Tarihöncesi Ve İlkçağ'da Edirne

**Prof. Dr. Sinsi** · 10-13-2012

Tarihöncesi ve İlkçağ'da Edirne

Tarihöncesi ve İlkçağ'da Edirne

Edirne'nin insandan önceki, yani Paleontolojik dönemine ilişkin genç ve yaşlı hortumlara ait buluntular Edirne Müzesi'nin en ilginç köşelerindendir

Günümüzden 5-6 bin yıl öncesine giden Neolitik dönem sonrası Madenler Çağı başlangıcına tarihlendireceğimiz, yazıdan önceki; yani, tarih öncesi (Prehistorya) dönemine ışık tutan ilk kültür buluntularına ise, Edirne'nin 10 km

uzağındaki Avarız Köyü yolu ile Tunca arasında (Çardakaltı mevkiinde) rastlanmıştır

Buradaki buluntular bu alanın bir çeşit köy diye niteleyebileceğimiz yerleşim noktası olduğuna işaret eder niteliktedir

Edirne çevresinde yaklaşık M

Ö

5300 yıllarına dayandırılan bir başka Neolitik Çağ yerleşim yeri de güneyde Enez'de Hocaçeşme mevkiidir

Kuzeyde Lalapaşa'da ise Edirne çevresini Son Tunç Çağı ile ilk Demir Çağı başlarına ve yaklaşık M

Ö

1400 - 900 yıllarına götüren kalıntılar, yani Megalitik Anıtlar adı verilen ve yörede Dolmen veya Kapaklıkaya ve Menhir (Dikilitaş) denilen büyük mezarlar bulunur

Edirne sınırları içinde çok sayıda Tümülüs görülebilir

(Tümülüs; bir mezar odasını örten toprak yığınıdır

)

İlk Çağ'da Edirne'nin bugünkü yerinde ise bir Trak Köyü'nün bulunduğu ve adının Orestia (veya Orestias) olduğu kabul edilmektedir

Orestia'yı kuranların Traklar'ın en büyük kolu Odrisler olduğu bilinir

M

Ö

1400 - 1200 yılları arasında bu bölgede Akhalar yaşamıştır

M

Ö

V

yüzyıl ortalarına kadar Perslerin hakimiyetinde kalmıştır

M

Ö

IV

Yüzyılda Makedonya Kralı II

Filip tarafından Makedonya'ya katılmıştır

Orestia M

Ö

280'de Galatlar, M

Ö

168'de de Romalılar'ın nüfuzu altına girmiştir

Romalılar Dönemi

Romalılar Orestia'yı Hadrianopolis yaptılar

Trakya günümüzden 2170 yıl önce Romalılar'ın nüfuzu altına girince, Roma Orduları buraları istila etmeye başladılar

Trakya üzerindeki hakimiyetlerini, buralarda bazı krallıklar veya prenslikler kurarak, hatta varolanları koruyarak sürdürüyorlardı

Örneğin o dönemlerde Doğu Trakya Krallığı adıyla varolan ve merkezinin Vize olduğu bilinen Krallığı güdümleri altına alarak; bu Krallığı, Doğu Trakya'nın işbirlikçi bekçileri haline getirmişlerdi

Ancak yerli halk, Roma'nın sadık bendesi haline gelen Krallarına karşı ayaklandı

Bu tür isyanlar, İmparator Cladius zamanında (M

S

44-46) bastırıldı, Trakya bütünüyle Roma'ya katıldı ve Roma İmparatorluğu'nun bir eyaleti oldu

Romalılar buralarda yeni ve kendilerine uygun düşen idari düzenlemeler yaptılar

Trakya'da yeni şehirler kurmaya başladılar veya varolan eski kasabaları "Şehir Hukuku" altına alıp kendi kültürlerini iyice yerleştirdiler

Edirne'nin Orestia'dan Hadrianopolis Adına Geçişi

M

S

123-124 yılında uzun bir seyahate çıkan İmparator Hadrianus o dönemde küçük bir yerleşim yeri olan ve bugünkü Edirne'nin yerinde bulunan Orestia Kasabasını stratejik konumuyla da çok beğendi ve buraya "Şehir Hukuku" armağan etti

Böylece Hadrianus'un Şehri anlamına gelen Hadrianopolis şehri kurulmuş oldu ki; Edirne İlk Çağ boyunca bu adla anılacaktır

Hadrianopolis Hakkında

Hadrianopolis'te diğer Roma Şehirleri gibi idari muhtariyete sahip; iç işlerinde bağımsız, dış siyasette Roma'ya bağlı bir şehir devleti durumundaydı

M

S

2

ve 3

yüzyıllar diğer şehirlerle birlikte Hadrianopolis'in de en parlak dönemi olarak kabul edilir

