İstanbuldaki Vapur İsimleri

İstanbuldaki vapur isimleri

Osmanlılar ilk defa 1826 yılında İngiltere’den bir vapur satın almışlardır Sultan II Mahmut’un emrine tahsis edilen bu geminin kaptanlığını İngiliz Kelly yapmıştır Ön direğinde yelkenleri olan, uzun bacası ile yan taraflarındaki çarklarının yardımıyla denizde ilerleyen bu vapura İstanbullular Buğ Gemisi ismini yakıştırmışlardır Bu gemiyle Sultan II Mahmut Boğaziçi’nde, Marmara’da gezintiler yapmıştır Bunu İngiltere’den alınan diğer vapurlar izlemiş, İstanbul Tersanesi’nde de Kebir ve Sagır isimli iki gemi yapılmıştır

Amerikalı mühendis Ross Aynalıkavak Tersanesi’nde 1838 yılında Mesiri Bahri isimli buharlı bir gemi yapmıştır Bunların yanı sıra yabancı şirketlerden İstanbul’un şehir hatlarında ve çeşitli limanlar arasında yolcu ve eşya nakliyatına başlanmıştır

İstanbul Boğazı’nda bu vapurların görülmesi ile birlikte o güne kadar kullanılan Pazar kayıkları, piyadeler, üç çifteler ve beş çifteler azalmaya ve sonra da yavaş yavaş ortadan kalkmaya başlamıştır Bu yıllarda İngilizler ve Ruslar Boğaziçi’nde vapur seferleri yapmıştır İngiliz tersanelerinde yapılan ve Boğaz’da çalışan vapurlar arasında Fevaidi-Osmaniye isimli vapur vardı Bunu 1849’dan sonra Tairibahri, Mesiribahri, Eserihayır, Peykişevket, Hümapervaz, Eseriticaret vapurları izlemiş bunlar İzmir, Selanik, İzmit limanları ile Boğaziçi’nde işlemeye başlamıştır

Çoğunlukla yaz aylarında sefer yapan bu vapurlar kış aylarında seferden kaldırılıyordu Bu yıllarda Üsküdar halkı kendilerine tahsis edilen Peykiticaret vapurunun seferden kaldırılmasına itiraz etmiş ve bunun üzerine 1845’te vapur tekrar İstanbul ile Üsküdar arasında sefer yapmaya başlamıştır 1851 yılında ise Vesileticaret ve Girit isimli vapurlar günde dört defa Üsküdar’a sefer yapıyordu Üsküdar halkının talebinin kabulünden sonra Arnavutköylülerle Ortaköylüler de vapur işletilmesi için müracaatta bulunmuşlar ve bu istekleri yerine getirilmiştir 1849 yılında Boğaziçi’nin bazı iskelelerinde Hümapervaz isimli bir vapur ile bir İngiliz ve bir Rus vapuru da yolcu taşıyordu Bu üç vapur birbirleri ile rekabet halinde idiler Bu gemiler Boğaziçi köylerindeki iskelelere yanaşırlardı



Sadaret Müsteşarı Fuat Efendi ile Cevdet Efendi’nin girişimleri ile Şirketi Hayriye kurulmuş ve bundan sonra Boğaziçi seferleri belirli bir düzene girmiştir Osmanlı Hükümeti 1851 yılında Boğaz’da çalışan yabancı vapurların sefer yapmasını engellemiştir Şirketi Hayriye İngiltere’de Cohn Robert Vayt fabrikasına altı vapur ısmarlamış ve 1853’!te gelen bu vapurlara Rumeli, Tarabya, Göksu, Beylerbeyi, Tophane, Beşiktaş isimleri verilmiştir

Rumeli Vapuru

Şirketi Hayriye’nin ilk vapurlarından olan Rumeli Vapuru 1853’te İngiltere’den satın alınmıştır Yandan çarklı yolcu vapuru olup, 188 grostonluk ahşap teknelidir Vapurun uzunluğu 466 m genişliği de 98 m dir Vapurun su kesimi 29 m olup 60 beygir gücünde, tek silindirli buhar makinesi ile çalışıyordu

Rumeli Vapuru 1854–1864 yılları arasında Boğaziçi’nde seferler yapmıştır

Suhulet Vapuru

Dünyadaki ilk araba vapurlarından biri olup, İngiltere’de 1871’de yapılmıştır Vapurun tasarımını Hüseyin Haki Efendi, İskender Efendi ve Hasköy Fabrikası Sermimarı Mehmed Usta yapmıştır

Vapur saç kaplı, 555 grostonluktur Uzunluğu 457 m genişliği 85 m, su kesimi 31 m idi 450 beygir gücünde, tek silindirli compound buhar makinesi ile saatte 7 mil hız yapabiliyordu Hasköy Tersanesi’nde 1930 yılında buhar makinesi dizel motoru ile değiştirilmiştir

