Ağrının Geleneksel El Sanatları

**Prof. Dr. Sinsi** · 10-14-2012

Ağrının geleneksel el sanatları

Ağrının geleneksel el sanatları

GELENEKSEL EL SANATLARI

a) Halı ve Kilim Dokumacılığı:

Ağrı’da kış şartlarının ağır geçmesi nedeniyle yüne dayalı dokumacılık genellikle bu aylarda el tezgahlarında geleneğe bağlı olarak devam eder

Kilimin halk arasındaki adı yemenidir

Kilim ve halı dokumacılığı Ağrı’daki el sanatlarının en önemlileridir

Halıyastıkheybeyün çorap ve kazaktiftik eldivençorap ve papak ‘da yün ve öremeye dayalı el sanatlarındandır

Hayvancılığın yaygın ve egemen olduğu ilde Morkaraman ırkı koyunların yünlerinden elde edilen iplik bir çok işlemden geçirildikten sonra ev tezgahlarında dokunacak duruma getirilir

En iyi iplikler bu Karaman cinsi koyunlardan elde edilmektedir

Kurs ve halıcılık atölyeleri hariç Ağrı’da halı ve kilimler ekseri mengenesiz dik döner yer tezgahlarında dokunur

b) Yün Kazak ve Yün Çoraplar:

Yerli ırk koyunların yününden örülen kazak ve çoraplar sanat değeri taşıyan bir özelliğe sahiptir

Bu kazaklar ve çoraplar tezgahlarda yapılmayıp elde yapıldıkları için oldukça sağlam ve güzel motiflerle süslüdür

Çorapların parmak uçlarında geleneksel halı ve kilim motifleri kullanılır

Diğer motifler örgü şekliyle ortaya çıkarılır

Yünden ayrıca eldiven ve papak’ta örülür

Bunların beyaz renkli olanları daha fazla tercih edilir

c)Tiftik Papak ve Tiftik Çoraplar:

Keçilerden taranarak elde edilen tiftik özel işleyiş biçimleriyle giyim eşyası olarak değerlendirilir

Elde edilen tiftik yıkanıp temizlendikten sonra taranır

Teşi adı verilen eğirme aletiyle eğrilip iplik haline getirilir

Tiftik giyecekler el örgü şişleriyle örülür

Örüldükten sonra sıcak ekmek arasına baskıya bırakılarak yumuşatılır

Tiftik giyeceklerin kabartılıp saçaklandırılması bu yöntemle yapılır

Tiftikten kazak atkı ve eldivende yapılır

Tiftik çoraplar dize kadar uzandığından dizleme de denilir

Dizlemenin üzerine değişik halı ve kilim motifler işlenir

d)Üzerlik veya Nazarlık:

El sanatlarıyla ilgili olarak halkın üzerlik veya nazarlık olarak tabir ettiği üzerlik üzerlik otu tanelerinin ipliklere dizilerek geometrik şekiller verilen bir süs eşyası olduğu gibi inanç bakımından da kültürel değerler taşımaktadır

Halk inanışına göre üzerlik muska ve mavi boncuktan sonra nazardan iyi

koruyan eşyadır

Üzerlik otu bulunmayan yerlerde arpa ve mısır taneleri boyanarak kuşburnu kızardıktan

sonra toplanıp yapılır

Üzerine nazar boncuğu takılır

Özellikle Doğubayazıt’ta yetişen ve burada yapılan üzerlik köy odalarındaki duvarların başlıca süsüdür

e) Buğday ve Çavdar Sapından Yapılan Eşyalar:

olgun hale gelmiş buğday sapları başaklarından temizlenerek ıslatılıp yumuşatılarak örmeye elverişli hale getirilir

Ağrılı kadın ve kızlar bunlardan çanta sepet çay tepsileri ve çocuk şapkaları yapmaktadırlar

Ayrıca bunlar güzel renkler boyanıp motiflerle süslendiği zaman turistlerin ilgisini çekmektedir

f) Keçe Yapımı:

