İstanbul Sıbyan Mektepleri

Şah-ı Huban Hatun Sıbyan Mektebi (Fatih)

İstanbul ili Fatih ilçesi, Vatan Caddesi yakınında, Oğuzhan Caddesi ile Guraba Caddesi’nin kesiştiği köşede bulunan sıbyan mektebi, yanındaki türbe ile birlikte Sultan III Murad’ın (1574–1595) eşlerinden Şah-ı Huban Hatun tarafından yaptırılmıştır Mimar Sinan’ın eseridir Kitabesi bulunmadığından yapı üslubundan 1575–1580 yılları arasında yapıldığı sanılmaktadır

Sıbyan mektebi kesme taştan, dikdörtgen planlı ve tek katlıdır Yan yana iki odadan meydana gelen yapının her bölümünün üzeri pandantifli birer kubbe ile örtülüdür Avlu içerisindeki sıbyan mektebinin avluya yönelik güney cephesi dışında kalan bütün duvarlarına simetrik pencereler yerleştirilmiştir Bu pencereler klasik üslupta, dikdörtgen söveli olup, üzerlerine sivri boşaltma kemerleri yerleştirilmiştir Giriş kısmında iki ahşap direğin taşıdığı düz, ahşap çatılı bir revak bulunmaktadır

Sıbyan mektebinin güneybatısında Şah-ı Huban Hatun’un türbesi bulunmaktadır

Zembilli Ali Efendi Sıbyan Mektebi (Fatih)

İstanbul ili Fatih ilçesi, Zeyrek İtfaiye Caddesi ile İbadethane Sokağı’nın kesiştiği yerde bulunan Zembilli Ali Efendi Sıbyan Mektebi XVI yüzyılda Zembilli Ali Efendi tarafından yaptırılmıştır

İstanbul’un fethinden sonra sekizinci şeyhülislam olan Zembilli Ali Efendi’nin mezarı da mektebin haziresi içerisindedir Lahdinin yanındaki kitabeden de 1525 yılında da öldüğü anlaşılmaktadır

Sıbyan mektebi kesme taştan kare planlı olarak yapılmış, üzeri sekizgen kasnaklı bir kubbe ile örtülmüştür Son onarım sırasında kubbe kurşun taklidi beton ile kapatılmıştır Kasnak ana duvarlardan içeriye doğru çekilmiş ve böylece yapı kademeli bir görünüm almıştır Saçak seviyesi de kalın taş silmelerle çepeçevre kuşatılmıştır Ana yapıyı örten kubbe pandantifli olup, kasnağın içerisine dört ayrı yöne açılan yuvarlak pencereler yerleştirilmiştir Yapının duvarları sivri boşaltma kemerli dikdörtgen sövelidir Bunun üzerindeki ikinci kat pencereleri alçı şebekelidir Sıbyan mektebinin giriş kapısı basık kemerli ve mermer sövelidir Giriş kapısı üzerine içerisi boş bir kitabe panosu yerleştirilmiştir İç mekânda giriş kapısının karşısına bir ocak yerleştirilmiş, duvarlara da derin nişler halinde kitap rafları yapılmıştır

Sıbyan mektebi üç yönden avlu duvarlarının içerisine alınmıştır Avlunun sağ tarafında Zembilli Ali Efendinin mezarının da bulunduğu haziresi vardır

Sultan Selim Sıbyan Mektebi (Fatih)

İstanbul Fatih ilçesi, Çarşamba’da Yavuz Sultan Selim Camisi’nin girişinde bulunan bu sıbyan mektebini Yavuz Sultan Selim’in babası Kanuni Sultan Süleyman tarafından 1522 yılında yaptırmıştır