Hadrianopolis yaklaşık 360

000 metrekarelik bir alanı kaplıyordu ve yamuk dörtgen şeklindeki bu alanın etrafı kuvvetli duvarlarla çevriliydi

Her köşede silindirik birer kule vardı ki bu kulelerden günümüze ulaşabilen tek yer Saat Kulesi olarak bildiğimiz, asıl adı Makedonya Kulesi olan yerdi

Kuleler arasında onikişer burç bulunmaktaydı ve dokuz kapısı vardı

Kale bir hendekle çevriliydi

Şehir planının Roma Askeri kolonilerinin veya castrum denilen Roma Ordugahlarının planlarına uyduğu görülür

Başka bir deyişle burası M

S

3

yüzyılda bir askeri istihkam (castrum) olarak kullanılmıştır

Hadrianopolis hakkındaki bilgilerin çoğu günümüze ulaşan sikkelerden (o dönemde kullanılan madeni paralar) elde edilmektedir

Eyalet Başkenti Olduğu Dönemde Hadrianopolis

Edirne, bize yaklaşık 90 yıl başkentlik ettiği dönem öncesinde, Hadrianopolis döneminde de bir eyalete başşehirlik yapmıştır

Hadrianopolis İmparator Diokletianus'un gerçekleştirdiği idari reformlar ve mülki teşkilatlandırma sonrasında Trakya Eyaletinin altı vilayetinden birini teşkil eden Haemimontus'un başşehri olmuştur

Bu durum Hadrianopolis'in kurulduğu M

S

2

yüzyılı izleyen 3

yüzyılda da ne denli önemli bir konumda bulunduğunu göstermektedir

Ne yazık ki Hadrianopolis'ten günümüze kalanlar fazla değildir

Bizans Dönemi

Hadrianopolis'ten Edirne'ye : Bizans Dönemi

Hadrianopolis 4

yüzyıldan itibaren çevresinde yaşanan pek çok savaşa tanık olmuş, zaman zaman bu savaşların odak noktası durumuna gelmiş ve işgaller yaşanmıştır

Örneğin Castantinus ile Liciunus'un orduları bu şehir etrafında savaşmışlar, M

S

314 yılında Liciunus mağlup olmuş ve Hadrianopolis'e sığınmıştır

İkinci savaşta ise, Liciunus, İstanbul'a çekilmiş ve kendisini Roma'da yine mağlup eden Constantinus Roma'yı bırakarak Constantinopolis adını verdiği İstanbul'u başşehir yapmıştır

İstanbul başkent olunca, burasını Orta Avrupa'ya ve Roma'ya bağlayan yol üzerindeki (Via Egnatia Yolu) Hadrianopolis daha da önem kazanmıştır

4

yüzyılın ortalarında ise Trakya, Hunlar'ın ve Gotlar'ın istilasına uğrar

Ostrogotlar Trakya'yı istila ettiklerinde Hadrianopolis'te Got Askerlerinin başında bulunan iki komutan da bunlara katıldı

Fakat müstahkem bir şehir durumundaki Hadrianopolis'i zaptedemediler

Gotlar M

S

378 de ikinci kez Hadrianopolis üzerine yürüyünce; Trakya topraklarında ve şehir yakınlarında İlkçağ'ın en büyük muhaberelerinden biri yaşandı

Roma İmparatorluğu M

S

395 yılında ikiye bölünüp bütün Balkan Yarımadası gibi Hadrianopolis şehri de Bizans'ın (Doğu Roma İmparatorluğu) payına düştükte sonra, kent sıklıkla el değiştirdiği bir sürece girmiştir

Örneğin, M

S

5

yüzyılda Hun Hakanı Atilla Kumandasındaki askerlerin eline geçti

M

S

6

yüzyılda Avarların idaresine girdi

Bizanslılar Hadrianopolis'i Avarlardan tekrar geri aldılar ve Avarlar bu toprakladan çekildiler

M

S

7

yüzyılın ortalarından itibaren Hadrianopolis Bulgarlar'ın saldırılarına sahne oldu

Bu saldırılarda kent bir kaç kez el değiştirdi, yakılıp yıkıldı

M

S

812 yılında Bulgar Hanlarından Krum Hadrianopolis'i kuşattı ve 811 yılında ele geçirdi

Bu savaşlarda Bulgar Askerlerinin öldürdükleri Bizans İmparatoru Nikephoros'un kafatasını gümüş ile kaplatıp şarap kupası olarak kullandıkları anlatılır

Krum bu savaşta Hadrianopolis halkını da esir almış ve tamamen çevre köylerdeki halkla birlikte Tuna Nehri'nin ötesine Banat toprakları denilen yere sürmüştür ki; kaynaklar o dönemde kentin nüfusunun 12 bin civarında olduğunu yazarlar

