Ağrı İlçeleri, Ağrıdaki İlçeler, Ağrının İlçesi, Ağrı Nın İlçeleri

**Prof. Dr. Sinsi** · 10-14-2012

DİYADİN

Diyadin Ağrı’nın en eski ilçelerindendir

Diyadin 1960-1967-1914 tarihlerinde 3 defa düşman işgaline uğradı

14 Nisan 1918 tarihinde düşman işgalinden kurtulmuş olup bu nedenle 14 Nisan Günü kurtuluş yıldönümü olarak kutlanmaktadır

Diyadin ilçesi doğudan batıya doğru Oğuz Türklerinin İranlıların ve Selçukluların ordularına geçit vazifesi görmüş ve tarih boyunca bir çok uygarlıkların elinde el değiştirmiştir

Diyadin adı Akkoyunlu hükümdarı Uzun Hasan’ın oğlu Ziyaeddin’ in burada kendi adına bir kale yaptırdığını, Ziyaeddin Kalesi adının zamanla halk ağzıyla değişikliğe uğrayarak ” Diyadin ” şeklini aldığını Evliya Çelebinin Seyahatnamesinden öğrenmekteyiz

Ağrı iline bağlı il merkezinin Güneydoğusunda E 80 Devlet Karayolunun 55

Km’de ve bu transit karayolunun 7 km Güneyinde Murat nehri kıyısında kurulmuş 400 yıllık tarihi geçmişe sahip bir ilçedir

Merkeze uzaklığı , 62 km dir

Denizden yüksekliği (Rakımı) 1825 m

alanı 1

274 km 2 dir

Yüzölçümü 1274 km ² dir

Yerleşim yeri olarak ilçe merkezinden başka 61 köy ve 67 adet irili ufaklı mezra mevcuttur

Oldukça geniş ve yaylı alanları vardır

Arazi tamamı ile yayla görünümündedir

Tendürek dağı ( 3533 m ) Aladağ ‘ın bir uzantısı olup Diyadin ilçesinin Güneydoğu’sunda bulunur

Yakın bir jeolojik zamanda sönmüş taze volkanik dağlardandır

Volkanik koni şeklindedir ve büyük de bir krateri vardır

Murat nehrinin kaynağı da burada dır

Ayrıca İlçe sınırları içerisinde irili ufaklı tepeler ve dağlar mevcuttur

Başlıca geçitlerden İpek geçididir

Diyadin Ağrı’nın en eski ilçelerindendir

Diyadin Kalesi, Avnik Kalesi, Meya Antik Kenti,Kuje Kalesi gibi tarihi yapılar ile Diyadin Kanyonu gibi muhteşem bir güzelliğe sahiptir

Aynı zamanda bir termal merkezi olan Diyadin’de gelen konuklarını ağırlayacak termal otel ile yöre halkının ihtiyacını karşılayacak bir çok termal havuzu bulunmaktadır

Termal merkezden çıkan 90 derecedeki sular birçok hastalığa deva niteliğindedir

Bu sular ilçede ısıtma sisteminde de kullanılır

Turizm sezonunda termal merkezine ciddi bir talep vardır

İlçenin toplam nüfusu 40

800 olup nüfus yoğunluğu 26 kişidir

Denizden yüksekliği 1825 metredir

İlçe merkezi ise Göl, Ketenpınar , İsaağa ve Murat Mahallesi olmak üzere 4 Mahalleden ibarettir

Sadece ilçe merkezinde belediye teşkilatı vardır

Yerleşim merkezi olan köylerin konumu değişik özellikler gösterir

Köyler özellikle dar vadi diplerinde dere kenarlarında ve vadilerde bulunur

Köyler bir birine yakın mesafededir

İlçeye en uzak köy 45 km en yakın köy 3 km dir

İlçede halen 1 Lise,bir YİBO ,2 PİO,3 İlköğretim Okulu ,62 köy ve mezra İlköğretim Okulu olmak üzere Yetmiş iki okuldan mevcuttur

İlçede okur yazar oranı %70 civarındadır

İlçe merkezinde 4 ilköğretim okulu, 1 yatılı ilköğretim bölge okulu ve biri sağlık meslek lisesi olmak üzere toplam 2 lise mevcuttur

İlçede ekonomik hayatın temelini tarım ve hayvancılık oluşturmaktadır

Halkın % 90 nı hayvancılık ve tarımla uğraşmaktadır

Tarım sahasında ilk sırayı hububat almaktadır

Ancak uygulama modernize edilmediğinden verim düşüktür

Üretim ailelerin ihtiyacını karşılayacak seviyededir

TUTAK

Tutak Doğuanadolu bölgesinin yukarı Murat bölümünde yer alan Ağrı İline bağlı tipik bir Anadolu İlçesidir

