Bingöl Halk Oyunları İçin Davul Zurna

**Prof. Dr. Sinsi** · 10-14-2012

BİNGÖL HALAYI

GÖVENT (BİNGÖL HALAYI) :

Hakkında net bir bilgi yoktur

Ancak bir hamle oyunudur

Bu hamlenin ileri bir atılım olduğu bu atılımın genç bir erkeğin bir olaya veya sevdiğini gördüğündeki çabası olarak değerlendirilir

Bazılarına göre de ağır başlılık olarak haraketlerin kontröllü yapılmasıdır

Diz kırmalar bu ağır başlılığın simgesidir

Hareketli bir oyundur üç sefer dizler kırılır yarım esten sonra vucut dizlerle birlikte bütünüyle titretilir

Çıkış sağ ayak dört sefer vurularak ileri çıkılır, üç hamleden sonra aynı şekilde geri gelinir

Figürlerden ziyade titretmeler net olmalıdır

Özellikle diz kırmalar ve titremeler bu oyunun karakteristik özelliğidir

Oyuncular dizilirken sağ omuz içerde sol omuz dışarıda olacak şekilde eller bacakların yanlarında arkada görünmeyecek şekilde tutulur

DELİLO

DELİLO (DERİLEY -KOCERİ) :

Yörede en fazla oynanan ve çok sevilen oyunlardan biridir

Kız, erkek ayrı ayrı oynadığı gibi umumiyetle kız-erkek karışık oynanan bir oyundur

Oyunda birlikteliğin verdiği neşe ve heyecan, müziğin ritmiyle adeta bir ahenk armonisi oluştururcasına müşterek olarak figürlere yansımaktadır

Delilo Oyununun ne zaman olarak ortaya çıktığı bilinmese de yöre halk oyunları arasında en eski geçmişe sahip olan oyunlardan biridir

Oyunun ortaya çıkışı ile ilgili olarak çeşitli rivayetler mevcuttur

Bu oyunun ortaya çıkışını konu olan bir rivayet şöyledir

"İlkbahar aylarında genç kızlar kuzukulağı, kuş yemi gibi yenilebilir türden yabanı bitkileri toplamak amacıyla kırlara, bayırlara, vadilere ve su kenarlarına yayılırlar

Topladıkları bitkileri de torbalarına doldururlar

Dağınık halde işe koyulan bu genç kızlar buluşup bir araya geldikleri yerde topladıklarını birbirlerine gösterip sevinçlerini dile getirmek için oyun oynarlarmış

Zamanla bu oyunu bir ritme ve kurala göre oynayarak sıkça oynamaya başlamışlar

Sevinçlerini ve heyecanlarını Delilo Oyunu ile yansıtan genç kızlar düğün ve benzeri eğlencelerde de oynayarak oyunu yaygınlaştırırlar

Böylece Delilo Oyunu hem erkekler hem kızlar tarafından oynanan bir oyun haline gelir

"

Bu dere buz bağlamış Bingöl dört dağ içinde

Dibi yarpuz bağlamış Dört yanı bağ içinde

Ana beni evlendir Kim Bingöl'ü sorarsa

Bingöl'de kız kalmamış Bir yarim var içinde

Delilo delilo seyrane Delilo delilo seyrane

Ah lele le vah le le le Ah lele le vah le le le

Ay lele le vay le !e le Ay lele le vay le !e le

ÇEPİK (ÇAPKEY)

ÇEPİK (EL ÇIRPMA) :

Gücü, kuvveti ve çarpışmayı konu alır

Çok sert figürleri olan bir oyundur

Oyunda güç ve kuvvet sembolize edilmeye çalışılır

Oyunun ortaya çıkışı ile ilgili olarak en çok bilinen rivayet şöyledir:

"Eskiden kurulan düğünlere civar köylerden misafirler gelir

Birbirlerine karşı kuvvet denemesi yapıp delikanlılık taslama

Bu oyunda karşılıklı İki kişi müziğin ritmiyle birlikte çeşitli figürlerle birbirlerinin ellerine sertçe vurup vücutlarım da esnek tutmaya çalışırlar

Oyundaki bu vuruşlar müzik bitene kadar ve yahut rakiplerden birinin elinin ağrısını hissederek oyunu bırakmasına kadar sürer

