Ardahan'in Kültürü

Ardahan'in Kültürü

Ardahan'in Kültürü

HALK MUTFAĞI Anadolu'da her yörenin kendine has yemek kültürü ve damak zevki olduğunu görürüz Bu kültür yörenin coğrafi ve iklim özelliklerini üzerinde taşır Bu nedenle Ardahan'da da tarım ve hayvancılığa dayalı bir mutfak kültürü gelişmiştir Yörenin yemek kültürü ağırlıklı olarak tahıl et ve hayvansal ürünlere dayanmaktadır Tahıl ürünü olarak en çok arpa ile buğday kullanılır Kaz etinin yörede ayrı bir yeri bulunmaktadır Sığır ve ko*yun eti de yaz aylarında taze kış aylarında da kavurma olarak fazlaca tüketîlmektedir sebze cinsîn*den gıda maddelerinin başında ise patates kuru fasulye ve soğan gelir Yörenin kendine özgü birçok yemek çeşidi bulunmaktadır Bunlardan çorba olarak ayran aşı hel-le aşı ve püşrük aşını hamur işi olarak bişi mafiş kayıtma hingal kete ve katmeri tatlı olarak da baklava lokum tatlısı irmik helvası un helvası ve hasutayı sayabiliriz

ETLİ MANTI MALZEMELERİ:1Kilogram kıyma 2 baş soğan 2 yumurta yeteri kadar un tuz su kıymaya katmak için karabiber kimyon ve nane

YAPILIŞI: Unu 2 yumurta tuz ve suyla kulak memesi kıvamından daha sert bir hamur elde edilir Üç dört pazıya bölünürYufkalar halinde açılarak karelere bölünür Diğer tarafta kıyma baharat soğan ve tuzla hazırlanır Karelere fındık büyüklüğünde yerleştirilir Üçgen şeklinde kapatılır Bir tencerede su tuz ilave edilerek kaynatılır Kaynayan suya mantılar atılır15-20 dakika bu şekilde pişirilir Pişen mantıları süzdürerek servis tabağına alınır Üzerine önce yoğurt sonra kızdırılmış tereyağı dökülerek servis yapılır

FESELLİ MALZEMELERİ: Un su maya tuz

YAPILIŞI: Malzemeler birleştirilir Yoğrularak hamur haline getirilir Kulak memesi yumuşaklığında yoğrulur Biraz bekletilir Hamur küçük küçük kesilerek künt (pazı) yapılır Oklava ile yufka halinde açılır Yufkanın içinin yağlayarak rulo halinde bükülür Tekrar yuvarlak hale getirilir Yeniden açılır istediği incelikte olabilir Sacda kısık ateşte pişirilir isteyen tekrar yağlayabilir

KATMER MALZEMELERİ: Un Su tuz yağ maya

YAPILIŞI: Malzemeler karıştırılıp yumuşak hamur haline getirilir İyice yoğrulur 10 Dakika bekletilirHamur küçük küçük kesilerek künt (pazı) yapılır Oklava yardımı ile ince yufkalar açılırYufkalar tek tek yağlanarak üst üste dizilir 6 yufka dizilirrulo halinde bükülerek yuvarlak haline getirilerek tepsi büyüklüğünde elle açılır üzerine yoğurt yada yumurta sürülerek 200 derece kızgın fırına sürülür Pişmeye bırakılır Fırından çıkartılan katmer ılındıktan sonda dilim halinde kesilerek servis yapılır

KESME AŞI MALZEMELERİ: 1 kg un tuz 2 yemek kaşığı salça karabiber nane ve kekik 2 yemek kaşığı tereyağı

YAPILIŞI: Un içine tuz ve su konularak kulak memesinden daha sert bir hamur yoğrularak 2 yada 3 pazı yapılır Pazının biri diğerlerinden daha küçük olarak ayrılır Pazılar biraz dinlendirilir Fazla ince olmayan yufkalar açılır 5-6cm uzunluğunda kesilir bu şeritler daha sonra enine eriştelik doğranır Bir tencerede suya tuz ilavesiyle kaynatılır İçine erişteler atılarak pişirilir Diğer taraftan ayırdığımız küçük pazıyı küçük parçalara ayırıp yuvarlayarak l er cm uzunluğunda doğranır(halk dilinde nuğul denir) Tavada yağ eritilir Nuğullar yağda kızartılırSalça ve diğer baharatlar katılır yemeğin üzerine dökülüp sıcak servis yapılır

