Doğu Anadolu Bölgesinin Beşeri Özellikleri Nelerdir, Beşeri Özelikleri Hakkında

**Prof. Dr. Sinsi** · 10-13-2012

Adıyaman,

Adıyaman Doğu Anadolu Bölgesi’nin Yukarı Fırat kısmı ile Güneydoğu Anadolu bölgesinin Orta Fırat bölgesi arasında yer alan il

Diyarbakır, Urfa, Gaziantep, Kahramanmaraş ve Malatya illeri ile çevrilidir

37o25′ ve 38o10′ kuzey enlemleri ile 37o25′ ve 39o15′ doğu boylamları arasında yer almaktadır

Adıyaman eski medeniyetlerin yatağı olan bir yerde kurulmuştur

Önceleri Malatya’ya bağlı bir ilçe iken, 1954 senesinde Malatya’nın iki idari bölüme ayrılmasıyla il olmuştur

Trafik kodu 02′dir

Kahramanmaraş,

Kahramanmaraş Akdeniz Bölgesi, Doğu Anadolu Bölgesi ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde bulunan ve bir kısmı bu bölgelere ait olan Kahramanmaraşın toprakları 27°11 ve 38°36 kuzey enlemleri ile 36°15 ve 37°42 doğu boylamları arasında yer alır

Doğudan Malatya, Adıyaman, Gaziantep; güneyden Adana; batıdan Kayseri; kuzeyden ise Sivas illeri ile çevrilidir

Kayseri ve

Kayseri İç Anadolu Bölgesi’nin orta Kızılırmak bölümünde, Erciyes Dağının eteklerinde modern bir il

Kuzey ve kuzeybatıda Yozgat, Kuzey ve kuzeydoğuda Sivas, doğuda Kahramanmaraş, güneyde Adana, güneybatıda Niğde, batıda ise Nevşehir illeriyle çevrilidir

34°56′ ve 36°59′ doğu boylamları ile 37° 45′ ve 38° 18′ kuzey enlemleri arasında yer alır

Sivas illerinin de bazı bölümleri Doğu Anadolu Bölgesi’nin sınırları içinde kalır

Yüzey şekilleri

Yerşekillerini; sıradağlar,geniş plâtolar ve ovalarla çukur alanlar oluşturur

Ovaların çoğu genç faylarla sınırlandığından deprem alanlarıdır

Doğu Anadolu yüzey şekillerinin ana çizgileri, bölgeyi batıdoğu doğrultusunda boylayan yay biçimindeki dağ sıralarıyla meydana gelir

Bu dağ sıraları, alçak ve dalgalı düzlüklerle birbirinden ayrılırlar

Bu düzlükler üzerinde ayrıca dağ kütleleri yükselir, aralarına da çukur ovaları girer

Yüzey şekillerinin genel doğrultusuna göre, Doğu Anadolu relyefi kuzeyden güneye şöyle takip edilebilir:

1

Kuzeybatıda Kuzey Anadolu Dağları’nın Doğu Anadolu yaylasına komşu olan iç sırası: bölgenin sınırı içerisinde uzanan Kelkit Çoruh Dağları: Kızıldağ (3

025m), Çimen(2

700m) dağları ve daha ötede Çoruh Oltu havzasındaki dağlar

2

Bu dağların gerisinde Erzurum Kars yaylası

Çoğu yerde lav örtüsüyle kaplı; yüksl

1

5002

000m

Yayla üzerinde basık dağ sıraları: Dumludağ (3

200m), Allahüekber dağı (3

111m),Kısırdağ (3

150m) gibi; yayla içine girmiş çukur ovaları;

Sivas Kurtuluş Savaşının temellerinin atıldığı, Selçuklu devrinin dev eserleriyle süslü, yüzölçümü bakımından Konya’dan sonra ikinci sırada yer alan bir il