Karşılıklı ellerin birbirleriyle çarpışlarından esinlenerek "Çepik" adı verilen oyun oynandığı zaman kendisine güvenen ve vuruşma riskini göze alan kişi oyuna katılır

Zaten oyunda bir nevi kuvvet denemesi yapıldığı için güçlü ve kuvvetli olan kişiler bu hususiyetlerini oyuna sembolik olarak yansıtmaya çalışırlar

Oyunun Oynanışı ise şöyledir: Oyun hareketli, vurucu ve sert bir oyundur

Oyun başlamadan evvel oyuncular arka arkaya dizilip davul-zuma eşliğinde sağ ayakla başlamak üzere oyun alanına girerler

Üç adım yürüdükten sonra, sağ ayağın topuğu yere bastırılır, sol ayağın sert bir şekilde yere vurulmasıyla birlikle avuç içleri birbirine vurulur

Bu hareketlerin birkaç' kez tekrarından sonra eşler birbirlerine dönerek ellerini sert bir şekilde karşılıklı vururlar

Bu vurma hareketleri birkaç kez yapılıp müzik kesilince oyuncular yine arka arkaya dizilerek oyunu bitirirler

Kollar birbirine kenetlenip oyuncular tek sıra halinde dizilirler

Sonra müzik eşliğinde dizler kırılarak hafif bir hareketlenme sonra tekrar dizler kırılır, Vücut iyiden iyiye titretilmeye çalışılır

Bu hareketler birkaç kez yapıldıktan sonra ayağın topuğu ile üç defa yere vurulur Sol ayakla da kuvvetlice yere vurularak tekrar başlangıç figürlerine gelir

Oyun bu şekilde sürerken şu türkü söylenir

ÇAÇAN (ÇAÇE - ÇEÇEN)

ÇAÇAN (ÇEÇEN):

Barışı ve barışın sevincini konu edinen oyun çevrede en çok beğenilen ve oynanan oyunlardandır

Ortaya çıkışı ile ilgili rivayet şöyledir:

"Eskiden bu yörede yaşamış yabancı bir din adam (keşiş) ve Çaçan adında güzel mi güzel bir Çaçan oyunundan bir görüntü kızı varmış

Kızı çok seven komşu delikanlısı ne yapar yapmaz babasını razı edemez

Çaresiz kızı kaçırmış, keşiş bu duruma çok öfkelenmiş ve öfkesi bir türlü geçmek bilmiyormuş

Derken yörenin ileri

gelen büyükleri ve hatırı sayılır kişileri arabuluculuk yaparak keşişi razı etmeyi başarırlar

Bir müddet sonra da erkek tarafı düğün kurmuş, civar köylerden misafirler toplanmış ve değişik oyunlar-eğlenceler tertip edilmiş

Düğün sırasında damat ve arkadaşları sevinçlerini heyecanlarını

ve biraz da tepkilerini dile getirmek için sert vuruşlarla, kıvrak hareketlerle ve ritmik figürlerle Çaçan adını verdikleri oyunu oynarlarmış

Böylece bu oyun ismini keşişin kızı Çaçan'dan alarak civarda tanınmaya başlar

Oyunun oynanışı ise şöyledir: Halayda olduğu gibi oyuncular yan yana dizilip birbirleriyle kol kola kenetlenirler

Ritme uygun olarak sağ ayaktan başlanarak ayak dizden geriye doğru çekilir

Ardından müzik eşliğinde dizler öne doğru kırılır ve sol ayak topuğuyla da yere vurulur

Aynı hareketlerle sol ayakla başlanarak tekrar başlangıç kısmına gelinir

Değişik figürlerle birlikte öne doğru eğilmek suretiyle üç ileri üç geri ayak hareketleri yapılır

Oyun bu tempoda sürerken şu türkü söylenir

Çaçe dibuser bire

Avkuşandu zencire

Zenciri kateya ketbire

Halla yallah çaçane

MERYEMO

MERYEMO (MEYREMO) :

El ele tutuşup bir çember halinde oynanan oyun sosyal dayanışma ve uzlaşmayı sembolize eder

Oyun sırasında kollar omuzdan önü ve arkaya doğru ritmik olarak sallanırken-ileriye doğru çökme hareketleri yapılır

Bu ve benzeri figürlerle oyun sürerken sonuna doğru sol ayakla ellerin üzerine atılarak sekme figürü yapılıp oyun bitirilir

