Sakarya İdare Ve Yerleşim (Adapazari)

**Prof. Dr. Sinsi** · 10-13-2012

İdare ve yerleŞİm (adapazari)

İDARE VE YERLEŞİM (ADAPAZARI)

İdare ve yerleŞİm (adapazari)

1536 Köy

1559 Kaza (Ada kadılığı)

1646 Nahiye

1658 Köy (Tığcılar Karyesi)

1692 Kaza

1701 Sapancaya bağlı bir köy

1742 Nahiye

1837 İzmit sancağına bağlı bir kaza (ll

Mahmut zamanı

1868 Belediye teşkilatının kurulması

1877-78 Kafkas ve Balkanlardan yoğun göç

1890 İzmit Arifiye demiryolu hattının birleştirilmesi

1916 TZDK Fabrikasının (Cumhuriyet Döneminde DA-TA Demir tahta Fabrikası) kuruluşu

1921 21 Haziran Adapazarının Yunan işgalinden kurtuluşu

1954 Sakaryanın il oluşu

Adapazarının merkez ilçe oluşu

1999 Adapazarı Depremi

2001 Adapazarı Büyük şehir statüsüne kavuştu

Adapazarı; coğrafi konumunun yerleşmeye uygun olmaması sebebiyle, ülkemizde kuruluşu yeni olan şehirler arasında yer almaktadır

Bölgede önceleri Bitinyalıların, ardından Bizanslıların yaşadıkları bilinmektedir

Nitekim bölgenin en önemli tarihi eseri olan Beşköprü’yü Bizans İmparatoru II

Jüstinyanus’un inşa ettiği kayıtlarda mevcuttur

Öte yandan ilim adamlarının yaptıkları araştırmalara göre, Sakarya Nehri’nin birkaç asır öncesine kadar biri şehrin doğu yakasından geçen bugünkü yatağından, diğeri Beşköprü’nün altından olmak üzere iki farklı koldan aktığı tespit edilmiştir

Nitekim 1324’de Orhan Gazi zamanında Bizanslılardan fethedilen yerleşim birimine “Ada Karyesi” (Adaköy) adının verilmesi, söz konusu bilgileri doğrulamaktadır

Halen mevcudiyetini koruyan Orhan Camii, deprem ve yangınlarla mimarisi değişse de, Osmanlı fethinin en önemli ayak izlerini taşımaktadır

Başta Gubarizadeler, Arapzadeler, Abasıyanıkzadeler ve Rençberzadeler olmak üzere 12 aile tarafından kurulan köy, bölgede ziraatın canlanması üzerine pazarıyla ilgi çekmiş, ardından nüfus artmağa başlamış 16

Yüzyılda “Ada Nahiyesi”ne dönüşmüş, 18

yüzyılda Kocaeli vilayetine bağlı “Ada Kazası” adını almıştır

19

yüzyılda bölgenin zirai ve ticari yapısına göre şekillenen yerleşim; Semerciler; Tığcılar; Hasırcılar; Papuçcular ve Çıracılar adını taşıyan merkez mahalleler kurulmuş ve ilçe Sakarya Nehri’nin iki kolu arasında kurulan pazarıyla, gerçek bir “Adapazarı” hüviyetine dönüşmüştür

1868 yılında “Adapazarı Belediyesi” adıyla belediye teşkilatı kurulan ilçe, 93 Harbi diye bilinen 1877-78 Osmanlı-Rus Harbi sonrasında, bilhassa Kafkasya ve Balkanlar’dan yoğun göçe maruz kalmış ve bir nevi “Der Saadet” (huzur yurdu) hüviyeti kazanmıştır

19

asrın ikinci yarısında ilçede, gayri müslim unsurların (Rum ve Ermeni cemaatlerinin) önemli bir ticari gelişme gösterdikleri Uzunçarşı ve Orta Camii civarındaki dükkanlarda ticaret yaptıkları, Kömürpazarı, Karaağaçdibi ve Tuzla Mahallelerinde ikamet ettikleri gözlenmiştir

I

Cihan Harbi neticesinde işgal kuvvetlerinin Anadolu’ya üşüştükleri dönemde; 3 kez Yunan ve onların işbirlikçisi yerli çetelerin işgaline maruz kalan Adapazarı ilçesi; bir kısmında Çerkez Ethem Kuvvetleri, diğerlerinde Halit Molla liderliğindeki Mahalli Milis Kuvvetleri sayesinde, gayri müslim unsurlardan temizlenerek 21 Haziran 1921’de düşman işgalinden kurtarılmıştır