Sivas ili topraklarının büyük kısmı İç Anadolu Bölgesi’nin yukarı Kızılırmak bölümünde diğer kısımları ise Karadeniz Bölgesi ve Doğu Anadolu bölgesinde olup, 35° 50′ ve 38° 14′ doğu boylamları ile 38° 32′ ve 40° 16° kuzey enlemleri arasında yer alır

Erzincan Ovası (yüks:1

200)

Erzincan Ovası, Doğu Anadolu’nun Yukarı Fırat Bölümü’nde Karasu (Fırat) Vadisi boyunca yer alan ova

Erzurum Ovası (yüks: 1

8001

900m),

Pasinler Ovası (1

650m), Sürmeliçukur

Pasinler Ovası; Pasinler ilçesinin içinde bulunduğu ovadır

Uzunluğu 45 km, genişliği 12 km’dir

Yüzölçümü 420 km2′dir

Hınıs Ovasının yüzölçümü 170 km2′dir

Bu ovalara ilaveten Çoruh, Karasu, Aras, Oltu ve Tortum vadileri yer alır

Iğdır Ovası (800900m)

3

Doğu Anadolu’nun ortasında Karasu (Fırat) ve Aras vadilerine güneyden paralel olarak uzanan büyük sırt: KarasuAras dağları

Bunlar Monzur (3

250m), Mercan (3

463m dağlarıyla başlayıp

Iğdır|Iğdır ilinde bulunan ova

Palandöken (3

017m), Çakmak (3

060m), Perli (3

200m) dağı üzerinden Ağrı volkan kütlesine kadar uzanır

Büyük Ağrı konisi Türkiye’nin en yüksek doruğudur (5

165m)

KarasuAras dağları, güney batıda Uzunyayla yöresindeki kesintiden sonra Orta To roslar’a bağlandığı gibi, doğuda Ağrı volkan kütlesi ötesinde İran 0ortasındaki dağlara devam eder

4

Sözü geçen merkezî sırtın güneyinde Van Gölü havzası ve bunun batısında Murat havzası

Her iki havza da güneyde, güneydoğu Toros yayına dayanır; Ağrı Nemrut dağları arasında sıralanan bir sönmüş volkan dizisi (

# Palandöken Dağı – Erzurum’da bulunan bir dağ

Tendürek 3

542m,

Tendürek, Doğu Anadolu bölgesinde bulunan bir dağ

Türkiye’nin en aktif volkanik dağı olarak bilinir ve bacasından duman tütmektedir

Dağdan çıkan tüfler, Kars-Erzurum platosunun oluşumunda rol oynamıştır

Süphan dağı 1

200

000 ölçekli harita ya göre 4

434m, Nemrut dağı 2

802m) ile birbirinden ayrılır

Van Gölü havzası, doğuda

Van Gölü veya yöresel adıyla Van Denizi, Tatvan ilçesi sınırları içinde bulunan Nemrut volkanik dağının patlaması sonucu oluşan kraterde biriken suların oluşturduğu varsayılan volkanik bir göldür

İran sınır dağlarında yüksekliği 3

000m’yi aşan tepelere dayanan yüksek bir yayla (Erk dağı 3

200m) ile batıda Van Gölü’nün kapla dığı geniş bir çukur alandan meydana gelir

Murat hav zasında ise Murat ırmağı boyunca uzanan sıra ovalar arasında Bingöl (3

200m) gibi dağ kütleleri göze çarpar

Doğu Beyazıt ovası (2

000m), KaraköseEleşkirt ovası (1

650m), Malazgirt ovası (1

500m), Muş ovası (1

200m), Elâzığ ovası veya Uluova (1

050m)

5

Güneydoğu Toroslar, Doğu Anadolu’yu güneyden sınırlayan bir yaydır

Batı kesiminde geniş ve orta derecede yüksek (Malatya dağları; Akdağ 2

605m),orta kesiminde dar ve az yüksek (Maden dağları; Hazarbaba dağı 2

285m), doğuya doğru gitgide geniş ve çok yüksektir

(Bitlis dağları 3

500, Hakkari dağları; Cilo dağının Reşko tepesi 4

168m)

