Trabzon Genel Bilgi

Trabzon Çeşmeleri

Trabzon, Osmanlı yapıları ile süslenirken çeşmelere de geniş ölçüde yer verilmiştir Ancak bunların pek azı günümüze gelebilmiş, büyük çoğunluğu çeşitli nedenlerle yok olup gitmiştir

Trabzon’un en eski çeşmelerinden birisi Hayrettin Çeşmesidir Hacı Hayrettin Paşa’nın h971 (1563) yılında yapımını başlattığı bu çeşme h981 (1573) yılında tamamlanabilmiştir Ne var ki, h888 (1483) tarihli Rakkas Sinan Bey’in çeşmesi ile birlikte günümüze gelememiştir Bununla birlikte, Trabzon’da bugün görülebilen çeşmeler arasında Yeni Cuma Camisi’nin karşısındaki bir evin duvarına bitişik olan Abdullah oğlu Hacı Kasım’ın Hacı Kasım Çeşmesi h905 (1499), İskender Paşa Camisi yanında İskender Paşa Çeşmesi h925 (1519), Hatip Çeşmesi karşısında Mustafa oğlu İskender Paşa Çeşmesi h930 (1523), Pazarkapı Mahallesi Islahhane Sokağı’nda bir başka İskender Paşa Çeşmesi h965 (1557) vardır Trabzon çeşmeleri arasında İskender Paşa’ya ait olanlar büyük çoğunluktadır Bu çeşmelerden bazılarını İskender Paşa kendisi, bazılarını da ölümünden sonra akrabaları yaptırmıştır

Bunların dışında Karamaya Mahallesi, Nemlioğlu ile Kahyaoğlu sokakları arasında yer alan Emin Ağa Çeşmesi’ni h1521 (1836) yılında şehrin önde gelen kişilerinden Emin Ağa yaptırmıştır Emin Ağa’nın bir başka çeşmesi h1260 (1844) tarihli olup, Çarşı Mahallesi’nin Hamam sokağı’ndadır

Trabzon valilerinden Hazinedarzâde Abdullah Paşa’nın h1266 (1849) tarihli çeşmesi bugün Zanos Burnu’nun doğu duvarındadır Önceden Taksim meydanında bulunan Ampir üslubundaki bu çeşme stili Hayat ağacı rozetleri, akantus yaprakları, Arapça ve Farsça yazıtları ile güzel bir eserdir

Eski Asker Hastanesi’nin bahçesindeki Fırka Komutanı Hasan Paşa’nın h1302 (1884) tarihli çeşmesi Mehmet Emin Esat isimli hattatın talik yazısı ile süslenmiştir Paşa’nın eşi Fatma Hanım’ın h1303 (1885) tarihli çeşmesi ise yine eski asker hastanesinin duvarında günümüze gelebilen eserler arasındadır

İskender Paşa Mahallesi ve İskele Caddesindeki h1309 (1891) tarihli çeşme Sultan Abdülhamid’in anısına yaptırılmıştır Kavak Meydanı Caddesindeki Hacı Hamzaoğlu Hacı Muhammed’in h906 (1500) tarihli çeşmesinde Yavuz Sultan Selim’e padişah olmadan Han unvanı verildiğini göstermesi yönünden ilginç bir eserdir

İskender Paşa Çeşmesi (Merkez)

Trabzon il merkezi Meydan semtinde, Hatip Sokak’ta bulunan İskender Paşa Camisi’nin doğusundaki bu çeşme 1523 yılında İskender Paşa tarafından yaptırılmıştır

Kesme taştan eyvan şeklinde kemerli olan bu çeşme yıktırılmış ve yerine iki cepheli mermer kaplı bir çeşme yaptırılmıştır Bu çeşmeden günümüze orijinal olarak yalnızca kitabesi gelebilmiştir

İskender Paşa Çeşmesi (Merkez)

Trabzon Pazarkapı Mahallesi Islahhane Sokağı’nda bulunan bu çeşme İskender Paşa tarafından 1557 yılında yaptırılmıştır

Kesme taştan, niş şeklinde yuvarlak kemerli bir çeşmedir Günümüze iyi bir durumda gelebilmiştir