“Akova” adıyla bilinen ve ülkenin en verimli ovasında ziraat ağırlıklı bir gelişme gösteren Adapazarı’na, 1940 ve 1950’lerde bilhassa Karadeniz sahillerinden Bulgaristan ve Yunanistan’dan yoğun göçler olmuş; Şeker Fabrikası, Ziraat Aletleri Fabrikası ve Vagon Fabrikası gibi tarımsal sanayinin gelişmesi ise, köyden kente göçü daha da hızlandırmıştır

Uzun yıllar Kocaeli’ye bağlı bir ilçe olarak yaşayan Adapazarı, TBMM’de 17 Haziran 1954 tarihinde kabul edilen bir yasa ile “Sakarya” adıyla vilayet haline gelmiştir

Sakarya ilinin merkez ilçesi ise Adapazarı’dır

17 Ağustos 1999 tarihinde yaşanan deprem Adapazarı’nda da büyük hasara yol açmıştır

Resmi kayıtlara göre 3

988 insanımız hayatını kaybetmiş 5

180 kişi de yaralanmıştır

Sakarya ili içinde 81

702 konut ve işyeri çeşitli düzeylerde hasar görmüştür

Bunlardan 29

701’i yıkık ve ağır hasarlı, 22

157’si orta hasarlı geriye kalan 29

844’ü ise hafif hasarlı olarak kayda geçmiştir

17 Ağustos 1999 Depremiyle; konutların çoğu oturulamaz hale gelmiş, halkın önemli bir kısmının geçici de olsa yakın ilçelerde ve köylerde ikamet etmesine neden olmuş ve böylece şehir nüfusunda azalma görülmüştür

6Mart 2000 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanan 593 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile “Adapazarı Belediyesi” Büyükşehir statüsüne kavuşmuştur

22 Ekim 2000 tarihindeki nüfus sayımıyla ilgili İl Planlama Müdürlüğü’nün kesin olmayan sonuçlarına göre Adapazarı merkez nüfusu 160

757, büyükşehir nüfusu ise 309

150 olarak saptanmıştır

Bugün Adapazarı; farkklı kültürlerdeki insanların depreme rağmen yeniden huzur ve sükun içinde yaşadığı geleneksel hayat tarzını korurken, diğer yandan ticari ve sanayi yönünden hızla gelişerek, yeşili bol, havası temiz, doğa güzelliklerinden fazlasıyla payını almış yaşanabilir bir Anadolu şehri olma yolundadır