Krum ölünce yerine geçen Omurtag, Bizanslılarla uzun süreli bir anlaşma yaptı ve Hadrianopolis yeniden Bizans toprakları içinde kaldı

10-13-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Tarihöncesi Ve İlkçağ'da Edirne Tarihöncesi ve İlkçağ'da Edirne Tarihöncesi ve İlkçağ'da Edirne Edirne'nin insandan önceki, yani Paleontolojik dönemine ilişkin genç ve yaşlı hortumlara ait buluntular Edirne Müzesi'nin en ilginç köşelerindendir Günümüzden 5-6 bin yıl öncesine giden Neolitik dönem sonrası Madenler Çağı başlangıcına tarihlendireceğimiz, yazıdan önceki; yani, tarih öncesi (Prehistorya) dönemine ışık tutan ilk kültür buluntularına ise, Edirne'nin 10 km uzağındaki Avarız Köyü yolu ile Tunca arasında (Çardakaltı mevkiinde) rastlanmıştır Buradaki buluntular bu alanın bir çeşit köy diye niteleyebileceğimiz yerleşim noktası olduğuna işaret eder niteliktedir Edirne çevresinde yaklaşık MÖ 5300 yıllarına dayandırılan bir başka Neolitik Çağ yerleşim yeri de güneyde Enez'de Hocaçeşme mevkiidir Kuzeyde Lalapaşa'da ise Edirne çevresini Son Tunç Çağı ile ilk Demir Çağı başlarına ve yaklaşık MÖ 1400 - 900 yıllarına götüren kalıntılar, yani Megalitik Anıtlar adı verilen ve yörede Dolmen veya Kapaklıkaya ve Menhir (Dikilitaş) denilen büyük mezarlar bulunur Edirne sınırları içinde çok sayıda Tümülüs görülebilir (Tümülüs; bir mezar odasını örten toprak yığınıdır) İlk Çağ'da Edirne'nin bugünkü yerinde ise bir Trak Köyü'nün bulunduğu ve adının Orestia (veya Orestias) olduğu kabul edilmektedir Orestia'yı kuranların Traklar'ın en büyük kolu Odrisler olduğu bilinir MÖ 1400 - 1200 yılları arasında bu bölgede Akhalar yaşamıştır MÖ V yüzyıl ortalarına kadar Perslerin hakimiyetinde kalmıştır MÖ IV Yüzyılda Makedonya Kralı IIFilip tarafından Makedonya'ya katılmıştır Orestia MÖ 280'de Galatlar, MÖ 168'de de Romalılar'ın nüfuzu altına girmiştir Romalılar Dönemi Romalılar Orestia'yı Hadrianopolis yaptılar Trakya günümüzden 2170 yıl önce Romalılar'ın nüfuzu altına girince, Roma Orduları buraları istila etmeye başladılar Trakya üzerindeki hakimiyetlerini, buralarda bazı krallıklar veya prenslikler kurarak, hatta varolanları koruyarak sürdürüyorlardı Örneğin o dönemlerde Doğu Trakya Krallığı adıyla varolan ve merkezinin Vize olduğu bilinen Krallığı güdümleri altına alarak; bu Krallığı, Doğu Trakya'nın işbirlikçi bekçileri haline getirmişlerdi Ancak yerli halk, Roma'nın sadık bendesi haline gelen Krallarına karşı ayaklandı Bu tür isyanlar, İmparator Cladius zamanında (MS 44-46) bastırıldı, Trakya bütünüyle Roma'ya katıldı ve Roma İmparatorluğu'nun bir eyaleti oldu Romalılar buralarda yeni ve kendilerine uygun düşen idari düzenlemeler yaptılar Trakya'da yeni şehirler kurmaya başladılar veya varolan eski kasabaları "Şehir Hukuku" altına alıp kendi kültürlerini iyice yerleştirdiler Edirne'nin Orestia'dan Hadrianopolis Adına Geçişi MS 123-124 yılında uzun bir seyahate çıkan İmparator Hadrianus o dönemde küçük bir yerleşim yeri olan ve bugünkü Edirne'nin yerinde bulunan Orestia Kasabasını stratejik konumuyla da çok beğendi ve buraya "Şehir Hukuku" armağan etti Böylece Hadrianus'un Şehri anlamına gelen Hadrianopolis şehri kurulmuş oldu ki; Edirne İlk Çağ boyunca bu adla anılacaktır Hadrianopolis Hakkında Hadrianopolis'te diğer Roma Şehirleri gibi idari muhtariyete sahip; iç işlerinde bağımsız, dış siyasette Roma'ya bağlı bir şehir devleti durumundaydı MS 2 ve 3 yüzyıllar diğer şehirlerle birlikte Hadrianopolis'in de en parlak dönemi olarak kabul edilir Hadrianopolis yaklaşık 360000 metrekarelik