Oyun oynarken şu türkü söylenir

10-14-2012	#2
Prof. Dr. Sinsi	Bingöl Halk Oyunları İçin Davul Zurna BİNGÖL HALAYI GÖVENT (BİNGÖL HALAYI) : Hakkında net bir bilgi yoktur Ancak bir hamle oyunudur Bu hamlenin ileri bir atılım olduğu bu atılımın genç bir erkeğin bir olaya veya sevdiğini gördüğündeki çabası olarak değerlendirilir Bazılarına göre de ağır başlılık olarak haraketlerin kontröllü yapılmasıdır Diz kırmalar bu ağır başlılığın simgesidir Hareketli bir oyundur üç sefer dizler kırılır yarım esten sonra vucut dizlerle birlikte bütünüyle titretilir Çıkış sağ ayak dört sefer vurularak ileri çıkılır, üç hamleden sonra aynı şekilde geri gelinir Figürlerden ziyade titretmeler net olmalıdır Özellikle diz kırmalar ve titremeler bu oyunun karakteristik özelliğidir Oyuncular dizilirken sağ omuz içerde sol omuz dışarıda olacak şekilde eller bacakların yanlarında arkada görünmeyecek şekilde tutulur DELİLO DELİLO (DERİLEY -KOCERİ) : Yörede en fazla oynanan ve çok sevilen oyunlardan biridir Kız, erkek ayrı ayrı oynadığı gibi umumiyetle kız-erkek karışık oynanan bir oyundur Oyunda birlikteliğin verdiği neşe ve heyecan, müziğin ritmiyle adeta bir ahenk armonisi oluştururcasına müşterek olarak figürlere yansımaktadırDelilo Oyununun ne zaman olarak ortaya çıktığı bilinmese de yöre halk oyunları arasında en eski geçmişe sahip olan oyunlardan biridir Oyunun ortaya çıkışı ile ilgili olarak çeşitli rivayetler mevcuttur Bu oyunun ortaya çıkışını konu olan bir rivayet şöyledir "İlkbahar aylarında genç kızlar kuzukulağı, kuş yemi gibi yenilebilir türden yabanı bitkileri toplamak amacıyla kırlara, bayırlara, vadilere ve su kenarlarına yayılırlar Topladıkları bitkileri de torbalarına doldururlar Dağınık halde işe koyulan bu genç kızlar buluşup bir araya geldikleri yerde topladıklarını birbirlerine gösterip sevinçlerini dile getirmek için oyun oynarlarmış Zamanla bu oyunu bir ritme ve kurala göre oynayarak sıkça oynamaya başlamışlar Sevinçlerini ve heyecanlarını Delilo Oyunu ile yansıtan genç kızlar düğün ve benzeri eğlencelerde de oynayarak oyunu yaygınlaştırırlar Böylece Delilo Oyunu hem erkekler hem kızlar tarafından oynanan bir oyun haline gelir" Bu dere buz bağlamış Bingöl dört dağ içinde Dibi yarpuz bağlamış Dört yanı bağ içinde Ana beni evlendir Kim Bingöl'ü sorarsa Bingöl'de kız kalmamış Bir yarim var içinde Delilo delilo seyrane Delilo delilo seyrane Ah lele le vah le le le Ah lele le vah le le le Ay lele le vay le !e le Ay lele le vay le !e le ÇEPİK (ÇAPKEY) ÇEPİK (EL ÇIRPMA) : Gücü, kuvveti ve çarpışmayı konu alır Çok sert figürleri olan bir oyundur Oyunda güç ve kuvvet sembolize edilmeye çalışılır Oyunun ortaya çıkışı ile ilgili olarak en çok bilinen rivayet şöyledir: "Eskiden kurulan düğünlere civar köylerden misafirler gelir Birbirlerine karşı kuvvet denemesi yapıp delikanlılık taslama Bu oyunda karşılıklı İki kişi müziğin ritmiyle birlikte çeşitli figürlerle birbirlerinin ellerine sertçe vurup vücutlarım da esnek tutmaya çalışırlar Oyundaki bu vuruşlar müzik bitene kadar ve yahut rakiplerden birinin elinin ağrısını hissederek oyunu bırakmasına kadar sürer Karşılıklı ellerin birbirleriyle çarpışlarından esinlenerek "Çepik" adı