliğini anlatır Ağır bar havasındadır
KEMANBAZO : Ayrılığı ve ayrılığa karşı duyulan sitemi anlatır
SABİHA: Mardin'de yaşanan ve sonu evlilikle biten ölümsüz bir aşkın öyküsüne dayanır Bu öyle bir aşk ki, yıllanmış şarap gibi zamana hükmederek günümüze taşır Ağır bar havasındadır
HAT MATAR (Yağmur yağdı): Çok özel, güzel olan memleketimizin yağmurla kazandığı ayrı havası anlatılmaktadır
ZEYZO : Umutsuz bir aşkın seven erkek için oluşturduğu hayal kırıklığı ve acıları konu eder
ESMERİM : Esmer tenli güzelleri anlatır
DİZO : Coşkuyu anlatır
BOTANİ : Birlik duygusunun sevgiyle kazandığı coşkuyu anlatır
CANTSU : Testiyle çeşmeden su taşıma olayını anlatır
ÇEPİKLİ : Coşkuyu anlatır
GÜLE : Divan edebiyatında sevgiliyi anlatan ,bülbülü deli eden aşkı anlatır
GOVEND : Bu oyun özlemi anlatır
ŞEVKO : Özlemi anlatır Bar havasındadır
HADDİNO : Birlikteliği anlatır
SEMRA : Aşk ile sevgiye olan özlemi anlatır
HIRPANİ : Aşk acısının bireyde uyandırdığı bir takım duyguları figürleştiren bir oyundur Bar havasındadır
TORİVAN : Sevgiyi coşkuyla bütünleştirerek anlatır Bar havasındadır
HURŞE : Sevinç ve coşkuyu anlatır Kemençe ile oynanır Doğal yaşamın bahşettiği mükemmelliğin karşısında duyulan sevinci oyunlaştırır
DALLAL : Sevgiliye duyulan özlemi anlatır Bar havasındadır
BEYN İT DEVELİ : Aşk ve sevgiyi anlatır
KOSARİ : Birlikteliği anlatır Bar havasındadır
Mardin ve Yöresi oyunlarındaki temel figürler: Çömelip doğrulma, titreme şeklindedir Çökmeler iki şekildedir
1-Bağlı çökme: Eller bağlı olarak çökülür
2-Bağsız çökme: Eller açık olarak çökülür
El vurma figürleri: Toplu ve tek olarak gözükür Dönme figürleri; ani dönme, Kerteli dönme, Toplu dönme, tek dönme şeklindedir
Halk oyunlarında görülen model, sıra, halka, karşılama ve nokta modelidir Sıra biçiminde göze çarpan unsurlar; düz dizi, eğri dizi, paralel dizi ve kopuk dizi olmak üzere dörde ayrılır
Hareket biçimi ise tek, çift ve karma yönlü olmak üzere üç şekildedir
|