GEVREK MALZEMELERİ: Un kaymak tuz (Malzemeler isteğe yada kişi sayısına göre ayrılırölçüsüzdür)

YAPILIŞI: Bir kapta kaymak un ve tuz konularak kulak memesinden biraz yumuşak hamur hazırlanır Yumurta büyüklüğünde kütler (pazı) hazırlanır Oklavayla açılan yufkalar bir taraftanda orta ısıda hazırlanmış olan saçta pişirilir Servisi peynir çay yada salatayla yapılır

PİŞİ MALZEMELERİ: Un tuz maya su

YAPILIŞI:Bütün malzemelerin katılımıyla kulak memesi yumuşaklığında bir hamur elde edilir Mayalanmaya bırakılır Hamur mayalanınca derince ve büyük bir tavanın yarısına kadar yağ doldurulur bu yağ yüksek ateşte kızdırılır hamurdan pazılar alarak oklava yardımıyla tavanın genişliğinde açılır ortasından delinir Kızgın yağda kızartılır Servisi sıcak yapılır

AYRAN ÇORBASI MALZEMELERİ: ½ Kg Un 1 yumurta 250 gr Süzme yoğurt tuz nane kırmızı biber 2 yemek kaşığı tereyağı su

YAPILIŞI: Un yumurta tuz suyla kulak memesinden daha sert yoğrulur yufkalar açılır eriştelik doğranır bir taraftan tencereye 3 lt su konur tuz ilave edilerek kaynatılır İçine erişteler atılarak pişirilir diğer taraftan süzme yoğurt suyla açılarak ( yemeğin suyu fazlaysa bu sudan da alınıp kullanılabilir) kalınca bir ayran haline getirilir Pişen yemeğe katılır diğer taraftan tereyağı bir tavada eritilir içine nane ve kırmızı biber katılır ayran aşının üzerine dökülür sıcak servis yapılır

YÖRESEL HALK OYUNLARI Ardahan'ın bütün yörelerinde hemen hemen aynı oyunlar oynanır Enstrüman olarak genellikle davul ve zurna Kafkas oyunlarında ise Akordeon ve Nagara adı verilen davul kullanılır Ardahan yöresi genelde halay ve bar şekli oyunlar oynar Bu oyunların oynandığı toplumsal olaylar ise şöyle sıralanabilir; düğün nişan asker uğurlama üzüntü sevinç gibi duyguların ifade edildiği durumlar Yöremizde oynanan belli başlı oyunlar ise şunlardır

A BAR OYUNLARI B TEK OYUNLAR

Ağır Bar Ondört

Sallama Şeyh Şamil

Temur Ağa Ay Gizi Bir Mezara Doldurur

Nare Beş Açılan

Lorke Karabat

Şeker Oğlan Hanım Yaylada

Sarı Seyran

Kaççıke

Tavuk Barı

Gazelo

Hoş Bilezik

Haran

Döne

Kıskanç

Kürdün Kızı

Ardahan'ın Yolları (Dümme)