10-13-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Sakarya İdare Ve Yerleşim (Adapazari) İdare ve yerleŞİm (adapazari) İDARE VE YERLEŞİM (ADAPAZARI) İdare ve yerleŞİm (adapazari) 1536 Köy 1559 Kaza (Ada kadılığı) 1646 Nahiye 1658 Köy (Tığcılar Karyesi) 1692 Kaza 1701 Sapancaya bağlı bir köy 1742 Nahiye 1837 İzmit sancağına bağlı bir kaza (llMahmut zamanı 1868 Belediye teşkilatının kurulması 1877-78 Kafkas ve Balkanlardan yoğun göç 1890 İzmit Arifiye demiryolu hattının birleştirilmesi 1916 TZDK Fabrikasının (Cumhuriyet Döneminde DA-TA Demir tahta Fabrikası) kuruluşu 1921 21 Haziran Adapazarının Yunan işgalinden kurtuluşu 1954 Sakaryanın il oluşu Adapazarının merkez ilçe oluşu 1999 Adapazarı Depremi 2001 Adapazarı Büyük şehir statüsüne kavuştu Adapazarı; coğrafi konumunun yerleşmeye uygun olmaması sebebiyle, ülkemizde kuruluşu yeni olan şehirler arasında yer almaktadır Bölgede önceleri Bitinyalıların, ardından Bizanslıların yaşadıkları bilinmektedir Nitekim bölgenin en önemli tarihi eseri olan Beşköprü’yü Bizans İmparatoru II Jüstinyanus’un inşa ettiği kayıtlarda mevcuttur Öte yandan ilim adamlarının yaptıkları araştırmalara göre, Sakarya Nehri’nin birkaç asır öncesine kadar biri şehrin doğu yakasından geçen bugünkü yatağından, diğeri Beşköprü’nün altından olmak üzere iki farklı koldan aktığı tespit edilmiştir Nitekim 1324’de Orhan Gazi zamanında Bizanslılardan fethedilen yerleşim birimine “Ada Karyesi” (Adaköy) adının verilmesi, söz konusu bilgileri doğrulamaktadır Halen mevcudiyetini koruyan Orhan Camii, deprem ve yangınlarla mimarisi değişse de, Osmanlı fethinin en önemli ayak izlerini taşımaktadır Başta Gubarizadeler, Arapzadeler, Abasıyanıkzadeler ve Rençberzadeler olmak üzere 12 aile tarafından kurulan köy, bölgede ziraatın canlanması üzerine pazarıyla ilgi çekmiş, ardından nüfus artmağa başlamış 16 Yüzyılda “Ada Nahiyesi”ne dönüşmüş, 18 yüzyılda Kocaeli vilayetine bağlı “Ada Kazası” adını almıştır 19 yüzyılda bölgenin zirai ve ticari yapısına göre şekillenen yerleşim; Semerciler; Tığcılar; Hasırcılar; Papuçcular ve Çıracılar adını taşıyan merkez mahalleler kurulmuş ve ilçe Sakarya Nehri’nin iki kolu arasında kurulan pazarıyla, gerçek bir “Adapazarı” hüviyetine dönüşmüştür 1868 yılında “Adapazarı Belediyesi” adıyla belediye teşkilatı kurulan ilçe, 93 Harbi diye bilinen 1877-78 Osmanlı-Rus Harbi sonrasında, bilhassa Kafkasya ve Balkanlar’dan yoğun göçe maruz kalmış ve bir nevi “Der Saadet” (huzur yurdu) hüviyeti kazanmıştır 19 asrın ikinci yarısında ilçede, gayri müslim unsurların (Rum ve Ermeni cemaatlerinin) önemli bir ticari gelişme gösterdikleri Uzunçarşı ve Orta Camii civarındaki dükkanlarda ticaret yaptıkları, Kömürpazarı, Karaağaçdibi ve Tuzla Mahallelerinde ikamet ettikleri gözlenmiştir I Cihan Harbi neticesinde işgal kuvvetlerinin Anadolu’ya üşüştükleri dönemde; 3 kez Yunan ve onların işbirlikçisi yerli çetelerin işgaline maruz kalan Adapazarı ilçesi; bir kısmında Çerkez Ethem Kuvvetleri, diğerlerinde Halit Molla liderliğindeki Mahalli Milis Kuvvetleri sayesinde, gayri müslim unsurlardan temizlenerek 21 Haziran 1921’de düşman işgalinden kurtarılmıştır “Akova” adıyla bilinen ve ülkenin en verimli ovasında ziraat ağırlıklı bir gelişme gösteren Adapazarı’na, 1940 ve 1950’lerde bilhassa Karadeniz sahillerinden Bulgaristan ve Yunanistan’dan yoğun göçler olmuş; Şeker Fabrikası, Ziraat Aletleri Fabrikası ve Vagon Fabrikası gibi tarımsal sanayinin gelişmesi ise, köyden kente göçü daha da hızlandırmıştır Uzun yıllar Kocaeli’ye bağlı bir ilçe olarak yaşayan Adapazarı, TBMM’de 17 Haziran 1954 tarihinde kabul edilen bir yasa ile “Sakarya” adıyla vilayet haline gelmiştir Sakarya ilinin merkez ilçesi ise Adapazarı’dır 17 Ağustos 1999 tarihinde yaşanan deprem Adapazarı’nda da büyük hasara yol açmıştır Resmi kayıtlara göre 3988 insanımız hayatını kaybetmiş 5180 kişi de yaralanmıştır Sakarya ili içinde 81702 konut ve işyeri çeşitli düzeylerde hasar görmüştür Bunlardan 29701’i yıkık ve ağır hasarlı, 22157’si orta hasarlı geriye kalan 29844’ü ise hafif hasarlı olarak kayda geçmiştir 17 Ağustos 1999 Depremiyle; konutların çoğu oturulamaz hale gelmiş, halkın önemli bir kısmının geçici de olsa yakın ilçelerde ve köylerde ikamet etmesine neden olmuş ve böylece şehir nüfusunda azalma görülmüştür 6Mart 2000 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanan 593 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile “Adapazarı Belediyesi” Büyükşehir statüsüne kavuşmuştur 22 Ekim 2000 tarihindeki nüfus sayımıyla ilgili İl Planlama Müdürlüğü’nün kesin olmayan sonuçlarına göre Adapazarı merkez nüfusu 160757, büyükşehir nüfusu ise 309150 olarak saptanmıştır Bugün Adapazarı; farkklı kültürlerdeki insanların depreme rağmen yeniden huzur ve sükun içinde yaşadığı geleneksel hayat tarzını korurken, diğer yandan ticari ve sanayi yönünden hızla gelişerek, yeşili bol, havası temiz, doğa güzelliklerinden fazlasıyla payını almış yaşanabilir bir Anadolu şehri olma yolundadır