Keçecilik Ağrı’da hayvancılığa bağlı olarak gelişmiş diğer bir el sanatı koludur

Genellikle kuzu yününden yapılan keçeleryünün hallaç taraklarından geçirilmesinden sonra özel yöntem ve tekniklerle sıkıştırılmasıyla elde edilir

Keçelerin üzerine renkli yünlerden desen yapılır

Keçeler kırsal kesimde yaşayan ve hayvancılıkla uğraşan Ağrı halkının kullandığı bir yazgıdır

Köylüler kendi koyun ve kuzularından ürettikleri yünleri keçecilere götürerek ihtiyaçları olan keçeleri yaptırırlar

Keçeler sıcak tutması yönüyle bilhassa yaylalarda hayvancılıkla uğraşan halk için halı ve kilimden daha fazla bir önem taşır

Keçeden yazgı çoban başlığı çoban kepeneği gibi eşyalar yapılır

Önemli bir ihtiyaç maddesi durumunda olan keçe ve keçecilik bölgede ticari bir meslek ve unsurdur

3- HALK MÜZİĞİ

Ağrıda Halk müziği geleneksel kültürün önemli bir parçasıdır

Halk müziği oyunlara paralel olarak gelişmektedir

Halk müziği denince düğün türküleri ve halk oyunları akla gelir

Kullanılan belli başlı halk müziği araçları Davulzurnakaval tef tulum gayda düdük ve bağlama’dır

Türküler konusunda en çok emeği geçen ve derleme yapan sanatçılarbaşta İsmet ÖZTÜRK ve İsmet KOÇKAR olmak üzere Talat BAYDAR Şinasi HATUNOĞLUBurhan ÇAÇAN ve Ali Haydar GÜL’dür