Hafif Bar

Paşa Göçtü

ARDAHAN AĞZI

LEYAKIL DÜŞMEK :Yorgun düşmek

ŞOGURT alya

YEĞİN :Çalışkan titiz

ENDEZE :OLMAK Oyalanmak

TUSMAK inmek

MURUSLARINI DÖKMEK : Suratını asmak

YÜNGÜL :Hafif

AĞZINI GÖZÜNÜ TUZ GİBİ YALAMAK :Çok özlenen kimseler için söylenir

GOMBA DÖNMEK :Takla atmak

GIGIL YÜZLÜ :Yüz yapısı küçük olan kimseler için söylenir

HERSLENMEK inirlenmek

ABURSUZ :Rezil

PÜRÇEK aç Tutamı

GOLOP :Ağaçtan yapılmış yoğurt kapı

SİTİL :Yoğurt Kabı

GAGAÇ : Zayıf kimseler için söylenir

BİTİG :Köpek yavrusu

CİRTAKOZ eli

GANFET :Akide Şekeri

FARS :Kötü rezil kadin

ÇAĞILDAMAK : Gülmek

CİCİP :Ağız kenarında ve yüzde çıkan yaralar

TEŞT aç leğen

GEŞLENMEK onmakÜşümek

SOYHA ANDIR MERET : Uğursuz şeyler için söylenir

HINGILIM ATMAK :Gereksiz hareket ve işler

KÖÇMEK :Evlenmek

DILDIBIL :Çırılçıplak

GURUĞ TAVUK Anaç tavuk

HARO :Kilerambar

OBBAZ :İşe yaramaz aylak

SEĞİRTMEK : Çabuk davranmak

PELLÜK :Ayaktaşi oyunu

YAŞIK :Ağaçtan yapılan kasa

GOPPAL :Büyük burun

PORTLAK :Göz Yapısı büyük plan

VEDRA :Kova

BİBİ :Hala

CUCUL :Civciv

DOY DOY :Güvercin

PEŞ GÜN ofra

GUŞGANA :Tencere

CİNCAR :Isırgan Otu

ZIRZA :Aşmalı kilit

BİJLİ ivri

PALAZ :Bez

HERZAL :Tekerleksiz el arabası

ZAĞAR :Küçük köpek

İSTOL :Yer sandalyesi

GIJİK :Kıvırcık saç

ÇİRNAĞ :Tırnak

YEKTİ :Yetim

MUÇURLAMAK :Buruşturmak

ŞARILDAYAN :Yıldırım

COPLANMAK :Şişmek

PEŞKİR :Havlu

GIDİK :Oğlak

GUDİK :Küçük Köpek

KARTOPU :Patates

BİŞKA :Kibrit

CAMUŞ :Manda

LAZUT :Mısır

BEDASIL oysuz

TEVÜR :Çeşit

GUNÇUL :Uç

GULLEP :Menteşe

GODET üpürge sapı

GOTİK :Manda Yavrusu

GAGAL :Göz

SEKÜ ivan

FURĞUN :Öküz Arabası

KOR ARABA :Kağnı

GAŞGA :At Arabası

İŞKAP olap

CİCE :Büyük Abla

GİZLENGUGİ aklambaç

BEYABUR Rezil

BAÇ ETMEK :Öpmek

GIJGIRMAK :Yoğurdun ekşimesi

HARMUTLAMAK uyu ılıtmak

GİDİL :Küçük

PİŞİK :Kedi

MOZİK ananın büyüğü

GARABAN :Köy evinin girişi

KERSEN :Hamur teknesi

GODA :Büyük zar

FANTİ :İskambil

HERG ürülmüş Tarla

HAROS :Nadasa bırakılmış tarla

PULUL :Ot Yığını

GALAMAK :Yakmak

GALAK :Tezek Yığını

KOTETE :Tabure

CEMSE :Askeri araç konvoyu

KAVÇAL :Uzun çene

NİGART :Tavuğun gagası

TAR :Tavukların kümeste üzerine çıktıkları yer

ÇİMMEK :Banyo yapmak

TEREK :Raf GUZUK :Kambur

DILLO :Hafifmeşrep

ÇIKMAK :Yırtmak

GATAKLAMAK :Kovma Uzaklaştırma

MURUSLARINI DÖKME uratını asma

MÜRGÜLEMEK :Uyumak

GAJ GÖZ :Çakır göz

CİNDAL :Kedi Yavrusu

GORUĞÇU :Kır Bekçisi

LOBYE :Fasulye

GIJO :Kozalak

BED :Çirkin

CANCUR :Erik

LIBBIZ :Parasız Züğürt

KAYIŞ :Kemer

TELLÜK :Yünlü takke

MİNTAN :Gömlek

ÇENKÜRMEK :Küçük Köpeğin Havlaması

GOCİK :Kaban

ŞOŞARTMAK :Abartma

ŞUŞLANMAK :Fazla yatma

AĞBUN :Gübre

AKHORA :Yakın bir yer

BADİYE :Geniş ağızlı tas

BULUZ :Elbise

CİCLOBA :Arpacık

ÇİNÇAVAT :Varyemez cimri

DEYHORA :Uzağı tarif eden işaret zamiri

GÜZGİ :Ayna

ĞUĞUN :Ağlama

HELHEL :Havai kimse

AGOZ abanın açtığı iz

JUJUN :Tatlı kaşıntı

KERSEN :Hamur teknesi

KOLOPA :İçi oyulmuş kap

KÜSGİ :Ağaç sırık

GARAVUL :Bekçi

LÖK :Büyük

PÖRÇÜK :Tırpanı sapına bağlayan yeri

SOKO :Mantar

SAKO :Kolsuz ceket

ŞÜŞİT :Huni

ŞİNEL :Palto

ŞÖHE iyah boncuk

TAPUL PULUL :Ot demeti

TAT :Çorabın ayağa giyilen daban kısmı

TORHOLA :Kabuk tutmamış yumurta

TIĞ aman ekin karışımı yığın

DINAZA :Alay etme

ÜLEŞMEK :Bölüşmek

YABA :Beş parmaklı ağaç dirgen