Osmanlı İmparatorluğu döneminde Van Eyaletinin Beyazıt Sancağına bağlı iken 1919 yılında ilçe statüsü kazandırılmış ve 1927 yılında merkezi Karaköse olarak Ağrı İline bağlanmıştır

Yörenin tarihi konusunda elde edilen bilgiler M

Ö

XV’nci yüzyıla kadar uzanmaktadır

Bu yıllarda bölgenin Hurri – Mitani Krallığının kuzeydoğu ucunu teşkil ettiği, ancak ; esas egemenliğin Urartularda olduğu görülür

Tutak adının nereden geldiği konusunda üç ayrı iddia vardır

Bunlardan birincisi Farsça’dan alındığı ve iki anlamına geldiği ve sonradan bu deyimin Tutak olarak değiştirildiği yolundadır

İkincisi yöreye ilk gelen Türkler tarafından tutulan yer anlamında Tutak dendiği savıdır

Üçüncüsü ise yörenin adını Alparslan ordusu komutanlarından olup, bu yörede konaklayan Tutak Beyinden dolayı İlçeye Tutak dendiği savıdır

Birinci Dünya savaşı sırasında Rus işgaline uğrayan bölge mahalli direnmeler devam ederken 1918 de Rusların geri çekilmesi ile işgalden kurtulmuştur

Deniz seviyesinden 1535 metre yükseklikteki ilçemizin alanı 1562 Km2

dir

Yörenin toprakları yüksek yayla karakterinde ve oldukça engebelidir

Kışlar uzun ve sert, yaz mevsimi ise kurak geçer

Fırat’ın iki önemli kolundan biri olan Murat ırmağı ilçemizin merkezinden geçer

İlçemizin topraklarını kuzeydoğudan, güneybatı istikametine doğru boydan boya kat eden Murattan başka Arabalı, Esmer, Atabindi, Karahalit, Çelebaşı dereleri gibi irili ufaklı akarsuları vardır

İlçenin kuzeyi Kılıçgedik ve Rutan dağları ile çevrilidir

Doğuda Aladağlar, güney ve güneybatıda Katevin dağları, batıda (Karayazı ile hududumuzda) Elmalı yer alır

Bölgemizde orman yoktur, yer altı zenginlikleri konusunda ise bilimsel bir araştırma yapılmamıştır

Tutak; kuzeyde Eleşkirt, doğuda Hamur, güneybatısında Malazgirt, batısında Karayazı, güneyde Patnos ilçeleri ile çevrilidir

Genel olarak ilçe ekonomisi tarım ve ticarete dayanmaktadır

Sanayi sektöründe sayabileceğimiz 2 ekmek fabrikası, 3 un değirmeni ve 2 adet briket atölyesi dışında fazla bir endüstriyel etkinlik gözlenmemektedir

İlçe ekonomisinin temelinde hayvancılık ve hayvancılığı destekleyici mahiyette tarımsal faaliyetler yer almaktadır

Bunun dışında ilçe merkezinde yer alan irili ufaklı ticari kuruluşlarda ilçe ekonomisinin genel karakterini oluşturmaktadır

İlçe merkezi nüfusunun büyük bir kısmı tarım ve hayvancılıkla uğraşmaktadır

Bir kısmı ise esnaflık, Zanaatkarlık, Tüccarlık, Devlet Memurluğu ile geçimini temin etmektedir

İlçemizde iş imkanı sağlayacak herhangi bir sanayi kuruluşu mevcut değildir

Bu konuda gerek resmi gerek özel sektörün teşebbüsü de yoktur

Köylerde yaşayan nüfusun tamamı tarım ve hayvancılıkla uğraşmaktadır

İlçede 1928 yılına kadar eski harflerle medrese eğitimi yapıldığı, 1929 yılında gece mekteplerinde yeni harfler öğretilmeye başlandığı bilinmektedir

İlçe Ağrı – Van karayolu üzerinde olduğundan ulaşım her zaman yapılmaktadır

Tutak Ağrı ya 40, Hamur’a 28, Patnos’a 39, Karayazı ya 66, Eleşkirt’e 70 Kilometre mesafededir

İlçemizin toplam nüfusu 2000 genel nüfus sayımı sonuçlarına göre 34

332 dır

Bu nüfusun 6

751′i ilçe merkezinde, 27

845′i ise köylerde yaşamaktadır

Bu duruma göre toplam nüfusun % 80′inin köylerde % 20′si ise ilçe merkezinde bulunmaktadır

İlçe merkezinde 185 ticari işyeri vardır

Esnaflık, Tüccarlık ve Devlet Memurluğu ile geçimini temin eden ilçe nüfusunun geri kalanı da tarım ve hayvancılıkla uğraşmaktadır