II Dünya Savaşı’nda ordunun emrinde çalışmış, 11 Mayıs 1958’de hizmet dışı bırakılmıştır

Resanet (Eser-i Merhamet) Vapuru

Resanet Vapuru 1892’de İskoçya’da yapılmıştır Yandan çarklı yolcu vapuru olup, teknesi saçla kaplı, 230 grostonluk bir vapur idi 80 beygir gücünde, iki silindirli compound buhar makinesi ile saatte 10 mil hıza ulaşıyordu

Köprüde iskeleye yanaşmış durumda iken 24 Mayıs 1901 tarihinde bir başka geminin çarpması sonucu batmıştır Sultan II Abdülhamit’in emri ile çıkarılmış, onarılmış ve ismi de Eser-i Merhamet olarak değiştirilmiştir Karadeniz’de 1916 yılında bir Rus denizaltısı tarafından torpillenmiş, ancak Nusret Vapuru tarafından kurtarılmıştır Bundan sonra İstanbul’a getirilmiş ve servis dışı bırakılmıştır

Tarz-ı Nevin Vapuru

Tarz-ı Nevin Vapuru Şirketi Hayriye’nin ilk tek uskurlu vapuru olup, 1903’te İskoçya’nın Glaskow kentindeki tezgâhlarda yolcu vapuru olarak yapılmıştır

Vapur 144 groston ağırlıkta çelik saç tekneli idi Uzunluğu 306 m, genişliği 58 m, su kesimi 22 m 195 beygir gücünde iki silindirli compound bir buhar makinesi ile saatte 10 mil hız yapıyordu

Tarz-ı Nevin Vapuru 14 Mart 1903–18 Ekim 1966 tarihleri arasında Boğaziçi’nde seferler yapmıştır

Kamer Vapuru

Kamer Vapuru Şirketi Hayriye’nin ilk çift uskurlu vapuru olup, İngiltere’nin İngiltere'nin Newcastle kentindeki tezgâhlarda 1906 yılında yolcu vapuru olarak yapılmıştır Vapur 327 groston ağırlıkta çelik saçtan bir tekneye sahipti Uzunluğu 41,2 m, genişliği 7,3 m, su kesimi 2,9 m idi 370 beygir gücünde iki adet tripil (3 silindirli) buhar makinesi ile saatte 105 mil hız yapıyordu

Kamer Vapuru 1906–1964 yılları arasında Boğaziçi’nde hizmet vermiştir

Hünkâr İskelesi Vapuru

Hünkâr İskelesi Vapuru Fransa’daki tezgâhlarda 1909 yılında yolcu vapuru olarak yapılmıştır

Vapur 521 groston ağırlıkta çelik saçtan bir tekneye sahip, 442 m uzunluğunda, 73 m genişliğinde, su kesimi ise 3 m idi 540 beygir gücünde iki adet tripil (3 silindirli) buhar makinesi ile saatte 105 mil hız yapıyordu

IDünya Savaşı'nda, ordunun hizmetine verilmiş, 24 Mayıs 1915'te, İstanbul'dan Gelibolu'ya top mermisi götürürken bir İngiliz denizaltısı tarafından torpillenerek batırılmıştır

Halâs Vapuru

Halâs Vapuru Şirketi Hayriye’nin en büyük vapurlarından olup, İskoçya’nın Glaskow kentindeki tezgâhlarda 1914’te yolcu vapuru olarak yapılmıştır Vapur 588 groston ağırlıkta çelik saçtan bir tekneye sahip olup, uzunluğu 49 m, genişliği 79 m, su kesimi 24 m idi406 beygir gücünde iki adet tripil (3 silindirli) buhar makinesi ile saatte 12 mil hız yapıyordu

İngiltere hükümeti tarafından 1914’te vapura el konmuş, 1918 yılına kadar Water-witch ismi ile İngiliz bayrağı altında seferler yapmıştır Mudanya Antlaşması’ndan sonra Şirketi Hayriye’ye iade edilmiş, ismi de Halâs olarak değiştirilmiştir

Halâs Vapuru 12 Aralık 1983’e kadar Boğaziçi’nde sefer yapmıştır

İnbisat ve İnşirah Vapurları

İnbisat Vapuru Şirketi Hayriye tarafından İngiltere Newcastle’deki Armstrong Shipb Com tezgâhlarında 1905’te benzeri olan İnşirah Vapuru ile birlikte yaptırılmıştır

Her iki vapur da 255 grostonluk olup, 548 kişilik yolcu kapasitesinde idi Vapurların uzunluğu 384 m, genişliği 72 m, su kesimi de 26 m idi Vapurların 330 beygir gücünde buhar makinesi bulunmakta olup, tek uskurlu idiler Saatte 105 mil hız yapıyorlardı

İnbisat ve İnşirah Vapurları 1905’te hizmete girmiş, her iki vapur da 9 Kasım 1963’te hizmet dışı bırakılmış ve satılmışlardır