10-13-2012	#2
Prof. Dr. Sinsi	Doğu Anadolu Bölgesinin Beşeri Özellikleri Nelerdir, Beşeri Özelikleri Hakkında Adıyaman, Adıyaman Doğu Anadolu Bölgesi’nin Yukarı Fırat kısmı ile Güneydoğu Anadolu bölgesinin Orta Fırat bölgesi arasında yer alan il Diyarbakır, Urfa, Gaziantep, Kahramanmaraş ve Malatya illeri ile çevrilidir 37o25′ ve 38o10′ kuzey enlemleri ile 37o25′ ve 39o15′ doğu boylamları arasında yer almaktadır Adıyaman eski medeniyetlerin yatağı olan bir yerde kurulmuştur Önceleri Malatya’ya bağlı bir ilçe iken, 1954 senesinde Malatya’nın iki idari bölüme ayrılmasıyla il olmuştur Trafik kodu 02′dir Kahramanmaraş, Kahramanmaraş Akdeniz Bölgesi, Doğu Anadolu Bölgesi ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde bulunan ve bir kısmı bu bölgelere ait olan Kahramanmaraşın toprakları 27°11 ve 38°36 kuzey enlemleri ile 36°15 ve 37°42 doğu boylamları arasında yer alır Doğudan Malatya, Adıyaman, Gaziantep; güneyden Adana; batıdan Kayseri; kuzeyden ise Sivas illeri ile çevrilidir Kayseri ve Kayseri İç Anadolu Bölgesi’nin orta Kızılırmak bölümünde, Erciyes Dağının eteklerinde modern bir il Kuzey ve kuzeybatıda Yozgat, Kuzey ve kuzeydoğuda Sivas, doğuda Kahramanmaraş, güneyde Adana, güneybatıda Niğde, batıda ise Nevşehir illeriyle çevrilidir 34°56′ ve 36°59′ doğu boylamları ile 37° 45′ ve 38° 18′ kuzey enlemleri arasında yer alır Sivas illerinin de bazı bölümleri Doğu Anadolu Bölgesi’nin sınırları içinde kalır Yüzey şekilleri Yerşekillerini; sıradağlar,geniş plâtolar ve ovalarla çukur alanlar oluşturur Ovaların çoğu genç faylarla sınırlandığından deprem alanlarıdır Doğu Anadolu yüzey şekillerinin ana çizgileri, bölgeyi batıdoğu doğrultusunda boylayan yay biçimindeki dağ sıralarıyla meydana gelir Bu dağ sıraları, alçak ve dalgalı düzlüklerle birbirinden ayrılırlar Bu düzlükler üzerinde ayrıca dağ kütleleri yükselir, aralarına da çukur ovaları girer Yüzey şekillerinin genel doğrultusuna göre, Doğu Anadolu relyefi kuzeyden güneye şöyle takip edilebilir: 1 Kuzeybatıda Kuzey Anadolu Dağları’nın Doğu Anadolu yaylasına komşu olan iç sırası: bölgenin sınırı içerisinde uzanan Kelkit Çoruh Dağları: Kızıldağ (3025m), Çimen(2700m) dağları ve daha ötede Çoruh Oltu havzasındaki dağlar 2 Bu dağların gerisinde Erzurum Kars yaylası Çoğu yerde lav örtüsüyle kaplı; yüksl 15002000m Yayla üzerinde basık dağ sıraları: Dumludağ (3200m), Allahüekber dağı (3111m),Kısırdağ (3150m) gibi; yayla içine girmiş çukur ovaları; Sivas Kurtuluş Savaşının temellerinin atıldığı, Selçuklu devrinin dev eserleriyle süslü, yüzölçümü bakımından Konya’dan sonra ikinci sırada yer alan bir il Sivas ili topraklarının büyük kısmı İç Anadolu Bölgesi’nin yukarı Kızılırmak bölümünde diğer kısımları