Eski Cami (Edirne)

Eski Cami (Edirne) Edirne il merkezinde, Babunî Mahallesinde Selimiye Camisi ile Bedesten arasında kalan dört yol kavşağında bulunmaktadır

Osmanlıların Edirne’de yaptırdığı ilk cami oluşundan dolayı hutbeye çıkan hatipler ellerine kılıç alırlardı Hacı Bayram Veli’nin burada kürsüsünün oluşu ve mihrabın sağındaki pencerede Kâbe’den kopmuş bir parçanın bulunuşu halk arasında bu caminin önem kazanmasına neden olmuştur

Caminin yapımını Yıldırım Beyazıt’ın oğullarından Emir Süleyman (h805/1403) başlatmış, çalışmalar Musa Çelebi döneminde sürmüştür Çelebi Sultan Mehmet’in kardeşlerini yenerek tahta çıkışından sonra da (h816/1414) cami tamamlanmıştır Kuyumcular çarşısı yönündeki batı kapısı üzerindeki üç satırlı sülüs kitabeden mimarının Konyalı Hacı Alaeddin, yapının da Ömer bin İbrahim olduğu öğrenilmiştir Badi Efendi, çelebi Sultan Mehmed zamanında ibadete açılan camide bazı eksiklikler olduğunu, bunların Sultan IIMurad tarafından tamamlandığını kaydetmiştir Büyük bir olasılıkla, iki şerefeli minare de Onun zamanında yapılmış, daha sonra da Mimar Sinan, duvarlarda yeni bazı pencereler açarak caminin aydınlatılmasını sağlamıştırEvliya Çelebi’nin Ulu Cami olarak tanımladığı caminin mihrap duvarı arkasında kuşların bulunduğu bir çiçek bahçesinden söz etmektedir Sultan IIMurad’ın vakıf listelerinde de cami bahçesinde yetişen çiçeklerden sağlanan gelire değinilmiştir

Eski Cami yeterince araştırılmamış, CGurlit ilk defa planını çizmişse de bunun yetersiz olduğu iddia edilmiştir YMimar ASaim Ülgen’in çizimleri ise bugün Vakıflar Genel Müdürlüğü arşivindedir

Eski Cami (h1158)1748’ de yangınla, (h1165) 1752’de depremden zarar görmüş ve Sultan IMahmud tarafından tamir ettirilmiştir Bunu Cumhuriyet dönemindeki 1924-1934 arasında yapılan onarımlar izlemiştir Ancak 1953 depremi yapıya bir kez daha zarar vermiş, 1965’te Vakıflar Genel Müdürlüğü minareyi kurşun saçağa kadar yıkarak yenilemiştir Bu arada şerefe altındaki bezemeler de aslına uygun olarak yapılmıştır

Burada kemerlerle birbirlerine bağlanmış paye ve duvarlar arasındaki bölümlerin üzerini örten eşit ölçüdeki kubbelerin oluşturduğu plan düzeni vardır Böylece 280 m Ölçüsünde dört ağır paye ve dört duvarın taşıdığı 1350 m çapında dokuz kubbe ana mekânın üzerini örtmektedir Bursa Ulu Camisinden daha ileri düzeyde bir plana sahip olan yapıda yan neflerdeki yuvarlak kasnaklı kubbelerde pandantifler, orta nefteki sekizgen kasnaklı kubbede ise mukarnaslarla geçişler sağlanmıştırMihrap önünde prizmatik üçgenlerle kubbeye geçilmiştir Ayrıca girişteki ilk kubbe de değişik bir görünümde olup, sekiz dilimli kasnak üzerine aydınlık feneri yerleştirilmiştir Orta kubbelerin yan kubbelerden daha yüksek olmalarına rağmen kalın payeler ve alçak kubbelerle oldukça karanlık bir mekân etkisi dikkati çekmektedir Bu ağırlığın etkisi dışarıdaki boş kubbeli, son cemaat yeri ile minarelerde de kendini göstermektedir Asıl yapının kalın kesme taştan olmasına karşılık son cemaat yerinin tuğla hatıllı kesme taş ve anılmız derzli bir işçilikle yapılmış oluşu bu bölümün XVyüzyıldan daha sonra yapılmış olabileceğini düşündürmektedir XVIIIYüzyılda yapılmış, stalaktitli mermer giriş kapısı kitabesiyle görkemli bir görünüşü vardır

Eski Caminin kuzeybatı ve kuzeydoğuda iki minaresi vardır Bunlardan kuzeydoğudaki tek şerefeli minare caminin iki duvarının birleştiği köşede olup Çömlekçiler kapısı denilen kapı aralığından, duvar içerisinden girilmektedir Minarenin duvar köşelerine oturtulması XVyüzyılda Bursa ve İznik eserlerinde sık sık karşılaşılan bir özelliktir Camiye bitişik olmayan batıdaki iki şerefeli minarenin her şerefesine ayrı merdivenlerden çıkılmaktadır

Minber beyaz mermerden olup yan yüzleri rumi ve geometrik örgülerin karışımı bir bezemeyle süslenmiştir Bunun da benzerleri XIV-XV Yüzyıl Bursa Yeşil Camide görülmektedir Ayrıca burada Sultan IIMurad’ın davetiyle Edirne’ye gelen Hacı bayram Veli’nin kürsüsü de bulunmaktadır Kadınlar mahfilini de (h1020) 1612’de Filibeli Ramazan Ağa yaptırmıştır Caminin beyaza boyanmış duvarları ve payeleri üzerinde XVIII-XXYüzyıllarda yazılmış çeşitli yazılar vardır Bunların bazıları Sultan IMahmud zamanında, bazısı da 1863 yılındaki onarımda ilave edilmiştir Sonraki dönemlerde de zamanın ünlü hattatları yazılarını buraya vermiş veya yerine yazmışlardır Mihrap yönündeki payeler üzerindeki hadisleri Cezayirli Hasan Oca, Hünkâr mahfilindekileri de Mustafa Tevfik Efendi’nin eseridir Minberin sağındaki altın yaldızlı besmele de Sultan IIAbdülhamid’in imzası görülmektedir Bu yazıların dışında kalan yüzeyler ise 1863’de yapı ile bağdaşmayacak kötü bir barok süsleme ile doldurulmuştur

Çelebi Sultan Mehmed, 108 dükkân ile 35 odalı bedesteni camiye vakfetmiştir Böylece Eski Cami ve çevresi Edirne’nin dini ve ticari bir merkezi olmuştur