10-14-2012	#2
Prof. Dr. Sinsi	Ağrı İlçeleri, Ağrıdaki İlçeler, Ağrının İlçesi, Ağrı Nın İlçeleri DİYADİN Diyadin Ağrı’nın en eski ilçelerindendir Diyadin 1960-1967-1914 tarihlerinde 3 defa düşman işgaline uğradı14 Nisan 1918 tarihinde düşman işgalinden kurtulmuş olup bu nedenle 14 Nisan Günü kurtuluş yıldönümü olarak kutlanmaktadır Diyadin ilçesi doğudan batıya doğru Oğuz Türklerinin İranlıların ve Selçukluların ordularına geçit vazifesi görmüş ve tarih boyunca bir çok uygarlıkların elinde el değiştirmiştir Diyadin adı Akkoyunlu hükümdarı Uzun Hasan’ın oğlu Ziyaeddin’ in burada kendi adına bir kale yaptırdığını, Ziyaeddin Kalesi adının zamanla halk ağzıyla değişikliğe uğrayarak ” Diyadin ” şeklini aldığını Evliya Çelebinin Seyahatnamesinden öğrenmekteyiz Ağrı iline bağlı il merkezinin Güneydoğusunda E 80 Devlet Karayolunun 55 Km’de ve bu transit karayolunun 7 km Güneyinde Murat nehri kıyısında kurulmuş 400 yıllık tarihi geçmişe sahip bir ilçedir Merkeze uzaklığı , 62 km dir Denizden yüksekliği (Rakımı) 1825 m alanı 1274 km 2 dir Yüzölçümü 1274 km ² dir Yerleşim yeri olarak ilçe merkezinden başka 61 köy ve 67 adet irili ufaklı mezra mevcuttur Oldukça geniş ve yaylı alanları vardır Arazi tamamı ile yayla görünümündedir Tendürek dağı ( 3533 m ) Aladağ ‘ın bir uzantısı olup Diyadin ilçesinin Güneydoğu’sunda bulunur Yakın bir jeolojik zamanda sönmüş taze volkanik dağlardandır Volkanik koni şeklindedir ve büyük de bir krateri vardır Murat nehrinin kaynağı da burada dır Ayrıca İlçe sınırları içerisinde irili ufaklı tepeler ve dağlar mevcuttur Başlıca geçitlerden İpek geçididir Diyadin Ağrı’nın en eski ilçelerindendir Diyadin Kalesi, Avnik Kalesi, Meya Antik Kenti,Kuje Kalesi gibi tarihi yapılar ile Diyadin Kanyonu gibi muhteşem bir güzelliğe sahiptir Aynı zamanda bir termal merkezi olan Diyadin’de gelen konuklarını ağırlayacak termal otel ile yöre halkının ihtiyacını karşılayacak bir çok termal havuzu bulunmaktadır Termal merkezden çıkan 90 derecedeki sular birçok hastalığa deva niteliğindedir Bu sular ilçede ısıtma sisteminde de kullanılır Turizm sezonunda termal merkezine ciddi bir talep vardır İlçenin toplam nüfusu 40800 olup nüfus yoğunluğu 26 kişidir Denizden yüksekliği 1825 metredir İlçe merkezi ise Göl, Ketenpınar , İsaağa ve Murat Mahallesi olmak üzere 4 Mahalleden ibarettir Sadece ilçe merkezinde belediye teşkilatı vardır Yerleşim merkezi olan köylerin konumu değişik özellikler gösterir Köyler özellikle dar vadi diplerinde dere kenarlarında ve vadilerde bulunur Köyler bir birine yakın mesafededir İlçeye en uzak köy 45 km en yakın köy 3 km dir İlçede halen 1 Lise,bir YİBO ,2 PİO,3 İlköğretim Okulu ,62 köy ve mezra İlköğretim Okulu olmak üzere Yetmiş iki okuldan mevcuttur İlçede okur yazar oranı %70 civarındadır İlçe merkezinde 4 ilköğretim okulu, 1 yatılı ilköğretim bölge okulu ve biri sağlık meslek lisesi olmak üzere toplam 2 lise mevcuttur İlçede ekonomik hayatın temelini tarım ve hayvancılık oluşturmaktadır Halkın % 90 nı hayvancılık ve tarımla uğraşmaktadır Tarım sahasında ilk sırayı hububat almaktadır Ancak uygulama modernize edilmediğinden verim düşüktür Üretim ailelerin ihtiyacını karşılayacak seviyededir TUTAK Tutak Doğuanadolu bölgesinin yukarı Murat bölümünde yer alan Ağrı İline bağlı tipik bir Anadolu İlçesidir Osmanlı İmparatorluğu döneminde Van