Seyit Mehmet Çeşmesi (Merkez)

Trabzon il merkezinde bulunan bu çeşme günümüzde Atapark’ın kuzey duvarına taşınmıştır Daha önceden jandarma binasının karşısında bulunuyordu Kitabesinden öğrenildiğine göre Seyit Hacı Mehmet tarafından 1500 yılında yaptırılmıştır

Kitabenin mealen anlamı şöyledir:

“Bu çeşme Fatih Sultan Mehmet Han oğlu Sultan Beyazıt Han’ın devletli günlerinde akıttırılarak oğlu Sultan Selim devrinde Hoca Ömer oğlu Hacı Hamza’nın oğlu Seyit Hacı Mehmet yaptırmıştır h906 (1500)”

Çeşme kesme taştan sivri kemerli olup, ayna taşının üzerine kitabesi yerleştirilmiştir Yer değiştirilmesinden ötürü özelliğinden uzaklaşmıştır

Abdullah Paşa Çeşmesi (Merkez)

Trabzon Gülbahar Hatun Mahallesi’nde, Zağanos Paşa Kulesi’nin doğusunda, bugünkü Taksim Meydanı’nda yapılmıştır Bu cadde genişletilirken yıkılmış, sonra da bugünkü yerinde yeniden yapılmıştır Çeşmenin banisi Trabzon Valisi Hazinedarzâde Abdullah Paşa olup, 1844 yılında yapılmıştır

Çeşme ampir üslupta, dikdörtgen şekilde mermerden olup, düz sütunçelerle sınırlandırılmıştır Üzeri mermer bir kaç kademeli saçakla örtülmüştür Ayna taşının üzerinde Farsça dokuz satır halinde ve on sekiz beyitten oluşan kitabesi bulunmaktadır

Kethüda Emin Ağa Çeşmesi (Merkez)

Trabzon Çarşı Mahallesi Paşa Hamamı Sokağı’nda eski bir evin duvarına bitişik olarak yapılmıştır Kitabesinden öğrenildiğine göre, Kethüdazâde Hacı Emin Ağa tarafından h1223 (1844) yılında yaptırılmıştır

Kitabenin mealen anlamı şöyledir:

“Şah Hüseyin’in ruhunu her kim ki şâd eyler ise
Şüphesiz haşr ateşinden hak anı eyler Emin
Söyledim bir cevherin tarih-i Rânâ Zühtiya
Aşk ola bu çeşmeyi El-Hac Emin yaptı 1223 (1844)”

Çeşme kesme taştan sivri kemerli olup, iki yanında duvara bitişik birer sütun bulunmaktadır Ayna taşının önünde yalak, üzerinde de kitabesi bulunmaktadır

Kabak Meydanı Çeşmesi (Şadırvanı) (Merkez)

Trabzon il merkezinin batısında eski Cirit Meydanı denilen yerde bulunan bu çeşmenin kitabesi günümüze ulaşamadığından banisi ve yapım tarihi bilinmemektedir Yapı üslubundan XVI Yüzyılda yapıldığı sanılmaktadır

Çeşme kesme taştan yüksek bir kaide üzerine altıgen planlıdır Altı sütun yuvarlak kemerlerle birbirine bağlanmış, üzeri kubbe ile örtülmüştür Cepheleri dışarıya açık olan çeşmenin ortasında altıgen bir su haznesi bulunmaktadır Bu su haznesinin çevresine musluklar sıralanmıştır Bazı kaynaklarda su haznesinin on cepheli olduğu ve onarımlardan ötürü de değiştiği belirtilmiştir

Abdülhamîd Çeşmesi (Merkez)

Trabzon İskender Paşa Mahallesi’nde, Liman Caddesi üzerinde bulunan bu çeşme, Sultan Abdülhamit’in anısına 1891 yılında yaptırılmıştır

Kesme taştan yapılmış olan çeşmenin üzerinde Sultan IIAbdülhamit’in tuğrası bulunmaktadır Çeşmenin ayrı ayrı yalakları olan üç musluğu vardır Günümüze iyi bir durumda gelebilmiştir