Ağrı Türkülerinin en yaygın olanları şunlardır

Ağrı Dağından uçtum

Ağrı Dağı buzludur

Ağrı Dağının tipisine

Oy Eleşkirt

Konma Bülbül Konma

Eleşkirt’in Önü Ova

Murat Neden Bulanık akar

Küpkıran Ovaları

10-14-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Ağrının Geleneksel El Sanatları Ağrının geleneksel el sanatları Ağrının geleneksel el sanatları GELENEKSEL EL SANATLARI a) Halı ve Kilim Dokumacılığı: Ağrı’da kış şartlarının ağır geçmesi nedeniyle yüne dayalı dokumacılık genellikle bu aylarda el tezgahlarında geleneğe bağlı olarak devam ederKilimin halk arasındaki adı yemenidir Kilim ve halı dokumacılığı Ağrı’daki el sanatlarının en önemlileridirHalıyastıkheybeyün çorap ve kazaktiftik eldivençorap ve papak ‘da yün ve öremeye dayalı el sanatlarındandır Hayvancılığın yaygın ve egemen olduğu ilde Morkaraman ırkı koyunların yünlerinden elde edilen iplik bir çok işlemden geçirildikten sonra ev tezgahlarında dokunacak duruma getirilirEn iyi iplikler bu Karaman cinsi koyunlardan elde edilmektedir Kurs ve halıcılık atölyeleri hariç Ağrı’da halı ve kilimler ekseri mengenesiz dik döner yer tezgahlarında dokunur b) Yün Kazak ve Yün Çoraplar: Yerli ırk koyunların yününden örülen kazak ve çoraplar sanat değeri taşıyan bir özelliğe sahiptir Bu kazaklar ve çoraplar tezgahlarda yapılmayıp elde yapıldıkları için oldukça sağlam ve güzel motiflerle süslüdür Çorapların parmak uçlarında geleneksel halı ve kilim motifleri kullanılırDiğer motifler örgü şekliyle ortaya çıkarılır Yünden ayrıca eldiven ve papak’ta örülür Bunların beyaz renkli olanları daha fazla tercih edilir c)Tiftik Papak ve Tiftik Çoraplar: Keçilerden taranarak elde edilen tiftik özel işleyiş biçimleriyle giyim eşyası olarak değerlendirilir Elde edilen tiftik yıkanıp temizlendikten sonra taranır Teşi adı verilen eğirme aletiyle eğrilip iplik haline getirilirTiftik giyecekler el örgü şişleriyle örülürÖrüldükten sonra sıcak ekmek arasına baskıya bırakılarak yumuşatılır Tiftik giyeceklerin kabartılıp saçaklandırılması bu yöntemle yapılır Tiftikten kazak atkı ve eldivende yapılırTiftik çoraplar dize kadar uzandığından dizleme de denilirDizlemenin üzerine değişik halı ve kilim motifler işlenir d)Üzerlik veya Nazarlık: El sanatlarıyla ilgili olarak halkın üzerlik veya nazarlık olarak tabir ettiği üzerlik üzerlik otu tanelerinin ipliklere dizilerek geometrik şekiller verilen bir süs eşyası olduğu gibi inanç bakımından da kültürel değerler taşımaktadırHalk inanışına göre üzerlik muska ve mavi boncuktan sonra nazardan iyi koruyan eşyadır Üzerlik otu bulunmayan yerlerde arpa ve mısır taneleri boyanarak kuşburnu kızardıktan sonra toplanıp yapılırÜzerine nazar boncuğu takılırÖzellikle Doğubayazıt’ta yetişen ve burada yapılan üzerlik köy odalarındaki duvarların başlıca süsüdür e) Buğday ve Çavdar Sapından Yapılan Eşyalar: olgun hale gelmiş buğday sapları başaklarından temizlenerek ıslatılıp yumuşatılarak örmeye elverişli hale getirilir Ağrılı kadın ve kızlar bunlardan çanta sepet çay tepsileri ve çocuk şapkaları yapmaktadırlarAyrıca bunlar güzel renkler boyanıp motiflerle süslendiği zaman turistlerin ilgisini çekmektedir f) Keçe Yapımı: Keçecilik Ağrı’da hayvancılığa bağlı olarak gelişmiş diğer bir el sanatı koludurGenellikle kuzu yününden yapılan keçeleryünün hallaç taraklarından geçirilmesinden sonra özel yöntem ve tekniklerle sıkıştırılmasıyla elde edilirKeçelerin üzerine renkli yünlerden desen yapılır Keçeler kırsal kesimde yaşayan ve hayvancılıkla uğraşan Ağrı halkının kullandığı bir yazgıdırKöylüler kendi koyun ve kuzularından ürettikleri yünleri keçecilere götürerek ihtiyaçları olan keçeleri yaptırırlar Keçeler sıcak tutması yönüyle bilhassa yaylalarda hayvancılıkla uğraşan halk için halı ve kilimden daha fazla bir önem taşırKeçeden yazgı çoban başlığı çoban kepeneği gibi eşyalar yapılırÖnemli bir ihtiyaç maddesi durumunda olan keçe ve keçecilik bölgede ticari bir meslek ve unsurdur 3- HALK MÜZİĞİ Ağrıda Halk müziği geleneksel kültürün önemli bir parçasıdır Halk müziği oyunlara paralel olarak gelişmektedir Halk müziği denince düğün türküleri ve halk oyunları akla gelirKullanılan belli başlı halk müziği araçları Davulzurnakaval tef tulum gayda düdük ve bağlama’dır Türküler konusunda en çok emeği geçen ve derleme yapan sanatçılarbaşta İsmet ÖZTÜRK ve İsmet KOÇKAR olmak üzere Talat BAYDAR Şinasi HATUNOĞLUBurhan ÇAÇAN ve Ali Haydar GÜL’dür Ağrı Türkülerinin en yaygın olanları şunlardır Ağrı Dağından uçtum Ağrı Dağı buzludur Ağrı Dağının tipisine Oy Eleşkirt Konma Bülbül Konma Eleşkirt’in Önü Ova Murat Neden Bulanık akar Küpkıran Ovaları