ise Karadeniz Bölgesi ve Doğu Anadolu bölgesinde olup, 35° 50′ ve 38° 14′ doğu boylamları ile 38° 32′ ve 40° 16° kuzey enlemleri arasında yer alır Erzincan Ovası (yüks:1200) Erzincan Ovası, Doğu Anadolu’nun Yukarı Fırat Bölümü’nde Karasu (Fırat) Vadisi boyunca yer alan ova Erzurum Ovası (yüks: 18001900m), Pasinler Ovası (1650m), Sürmeliçukur Pasinler Ovası; Pasinler ilçesinin içinde bulunduğu ovadır Uzunluğu 45 km, genişliği 12 km’dir Yüzölçümü 420 km2′dir Hınıs Ovasının yüzölçümü 170 km2′dir Bu ovalara ilaveten Çoruh, Karasu, Aras, Oltu ve Tortum vadileri yer alır Iğdır Ovası (800900m) 3 Doğu Anadolu’nun ortasında Karasu (Fırat) ve Aras vadilerine güneyden paralel olarak uzanan büyük sırt: KarasuAras dağlarıBunlar Monzur (3250m), Mercan (3463m dağlarıyla başlayıp Iğdır\|Iğdır ilinde bulunan ova Palandöken (3017m), Çakmak (3060m), Perli (3200m) dağı üzerinden Ağrı volkan kütlesine kadar uzanır Büyük Ağrı konisi Türkiye’nin en yüksek doruğudur (5165m) KarasuAras dağları, güney batıda Uzunyayla yöresindeki kesintiden sonra Orta To roslar’a bağlandığı gibi, doğuda Ağrı volkan kütlesi ötesinde İran 0ortasındaki dağlara devam eder 4 Sözü geçen merkezî sırtın güneyinde Van Gölü havzası ve bunun batısında Murat havzası Her iki havza da güneyde, güneydoğu Toros yayına dayanır; Ağrı Nemrut dağları arasında sıralanan bir sönmüş volkan dizisi ( # Palandöken Dağı – Erzurum’da bulunan bir dağ Tendürek 3542m, Tendürek, Doğu Anadolu bölgesinde bulunan bir dağ Türkiye’nin en aktif volkanik dağı olarak bilinir ve bacasından duman tütmektedir Dağdan çıkan tüfler, Kars-Erzurum platosunun oluşumunda rol oynamıştır Süphan dağı 1200000 ölçekli harita ya göre 4434m, Nemrut dağı 2802m) ile birbirinden ayrılır Van Gölü havzası, doğuda Van Gölü veya yöresel adıyla Van Denizi, Tatvan ilçesi sınırları içinde bulunan Nemrut volkanik dağının patlaması sonucu oluşan kraterde biriken suların oluşturduğu varsayılan volkanik bir göldür İran sınır dağlarında yüksekliği 3000m’yi aşan tepelere dayanan yüksek bir yayla (Erk dağı 3200m) ile batıda Van Gölü’nün kapla dığı geniş bir çukur alandan meydana gelirMurat hav zasında ise Murat ırmağı boyunca uzanan sıra ovalar arasında Bingöl (3200m) gibi dağ kütleleri göze çarpar Doğu Beyazıt ovası (2000m), KaraköseEleşkirt ovası (1650m), Malazgirt ovası (1500m), Muş ovası (1200m), Elâzığ ovası veya Uluova (1050m) 5 Güneydoğu Toroslar, Doğu Anadolu’yu güneyden sınırlayan bir yaydır Batı kesiminde geniş ve orta derecede yüksek (Malatya dağları; Akdağ 2605m),orta kesiminde dar ve az yüksek (Maden dağları; Hazarbaba dağı 2285m), doğuya doğru gitgide geniş ve çok yüksektir(Bitlis dağları 3500, Hakkari dağları; Cilo dağının Reşko tepesi 4168m)