Sultan Selim külliyesinin avlu girişinde bulunan, kesme taş ve tuğladan yapılmış olan sıbyan mektebinin duvarlarında bir sıra taş, bir sıra tuğla kullanılmıştır Kare planlı yapının üzeri sekizgen kasnaklı bir kubbe ile örtülmüştür Giriş kısmında üç baklava başlıklı sütunun taşıdığı ahşap bir sundurma bulunmaktadır Sıbyan mektebi altlı üstlü iki sıra pencere ile aydınlatılmıştır Alt sıradaki pencereler dikdörtgen söveli olup, üst sıradakiler yuvarlak kemerli ve alçı şebekelidir Giriş kapısının bulunduğu duvarda sundurmadan ötürü üst sıra pencerelere yer verilmemiştir

Sıbyan mektebi 1918 yılında yangından zarar görmüş, 1960’lı yıllarda restore edilmiştir

Haseki Sıbyan Mektebi (Fatih)

İstanbul Fatih ilçesi, Haseki semtinde bulunan bu sıbyan mektebi Haseki Hürrem Sultan tarafından 1538–1551 yıllarında yaptırılmış olan külliyenin bir bölümünü oluşturmaktadır Bu yapı külliyenin mimarı Mimar Sinan tarafından yapılmıştır

Kesme taştan dikdörtgen planlı olan yapının üzeri sonraki dönemlerde kubbeden çatıya dönüştürülmüştür Avlu içerisindeki sıbyan mektebinin duvarlarına altlı üstlü dörder pencere açılmıştır

Bayrampaşa Sıbyan Mektebi (Fatih)

İstanbul Fatih ilçesi, Haseki’de Cerrahpaşa ile Keçi Hatun mahalleleri arasında, Haseki Külliyesi’nin yanında yer alan bu sıbyan mektebi yapı topluluğu ile birlikte Vezir-i Azam Bayram Paşa tarafından 1634–1635 yıllarında yaptırılmıştır Yapı topluluğunun mimarı Kasım Ağa’dır

Sıbyan mektebi günümüze gelememiştir

Ahmet Paşa Sıbyan Mektebi (Fatih)

İstanbul ili Fatih ilçesi Cerrahpaşa ile Davutpaşa iskelesi arasında, Yokuşçeşme Sokağı’nda bulunan bu yapıyı XIX yüzyılda Ahmet Paşa yaptırmıştır

İki katlı, kesme taştan, üzeri ahşap çatı ile örtülü olan bu sıbyan mektebine arazi konumundan ötürü dışarıdan taş bir merdivenle çıkılmaktadır Uzun süre polis karakolu olarak kullanılmış olup, orijinalliğinden oldukça uzaklaşmıştır

Naz Perver Kalfa Sıbyan Mektebi (Fatih)

İstanbul ili Fatih ilçesi, Davutpaşa iskelesinde, Samatya Caddesi üzerinde bulunan, Sultan III Selim’in (1789–1807) kalfası olan Naz Perver Kalfa sıbyan mektebi’ni h1207 (1792) tarihinde Naz Perver Kalfa tarafından yaptırılmış olup, günümüze iyi bir durumda gelebilmiştir

Dikdörtgen planlı, iki katlı, iki sıra tuğla bir sıra kesme taştan yapılmış olan yapının üzeri tonoz bir çatı ile örtülüdür Sıbyan mektebinin birinci katı ile ikinci katı pencere kemerlerinin hizasından dışarıya taşırılmış olan düz bir silme çepeçevre yapıyı dolanmaktadır Pencerelerin üzerleri hafifletme kemerleri ile hareketlendirilmiştir Yapının kuzey cephesinin alt kısmı sağır olarak bırakılmıştır

Mektebin güneydoğusunda avluya açılan barok üslupta gösterişli yuvarlak kemerli giriş kapısı ile avluya girilmektedir Giriş kapısı yanında XVIII yüzyılın sonlarına ait barok üslupta bir çeşmeye yer verilmiştir Sıbyan mektebinin tüm cephesini kaplayan bu çeşmenin üzerinde Şair Sururi Osman Efendi’nin kitabesini Sümbülzade Vehbi Efendi yazmıştır

Sıbyan mektebinin batısında küçük bir de haziresi bulunmaktadır Uzun süre özel kişiler tarafından kullanılan bu yapı günümüzde Romatizma Vakfı tarafından kullanılmaktadır