verilen oyun oynandığı zaman kendisine güvenen ve vuruşma riskini göze alan kişi oyuna katılır Zaten oyunda bir nevi kuvvet denemesi yapıldığı için güçlü ve kuvvetli olan kişiler bu hususiyetlerini oyuna sembolik olarak yansıtmaya çalışırlar Oyunun Oynanışı ise şöyledir: Oyun hareketli, vurucu ve sert bir oyundur Oyun başlamadan evvel oyuncular arka arkaya dizilip davul-zuma eşliğinde sağ ayakla başlamak üzere oyun alanına girerler Üç adım yürüdükten sonra, sağ ayağın topuğu yere bastırılır, sol ayağın sert bir şekilde yere vurulmasıyla birlikle avuç içleri birbirine vurulur Bu hareketlerin birkaç' kez tekrarından sonra eşler birbirlerine dönerek ellerini sert bir şekilde karşılıklı vururlar Bu vurma hareketleri birkaç kez yapılıp müzik kesilince oyuncular yine arka arkaya dizilerek oyunu bitirirler Kollar birbirine kenetlenip oyuncular tek sıra halinde dizilirler Sonra müzik eşliğinde dizler kırılarak hafif bir hareketlenme sonra tekrar dizler kırılır, Vücut iyiden iyiye titretilmeye çalışılır Bu hareketler birkaç kez yapıldıktan sonra ayağın topuğu ile üç defa yere vurulur Sol ayakla da kuvvetlice yere vurularak tekrar başlangıç figürlerine gelir Oyun bu şekilde sürerken şu türkü söylenir ÇAÇAN (ÇAÇE - ÇEÇEN) ÇAÇAN (ÇEÇEN): Barışı ve barışın sevincini konu edinen oyun çevrede en çok beğenilen ve oynanan oyunlardandır Ortaya çıkışı ile ilgili rivayet şöyledir: "Eskiden bu yörede yaşamış yabancı bir din adam (keşiş) ve Çaçan adında güzel mi güzel bir Çaçan oyunundan bir görüntü kızı varmış Kızı çok seven komşu delikanlısı ne yapar yapmaz babasını razı edemez Çaresiz kızı kaçırmış, keşiş bu duruma çok öfkelenmiş ve öfkesi bir türlü geçmek bilmiyormuş Derken yörenin ileri gelen büyükleri ve hatırı sayılır kişileri arabuluculuk yaparak keşişi razı etmeyi başarırlar Bir müddet sonra da erkek tarafı düğün kurmuş, civar köylerden misafirler toplanmış ve değişik oyunlar-eğlenceler tertip edilmiş Düğün sırasında damat ve arkadaşları sevinçlerini heyecanlarını ve biraz da tepkilerini dile getirmek için sert vuruşlarla, kıvrak hareketlerle ve ritmik figürlerle Çaçan adını verdikleri oyunu oynarlarmış Böylece bu oyun ismini keşişin kızı Çaçan'dan alarak civarda tanınmaya başlar Oyunun oynanışı ise şöyledir: Halayda olduğu gibi oyuncular yan yana dizilip birbirleriyle kol kola kenetlenirler Ritme uygun olarak sağ ayaktan başlanarak ayak dizden geriye doğru çekilir Ardından müzik eşliğinde dizler öne doğru kırılır ve sol ayak topuğuyla da yere vurulur Aynı hareketlerle sol ayakla başlanarak tekrar başlangıç kısmına gelinir Değişik figürlerle birlikte öne doğru eğilmek suretiyle üç ileri üç geri ayak hareketleri yapılır Oyun bu tempoda sürerken şu türkü söylenir Çaçe dibuser bire Avkuşandu zencire Zenciri kateya ketbire Halla yallah çaçane MERYEMO MERYEMO (MEYREMO) : El ele tutuşup bir çember halinde oynanan oyun sosyal dayanışma ve uzlaşmayı sembolize eder Oyun sırasında kollar omuzdan önü ve arkaya doğru ritmik olarak sallanırken-ileriye doğru çökme hareketleri yapılır Bu ve benzeri figürlerle oyun sürerken sonuna doğru sol ayakla ellerin üzerine atılarak sekme figürü yapılıp oyun bitirilir Oyun oynarken şu türkü söylenir