bir alanı kaplıyordu ve yamuk dörtgen şeklindeki bu alanın etrafı kuvvetli duvarlarla çevriliydi Her köşede silindirik birer kule vardı ki bu kulelerden günümüze ulaşabilen tek yer Saat Kulesi olarak bildiğimiz, asıl adı Makedonya Kulesi olan yerdi Kuleler arasında onikişer burç bulunmaktaydı ve dokuz kapısı vardı Kale bir hendekle çevriliydi Şehir planının Roma Askeri kolonilerinin veya castrum denilen Roma Ordugahlarının planlarına uyduğu görülür Başka bir deyişle burası MS 3 yüzyılda bir askeri istihkam (castrum) olarak kullanılmıştır Hadrianopolis hakkındaki bilgilerin çoğu günümüze ulaşan sikkelerden (o dönemde kullanılan madeni paralar) elde edilmektedir Eyalet Başkenti Olduğu Dönemde Hadrianopolis Edirne, bize yaklaşık 90 yıl başkentlik ettiği dönem öncesinde, Hadrianopolis döneminde de bir eyalete başşehirlik yapmıştır Hadrianopolis İmparator Diokletianus'un gerçekleştirdiği idari reformlar ve mülki teşkilatlandırma sonrasında Trakya Eyaletinin altı vilayetinden birini teşkil eden Haemimontus'un başşehri olmuştur Bu durum Hadrianopolis'in kurulduğu MS 2 yüzyılı izleyen 3 yüzyılda da ne denli önemli bir konumda bulunduğunu göstermektedir Ne yazık ki Hadrianopolis'ten günümüze kalanlar fazla değildir Bizans Dönemi Hadrianopolis'ten Edirne'ye : Bizans Dönemi Hadrianopolis 4 yüzyıldan itibaren çevresinde yaşanan pek çok savaşa tanık olmuş, zaman zaman bu savaşların odak noktası durumuna gelmiş ve işgaller yaşanmıştır Örneğin Castantinus ile Liciunus'un orduları bu şehir etrafında savaşmışlar, MS 314 yılında Liciunus mağlup olmuş ve Hadrianopolis'e sığınmıştır İkinci savaşta ise, Liciunus, İstanbul'a çekilmiş ve kendisini Roma'da yine mağlup eden Constantinus Roma'yı bırakarak Constantinopolis adını verdiği İstanbul'u başşehir yapmıştır İstanbul başkent olunca, burasını Orta Avrupa'ya ve Roma'ya bağlayan yol üzerindeki (Via Egnatia Yolu) Hadrianopolis daha da önem kazanmıştır 4 yüzyılın ortalarında ise Trakya, Hunlar'ın ve Gotlar'ın istilasına uğrar Ostrogotlar Trakya'yı istila ettiklerinde Hadrianopolis'te Got Askerlerinin başında bulunan iki komutan da bunlara katıldı Fakat müstahkem bir şehir durumundaki Hadrianopolis'i zaptedemediler Gotlar MS 378 de ikinci kez Hadrianopolis üzerine yürüyünce; Trakya topraklarında ve şehir yakınlarında İlkçağ'ın en büyük muhaberelerinden biri yaşandı Roma İmparatorluğu MS 395 yılında ikiye bölünüp bütün Balkan Yarımadası gibi Hadrianopolis şehri de Bizans'ın (Doğu Roma İmparatorluğu) payına düştükte sonra, kent sıklıkla el değiştirdiği bir sürece girmiştir Örneğin, MS 5 yüzyılda Hun Hakanı Atilla Kumandasındaki askerlerin eline geçti MS 6 yüzyılda Avarların idaresine girdi Bizanslılar Hadrianopolis'i Avarlardan tekrar geri aldılar ve Avarlar bu toprakladan çekildiler MS 7 yüzyılın ortalarından itibaren Hadrianopolis Bulgarlar'ın saldırılarına sahne oldu Bu saldırılarda kent bir kaç kez el değiştirdi, yakılıp yıkıldı MS 812 yılında Bulgar Hanlarından Krum Hadrianopolis'i kuşattı ve 811 yılında ele geçirdi Bu savaşlarda Bulgar Askerlerinin öldürdükleri Bizans İmparatoru Nikephoros'un kafatasını gümüş ile kaplatıp şarap kupası olarak kullandıkları anlatılır Krum bu savaşta Hadrianopolis halkını da esir almış ve tamamen çevre köylerdeki halkla birlikte Tuna Nehri'nin ötesine Banat toprakları denilen yere sürmüştür ki; kaynaklar o dönemde kentin nüfusunun 12 bin civarında olduğunu yazarlar Krum ölünce yerine geçen Omurtag, Bizanslılarla uzun süreli bir anlaşma yaptı ve Hadrianopolis yeniden Bizans toprakları içinde kaldı