İstanbul Sıbyan Mektepleri

Ahi Çelebi Sıbyan Mektebi (Eminönü)

İstanbul Eminönü ilçesi, Eminönü Unkapanı arasındaki caddenin deniz tarafında, Eski Yemiş İskelesi’nin yanında, Zindan Hanı’nın batısında, Yoğrtçu Sokağı ile Değirmen Sokağı’nın köşesindeki Ahi Çelebi Camisi’ne bitişik olan bu yapıyı Fatih Sultan Mehmet dönemi hizmetkârlarından Ahi Çelebi XVI yüzyılda yaptırmıştır

Ahi Çelebi, Mehmet bin Tabib Kemal Ahi Can Tebrizi olarak tanınmıştır Fatih Sultan Mehmet, Sultan II Beyazıd, Yavuz Sultan Selim ve Kanuni Sultan Süleyman devirlerinde yaşamıştır Candaroğulları’nın hizmetinde bulunurken İstanbul’a gelmiş, Mahmutpaşa semtinde tabiplik yapmıştır Daha sonra Fatih Darüşşifası’nda hekimbaşılık yapmıştır Hac dönüşü 90 yaşından fazla iken 1524’te Mısır’da ölmüş ve İmam Şafi Türbesi’ne gömülmüştür Kendisinin böbrek ve mesane taşları üzerine kitapları bulunmaktadır

Sıbyan mektebi XVI yüzyılda yapılmış olmasına rağmen XIX yüzyıl özelliklerini yansıtmaktadır Bu da daha sonraki yıllarda yenilenmiş olduğunu göstermektedir İki katlı, kesme taştan yapılan sıbyan mektebinin alt katında dükkânlar bulunmaktadır Üst katı çatı ile örtülü olup, caddeye yuvarlak kemerli ince uzun üçer pencere ile açılmıştır

Cerrah İshak Kazgani Sadi Sıbyan Mektebi (Eminönü)

İstanbul ili Eminönü ilçesi, Kumkapı’da bulunan bu sıbyan mektebini XV yüzyılda Cerrahbaşı İshak Çelebi yaptırmıştır

Sıbyan mektebi kesme taş ve tuğladan tek katlı bir yapı olup, üzeri tromplu bir kubbe ile örtülmüştür Kısa kenarındaki bahçe içerisinden bir hol ve dershaneden meydana gelen ana yapıya girilmektedir Mektebin yanına bir de çeşme eklenmiştir Günümüzde harap bir durumdadır

Tavşantaşı Sıbyan Mektebi (Eminönü)

İstanbul Eminönü ilçesi, Kantarcılar Semti, Sabunhane Sokağı’ndaki Kepenekçi Sinan Camisi’nin yakınında bulunmaktadır Abdullah Paşa’nın yaptırmış olduğu sıbyan mektebinin yapım tarihi bilinmemektedir Yapı üslubundan XVIII yüzyılda yapıldığı sanılmaktadır

İki katlı sıbyan mektebi kesme taş ve tuğladan yapılmış, duvar örgüsünde bir sıra kesme taş, bir sıra tuğla kullanılmıştır İkinci kat diş kesimi silmeleri ile dışarıya taşırılmıştır Kare planlı olup, üzeri tromplu bir kubbe ile örtülmüştür

Uzun süre marangoz atölyesi olarak kullanılan bu yapı bir giriş holü ve bir de dershaneden meydana gelmiştir

Recai Efendi Sıbyan Mektebi (Eminönü)

İstanbul Eminönü ilçesi Molla Hüsrev Mahallesi, Kovacılar Caddesi’nde bulunan bu sıbyan mektebini Sultan III Mustafa (1757–1774) dönemi Reisülküttaplarından Recai Mehmet Efendi 1775 yılında yaptırmıştır

Sıbyan mektebi iki katlı olup, kesme taş ve tuğladan rokoko üslubunda yapılmıştır Zemin katı mermerle kaplanmış olup, bu cepheye giriş kapısı çeşmeler ve sebil yerleştirilmiştir Ayrıca birinci katta mermer söveli pencereleri olan dershaneye yer verilmiştir Giriş kapısından sonra karşılaşılan koridorun sağında tonozlu bir sebil odası ve bunun içerisinde de bir çeşme vardır
Yapının üzeri tromplu bir kubbe ile örtülmüş, Kovacılar Caddesi’ne bakan cephesine de dikdörtgen mermer söveli dört pencere yerleştirilmiştir Bu pencereler üzerinde tuğladan boşaltma kemerlerine yer verilmiştir Giriş kapısı üzerinde ve sebildeki yazılar devrin ünlü hattatı Yesari Mahmud Efendi’ye aittir

Üst kat yalnızca dershaneye ayrılmıştır Sıbyan mektebinin cephe düzeni zemin kattaki sebile göre uyarlanmıştır Sıbyan mektebi ve sebil uzun süre imalathane ve depo olarak kullanılmış, 1970 yılında restore edilmiştir

Şehzadebaşı Sıbyan Mektebi (Eminönü)

İstanbul ili Eminönü ilçesi, Şehzadebaşı’nda Kanuni Sultan Süleyman’ın (1520–1566) oğlu Şehzade Mehmet anısına yaptırmış olduğu külliyenin yapımına 1543 yılında başlanmış ve 1548 yılında da tamamlanmıştır Külliyenin bir bölümünü oluşturan sıbyan mektebi caminin dış avlusunun güneyinde, imaretin yanında yer almaktadır

Sıbyan mektebi kesme taştan, kare planlı olup, üzerini 750 m çapında bir kubbe örtmektedir Önündeki ahşap saçaklı, revaklı bir girişten dershane kısmına girilmektedir Dershane içerisinde bir de ocak bulunmaktadır Uzun süre İstanbul Üniversitesi matbaası olarak kullanılan bu yapının içerisinde bir takım değişiklikler yapılmıştır Giriş revakı günümüze gelememiş, giriş kapısı kapatılmış ve güney cephesinin pencere düzeni değiştirilmiştir

Kaptan İbrahim Paşa Sıbyan Mektebi (Eminönü)

İstanbul Eminönü ilçesinde, Beyazıt İstanbul Üniversitesi’nin Süleymaniye girişinin karşısında bulunan sıbyan mektebini Kaptan İbrahim Paşa 1525 yılında cami, sebil, imaret ve hamamla birlikte yaptırmıştır

Kesme taş ve tuğladan kare planlı olarak yapılan sıbyan mektebi iki katlı idi Günümüzde üst katı yıkılmış ve yalnızca alt katı kalmış, orijinalliği de büyük ölçüde değişime uğramıştır