Eyaletinin Beyazıt Sancağına bağlı iken 1919 yılında ilçe statüsü kazandırılmış ve 1927 yılında merkezi Karaköse olarak Ağrı İline bağlanmıştır Yörenin tarihi konusunda elde edilen bilgiler MÖ XV’nci yüzyıla kadar uzanmaktadır Bu yıllarda bölgenin Hurri – Mitani Krallığının kuzeydoğu ucunu teşkil ettiği, ancak ; esas egemenliğin Urartularda olduğu görülür Tutak adının nereden geldiği konusunda üç ayrı iddia vardır Bunlardan birincisi Farsça’dan alındığı ve iki anlamına geldiği ve sonradan bu deyimin Tutak olarak değiştirildiği yolundadır İkincisi yöreye ilk gelen Türkler tarafından tutulan yer anlamında Tutak dendiği savıdır Üçüncüsü ise yörenin adını Alparslan ordusu komutanlarından olup, bu yörede konaklayan Tutak Beyinden dolayı İlçeye Tutak dendiği savıdır Birinci Dünya savaşı sırasında Rus işgaline uğrayan bölge mahalli direnmeler devam ederken 1918 de Rusların geri çekilmesi ile işgalden kurtulmuştur Deniz seviyesinden 1535 metre yükseklikteki ilçemizin alanı 1562 Km2 dir Yörenin toprakları yüksek yayla karakterinde ve oldukça engebelidir Kışlar uzun ve sert, yaz mevsimi ise kurak geçer Fırat’ın iki önemli kolundan biri olan Murat ırmağı ilçemizin merkezinden geçer İlçemizin topraklarını kuzeydoğudan, güneybatı istikametine doğru boydan boya kat eden Murattan başka Arabalı, Esmer, Atabindi, Karahalit, Çelebaşı dereleri gibi irili ufaklı akarsuları vardır İlçenin kuzeyi Kılıçgedik ve Rutan dağları ile çevrilidir Doğuda Aladağlar, güney ve güneybatıda Katevin dağları, batıda (Karayazı ile hududumuzda) Elmalı yer alır Bölgemizde orman yoktur, yer altı zenginlikleri konusunda ise bilimsel bir araştırma yapılmamıştır Tutak; kuzeyde Eleşkirt, doğuda Hamur, güneybatısında Malazgirt, batısında Karayazı, güneyde Patnos ilçeleri ile çevrilidirGenel olarak ilçe ekonomisi tarım ve ticarete dayanmaktadır Sanayi sektöründe sayabileceğimiz 2 ekmek fabrikası, 3 un değirmeni ve 2 adet briket atölyesi dışında fazla bir endüstriyel etkinlik gözlenmemektedir İlçe ekonomisinin temelinde hayvancılık ve hayvancılığı destekleyici mahiyette tarımsal faaliyetler yer almaktadır Bunun dışında ilçe merkezinde yer alan irili ufaklı ticari kuruluşlarda ilçe ekonomisinin genel karakterini oluşturmaktadır İlçe merkezi nüfusunun büyük bir kısmı tarım ve hayvancılıkla uğraşmaktadır Bir kısmı ise esnaflık, Zanaatkarlık, Tüccarlık, Devlet Memurluğu ile geçimini temin etmektedir İlçemizde iş imkanı sağlayacak herhangi bir sanayi kuruluşu mevcut değildir Bu konuda gerek resmi gerek özel sektörün teşebbüsü de yoktur Köylerde yaşayan nüfusun tamamı tarım ve hayvancılıkla uğraşmaktadır İlçede 1928 yılına kadar eski harflerle medrese eğitimi yapıldığı, 1929 yılında gece mekteplerinde yeni harfler öğretilmeye başlandığı bilinmektedir İlçe Ağrı – Van karayolu üzerinde olduğundan ulaşım her zaman yapılmaktadır Tutak Ağrı ya 40, Hamur’a 28, Patnos’a 39, Karayazı ya 66, Eleşkirt’e 70 Kilometre mesafededir İlçemizin toplam nüfusu 2000 genel nüfus sayımı sonuçlarına göre 34332 dır Bu nüfusun 6751′i ilçe merkezinde, 27845′i ise köylerde yaşamaktadır Bu duruma göre toplam nüfusun % 80′inin köylerde % 20′si ise ilçe merkezinde bulunmaktadır İlçe merkezinde 185 ticari işyeri vardır Esnaflık, Tüccarlık ve Devlet Memurluğu ile geçimini temin eden ilçe nüfusunun geri kalanı da tarım ve hayvancılıkla uğraşmaktadır